TY  - JOUR
T1  - BOLŞEVİK İHTİLÂLİ SONRASINDA YENİ SOVYET İDARÎ SİSTEMİNİN KIRGIZİSTAN’DAKİ GÖRÜNTÜSÜ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER
AU  - Çelebi, Ercan
PY  - 2017
DA  - April
JF  - TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi
PB  - Yasin ŞERİFOĞLU
WT  - DergiPark
SN  - 2147-8872
SP  - 185
EP  - 199
VL  - 1
IS  - 9
LA  - tr
AB  - Rusya,1917 Bolşevik İhtilâli’nden sonra Çarlık Rusyası’nın mirasını devralarak;genelde Türkistan’da özelde ise Kırgızistan’daki varlığını sürdürmeye devametmiştir. 24 Kasım 1917’de “RusyaHalklarının Hakları Beyannâmesi” nin yayınlanmasından sonra Rusya’nın vedoğunun bütün Müslüman işçilerine hitaben özel bir çağrı neşredilerek, ÇarlıkRusyası’na bağlı milletlerin kendi mukadderatlarını belirleyebilecekleri ifadeedildi. Rusların verdiği hakkı kullanarak bağımsızlığını ilk olarak 6 Aralık1917’de Finlandiyalılar ilân etti. Bunu 11 Aralıkta Litvanya, 12 OcaktaLetonya, 22 Ocakta Ukrayna ve 24 Şubatta Estonya izledi. Türk ve Müslümanunsurlar içinde ilk olarak 22 Temmuz 1917’de İdil-Ural Millî Muhtariyeti ilânedildi. 28 Kasımda Başkurtlar, 26 Aralıkta Kırımlılar cumhuriyetlerini ilânettiler. Bunu Alaş-Orda ve Hokand’da ilân edilen Türkistan Millî Muhtariyetleriizledi. En son olarak 28 Mayıs 1918’de Azerbaycan Cumhuriyeti kurulmuş oldu.Bununla birlikte Bolşevikler; gayr-i Rus müstemleke ülkelerdeki Rus emperyalizmimenfaatlerini sağlamlaştırma yoluna gittiler. Bunun için en önemli dayanak “Çarlık devri Rus güçleri”, arkasınagizlenecekleri şiâr ise “beynelmilelproleter ve mazlum şark milletleri çalışanları inkılâbı” idi. BöyleceRuslar plânlarının birinci aşamasını yani “millîSovyet devleti” nazariyesini uygulamaya koydular. Moskova bu “millî Sovyet Cumhuriyetleri” nemüstakil devletler gibi muamele etmiş; hatta onlarla çeşitli muahedeler imzaederek onları avutabilmişti. Uzun iç savaşlardan sonra 30 Aralık 1922’de SovyetSosyalist Cumhuriyetleri Birliği ilân edildikten sonra, 31 Ocak 1924’tedüzenlenen II. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Kurultayı’nda ilkanayasa kabul edilmiştir. Oluşturulan “YeniSovyet Sistemi”, ulusları kontrol etmede, Sovyetlerin kullandığı en önemliaraçlardan biri oldu. Bu çalışmada Bolşevik İhtilâli sonrasında yeni Sovyet Rusİdarî Sistemi’nin Kırgızistan’daki görüntüsü üzerine tespitlerde bulunulmasıdüşünülmüştür.
KW  - Kırgızistan
KW  - Çarlık Rusyası
KW  - Sovyet Rusya
KW  - Bolşevik İhtilâli
KW  - Türkistan
CR  - ABAZOV Rafiz, “Çarlık Yönetimi Altında Kırgızlar”, (Çev. Özgür Çınarlı-Ahmet Karan), Türkler, Cilt. 18, Ankara 2002.
CR  - BAL İdris, “Sovyetlerin Ulusları Kontrol Yöntemleri: “Türk Kökenli veya Müslüman Uluslara Özel Referanslar”, Türkler, Cilt. 18, Ankara 2002.
CR  - BAUMANN Robert F., “Rusya'nın Türk Bölgelerinde Yayılması”, Türkler, Cilt. 18, Ankara 2002.
CR  - BAYUR Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, III, Ankara 1983.
CR  - BENNIGSEN A.-C. Lemercier Quelquejay, Stepte Ezan Sesleri, İstanbul 1981, s. 98.
CR  - “Buküngi Türkistan Cumhuriyetlerinde İdarî Bölünüşler”, Yaş Türkistan, Sayı: 64, 1935.
CR  - CANAY (Abdülvahap Oktay), “Türkistan’da Yirlileşdiriş Nimeden İbaret?”, Yaş Türkistan, Sayı: 2, 1930.
CR  - ÇELEBİ Ercan, “Türkistan’da Rus Sömürü İdaresine Karşı İsyanlar: Abtabaçı Abdurrahman Bek ve Dükçi İşan İsyanları”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 146, Ekim 2003.
CR  - ÇELEBİ Ercan, “8 Temmuz 1916 Tarihli Çar II. Nikola Fermanı ve Türkistan’da 1916 Yılı Genel Ayaklanması”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 144, Haziran 2003.
CR  - ÇELEBİ Ercan, “Gayr-i Rus Halkların Devlet İdarelerine İştiraki ve Yerlileştirme Meselesi”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sa: 141, Aralık 2002.
CR  - ÇOKAYOĞLU Mustafa, “Millî Küreş Meydanıda”, Yaş Türkistan, sa. 17, 1931.
CR  - ÇOKAYOĞLU Mustafa, “Kerenski ve Türkistan Millî hareketi I”, Yaş Türkistan, Sa: 9-10.
CR  - ÇOKAYOĞLU Mustafa, “Kerenski ve Türkistan Millî hareketi II”, Yaş Türkistan, Sa: 9-10.
CR  - ÇOKAYOĞLU Mustafa, “Kerenski ve Türkistan Millî hareketi III”, Yaş Türkistan, Sa: 9-10.
CR  - ÇOROTEKİN Tınçtıkbek, “Kırgızistan Cumhuriyeti”, Türkler, C. 19, Ankara 2002.
CR  - DEVLET Nadir, Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihleri, Ankara 1985.
CR  - DEVLET Nadir, Çağdaş Türkiler, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, C. 15, konya 1994.
CR  - GLEASON Gregory, “Orta Asya’da 1924 Sınır Düzenlemeleri: Modern Sınır İlişkilerinin Tarihi Boyutları”, (Çev. M. Faruk Çakır), Türkler, C. 18, Ankara 2002.
CR  - GÜNDOĞDU Abdullah, “Kırgızistan: Dün, Bugün, Yarın”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sa: 15, Güz 2011.
CR  - HAYİT Baymirza, “Akmescitte Kanlı Savaş”, Milli Türkistan, Sa: 55, 1944.
CR  - KARA Füsun, “Rusya’nın Kırgızistan’daki Koloni Siyaseti (1852-1917)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sa: 2, Elazığ 2007.
CR  - M.Ç (Mustafa Çokayoğlu), “Millî Mesele Tivereğide”, Yaş Türkistan, Sa: 9-10, 1930.
CR  - M., “Sovyetler İttifakının Siyasi Coğrafyası”, Yaş Türkistan, Sayı: 33, 1932.
CR  - OKTAY Abdülvahap, Türkistan Millî Hareketi ve Mustafa Çokay (Doğumunun 60. Yılı Münasebetiyle), İstanbul 1980.
CR  - OKTAY (Abdülvahap Oktay), “Otraklaştıru Siyaseti Neticesi”, Yaş Türkistan, Sa: 73, 1935.
CR  - ÖMURBEKOV Toktorbek, “Sömürge Döneminde Kırgızlar”, (Çev. Liliye Sabirova), Türkler, C. 18, Ankara 2002.
CR  - SABOL Steven, “Orta Asya'da Rus-İngiliz Rekabeti”,  Türkler, C. 18, Ankara 2002.
CR  - SARAY Mehmet, Kırgız Türkleri Tarihi, Nesil Matbaacılık ve Yayıncılık, İstanbul 1993.
CR  - SARAY Mehmet, Türk Dünyasında Eğitim Reformu ve Gaspıralı İsmail Bey, Ankara 1987.
CR  - SARAY Mehmet, “Rusya'nın Türkistan'da Yayılması”, Türkler, C. 18, Ankara 2002.
CR  - SERTÇELİK Seyit, “Rus İmparatorluğu’nun Avrupa Yakasında Yaşayan Türklerin Demografik Dağılımı ve Çarlık Rusyası’nın Türklere Yönelik Politikaları”, Türkler, C. 18, Ankara 2002.
CR  - TAHİR (Tahir Çağatay), “Bolşeviklernin Millî Siyaset Oyunı”, Yaş Türkistan, Sa: 78, 1936.
CR  - TEMUROĞLU (Tahir Çağatay), “Türkistan’da İnkılâp Devri”, Yaş Türkistan, Sa: 25.
CR  - TEMUROĞLU (Tahir Çağatay), “Sovyet Rusya Muhaceret Siyaseti”, Yaş Türkistan, Sa: 103, 1938.
CR  - TOGAN Zeki Velidi, Bugünkü Türkili Türkistan ve Yakın Tarihi, İstanbul 1981.
CR  - “Türkistanlıların İnkılâb Aldındaği Vaziyeti”, Yaş Türkistan, Sa: 43, 1933, s. 26-28.
CR  - “Türkistandaği Siyasi Vaziyet”, Yaş Türkistan, Sa: 14, 1931.
CR  - “17’nçi Yıl Fibral”, Yaş Türkistan, Sa: 5-6, 1930.
CR  - “Sovyet Patriotizminden Rus Milliyetçiliğine”, Yaş Türkistan, 1936.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/turuk/issue//517040
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/633041
ER  -