TY - JOUR T1 - Anadolu Selçuklu Sanatında Kompozisyon-Derz İlişkisi TT - The Composition-Joint Relation in the Anatolian Seljuk Art AU - Bulut, Mustafa PY - 2019 DA - March DO - 10.32547/ataunigsed.518278 JF - Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi JO - GSED PB - Atatürk Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1300-9206 SP - 254 EP - 265 IS - 42 LA - tr AB - Anadolu Selçukluyapıları oluşturulurken; yapı tamamlanıp süslemenin sonradan yapıldığı veyaöncelikli olarak süslemenin yapılıp taşların sonradan yerine konulduğu şeklindefarklı görüşler mevcuttur. Bu görüşleri desteklemek adına verilen örneklerin degenel olarak tek taraflı bakış açısıyla yapılmalarından kaynaklıeksikliklerinin olduğu söylenebilir. Bu nedenle konuya çok yönlü bir bakışaçısıyla yaklaşarak yapım tekniği temelinde değerlendirme yapmak daha doğrusonuçlara ulaşılmasını sağlayacaktır. Anadolu Selçukluyapılarında süslemenin en fazla yapıldığı bölümlerin taç kapılar olduğubilinmektedir. Bu nedenle de konuya öncelikli olarak taç kapılar bağlamındayaklaşılması önemlidir. Yapı tekniğiolarak ifade edilebilecek bu görüşlerin ikisinin de uygulanabilirliği açıktır.Bu duruma karar verenin mimarın kendisinin olduğu söylenebilir. Daha kolay veseri üretim açısından daha hızlı sonuçlara ulaşılabilecek tekniğin öncesüslemenin yapılıp taşların sonradan yapıya monte edilmesi şeklinde olacağı birgerçektir. Ancak bunun için de süslemenin kompozisyon-derz ilişkisi dediğimizkompozisyon yüksekliğiyle taş blokların yüksekliğinin aynı olması şeklindetanımlanabilecek tekniğin uygulanması gerekmektedir. Dolayısıylakompozisyon-derz ilişkisini izleyebildiğimiz yapılarda süslemenin önceyapıldığı, bunun dışındaki yapılarda ise yapının önce yapılıp ardındansüslemenin yapıldığı sonuçları çıkarılabilir. Bununla birlikte kompozisyon-derzilişkisinin görüldüğü yapıların bu ilişkinin görülmediği yapılara göre inşatekniği açısından bazı hataları beraberinde getirdikleri söylenebilir. KW - Anadolu Selçuklu KW - taçkapı KW - ana bordür KW - kompozisyon-derz ilişkisi KW - yapı tekniği N2 - While Anatolian Seljuk buildings were beingconstructed; there are different considerations such as the completion of theconstruction and subsequent made of the decorations or giving priority to thedecoration and assemble it to the structure. It can be said that the examplesgiven to support these views have deficiencies caused by being made up withunilateral perspective. For this reason, more accurate results will be achievedto evaluate the structure during the period in which it had been built by approachingthe subject from a multi-faceted point of view. The portals are known to be the most frequentlydecorated parts of the Anatolian Seljuk structures. For this reason, it isimportant to approach the subject firstly in the context of portals. It is clear that bothof these views, which can be expressed as building techniques, are alsoapplicable. It can be said that the architect himself decides on thissituation. It is a fact that the techniques that will provide faster results interms of easier and serial production is giving priority to the decoration andassemble it to the structure afterwards. In order to achieve that it isnecessary to apply the technique which can be defined as making the composition-jointrelation of the decoration with the same height of composition height andheight of stone blocks. Therefore, considering the results, it can be said thatthe decoration has previously been made on the constructions that we witness thecomposition-joint relation, and that the structure was made before for otherconstructions. However, comparing to the structures where the composition-jointrelationship is seen, the structures in which this relationship is not seen have some errors in terms of the construction technique. CR - Bakırer, Ö. (1969). Hacı Ferruh Mescidi. Vakıflar Dergisi, 8, 171-184. CR - Beksaç, E. (1995). Fatımiler. DİA, 12, 238-240. CR - Bilici, Z. K. (1989). Antalya müzesi’ndeki bir Selçuklu kitabesi üzerine düşünceler. Antalya 3. Selçuklu Semineri Bildiriler Kitabı (s. 45-49) içinde. İstanbul. CR - Bulut, M. (2017). Geometrik sistemin çözümlenmesi Selçuklu örnekleri üzerine birkaç girişim. Sanat Tarihi Dergisi, 26 (1), 27-44. CR - Dursun, Ş. (2017). Denizli Ak Han’ın avlu taç kapısına ilişkin bazı gözlemler. VIII. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri Bildiriler Kitabı (s. 149-158) içinde. Konya. CR - Eser, E. (2006). Anadolu Suriye sanat ilişkileri. A. Y. Ocak, A. U. Peker ve K. Bilici (Ed.), Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı 2 (s. 67-74) içinde. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. CR - Karamağaralı, H. (1971). Erzurumdaki Hatuniye Medresesinin tarihi ve banisi hakkında bazı mülahazalar. Selçuklu Araştırmaları Dergisi III, Malazgirt Zaferi Özel Sayısı, 209-247. CR - Kuban, D. (1999). Divriği mucizesi, Selçuklular çağında İslâm bezeme sanatı üzerine bir deneme. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık. CR - Kuban, D. (2010). Cennetin Kapıları-Gates of Paradise. İstanbul: YEM Yayınları. CR - Mülayim, S. (1982). Anadolu Türk mimarisinde geometrik süslemeler Selçuklu çağı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. CR - Ödekan, A. (1977). Osmanlı öncesi Anadolu Türk mimarisinde Mukarnaslı portal örtüleri. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları. CR - Ögel, S. (1966). Anadolu Selçukluları’nın taş tezyinatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. CR - Önge, Y. (1978). Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları. CR - Özbek, Y. (2002). Osmanlı Beyliği mimarisinde taş süsleme (1300-1453). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. CR - Tabak, N. (1972). Ahlat Türk mimarisi. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık. CR - Tuncer, O. C. (1990). Taşın bezeme şekli üzerine düşünceler. VII. Vakıf Haftası (s. 231-246) içinde. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları. UR - https://doi.org/10.32547/ataunigsed.518278 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/679457 ER -