TY  - JOUR
T1  - ZORLUKLARLA BAŞA ÇIKMA BAĞLAMINDA BİR MODEL ÖNERİSİ:  SABRA YOLCULUĞUN BEŞ HALİ
AU  - Doğanay, Süleyman
PY  - 2019
DA  - June
DO  - 10.30627/cuilah.539982
JF  - Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD)
PB  - Çukurova Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2564-6427
SP  - 286
EP  - 307
VL  - 19
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Bu çalışma, hayatın zorlukları karşısında bireyinhangi psikolojik hallerden geçtiğini araştırmak amacıyla ortaya çıkmıştır.Dolayısıyla insanların hayatın zorluklarıyla nasıl başettikleri, bu insanlarınnasıl bir yas sürecinden geçtikleri sorularına cevap aranmıştır. Öncelikle başaçıkma stratejileri ve İslamî kültürde sabır olgusunun teorik altyapısıpsikolojik bakışla incelenmiştir. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerindengömülü teori (grounded theory) yaklaşımıyla hazırlanmıştır. Veriler, amaçlıörneklem metoduyla belirlenen insanların yaşadığı ve araştırmacının bizzatşahit olduğu travmatik olaylar ve sonrasında yaşanan tecrübelerin katılımlıgözlem yapılarak kayıt altına alınmasıyla elde edilmiştir. Ayrıca o travmatikolayları yaşayan veya o hadiselerden birinci derecede etkilenen insanlar veyakınlarıyla yarı yapılandırılmış mülakatlar yapılmıştır. Elde edilen bütünveriler fenomenolojik analize tabi tutulmuştur. Çalışma sonunda başa çıkma vesabır bağlamında bir öneri olarak sabra yolculuğun beş hali adını verdiğimizbir model oluşturulmuştur. Bunlar şok, şikayet, şüphe, şükran, şükür olarakisimlendirilmiştir Şok, zihinsel faaliyetlerin zayıfladığı bir süreçtir.Beklenmeyen problem durumu karşısında verilen tepkiler bireyden bireyefarklılaşmakta ve bu tepkilerin ön görülmesi pek mümkün olmamaktadır. Şikayetaşamasında, olayın gerçekliği kavranmakta ve ilk anlamlandırma çabalarıbaşlamaktadır. Şüphe halinde kişi olayın kaynaklarını sorgularken dini inanç vedeğerlerini devreye sokmaktadır. Bu noktada özellikle kader, merhamet, adaletve kötülük problemi meşgul olunan temel konulardır. Şükran noktasında, sosyaletkiler ve normalleşme çabası ön plandadır. Birey yaşadığına benzer acılarıdiğer insanların da yaşadığını düşünerek, onu normalleştirme çabasınagirmektedir. Bu halde sosyal etkiler ve olumlu toplumsal destek son dereceönemlidir. Son olarak şükür hali gelmektedir. Bu halde, sosyal çevredenbağımsız olarak bireysel dinginlik ve yaşanan hadiseyi kabul edip, onunlayaşama devam edebilme çabası görülmektedir. Bu hallerin bireyde yaşanışıdoğrusal bir gelişim göstermek zorunda olmayıp, yatay bir değişkenlik arzedebilir. Tüm bu süreç içinde kişinin yaşadığı zorluğa çözüm olarak dinin veonun yaşandığı kültürün sunmuş olduğu, özellikle anlam sağlayıcı içerikler sonderece önemlidir. Sonuç olarak dindar bireylerin hayatın zorlukları karşısındabu hallerden geçeceği iddiası ortaya konmuştur. Sabır olgusu İslamî kültürdedînî başa çıkma stratejilerine eşlik etmektedir. Sabır aslında bireyinkendisine doğru bir yolculuğudur ve bu esnada bireyin değişik hallere uğramasıgayet doğaldır. Bireyin bu tecrübelerinin hepsi de onun iman çerçevesi içindedeğerlendirilmelidir. Zira iman, ölçülemezliği ve denetlenemezliği ile kendianlamını oluşturur. Böylece sabır, özellikle dramatik deneyimler ve varoluşsalsorunlarla karşılaşılan güçlükleri aşmada birey için bir dayanak noktası teşkiletmektedir. Anahtar Kelimeler: Yas, sosyaldestek, başa çıkma, sabır.
KW  - Yas
KW  - sosyal destek
KW  - başa çıkma
KW  - iman
KW  - sabır
CR  - Alş, O. M. & Aboul-Fotouh, F. (2015). Geleneksel Ruh Sağlığı, Başa Çıkma Stratejileri ve Yardım Arama Davranışı. (Ed. Sameera Ahmed and Mona M. Amer) Müslümanlar İçin Psikolojik Danışma içinde (ss. 33-47). Ankara: Nobel Yayınları.
CR  - Apaydın, H. (2016). Din Psikolojisi Terimler Sözlüğü. İstanbul: Bilimkent Yayın.
CR  - Arslantürk, Z. (2004). Sosyal Bilimler İçin Araştırma Metod ve Teknikler, İstanbul: Çamlıca Yayınları.
CR  - Ayten, A. (2012). Tanrıya Sığınmak: Dinî Başa Çıkma Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık.
CR  - Balcı, A. (2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma: Yöntem, Teknik ve İlkeler, Ankara: PegemA Yayıncılık.
CR  - Blount, S. & Janicik, G. A. (1999). Comparing social accounts of patience and impatience. Unpublished manuscript, University of Chicago.
CR  - Blount, S. & Janicik, G. A. (2000). What makes us patient? The role of emotion in sociotemporal evaluation. Unpublished manuscript: University of Chicago.
CR  - Carrel, A. (2005). İnsan Denen Meçhul (Çev. Ömer Durmaz), İstanbul: Hayat Yayınları.
CR  - Cevziyye, İbn K. (2016). Sabredenler ve Şükredenler (Çev. Zeynelabidin Tatlılıoğlu), İstanbul: İnsan Yayınları.
CR  - Creswell, J. W. (2016). Nitel Araştırma Yöntemleri-Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni- (Çev. Mesut Bütün-Selçuk Beşir Timur), Ankara: Siyasal Kitabevi
CR  - Csikszentmihalyi, M. (2017.) Akış: Mutluluk Bilimi (Çev. Barış Satılmış), Ankara: Buzdağı Yayınevi.
CR  - Dilthey, W. (1986). The Hermenetuics of the Human Sciences, In The Hemenetuıcs Reader: Texts of the German Tradition from the Enlightenment to the Present. (Ed) Kurt Mueller-Vollmer (ss. 148-164). New York: B. Blackwell.
CR  - Doğan, M. (2016). Sabır Psikolojisi-Pozitif Psikoloji Bağlamında Bir Araştırma, İstanbul: Çamlıca Yayınları.
CR  - Dudley, K. C. (2005). Empirical development of a scale of patience. Dissertation Abstracts International, 54 (8), 4332.
CR  - Egemen, B. Z. (1952). Din Psikolojisi: Saha, Kaynak ve Metod Üzerine Bir Deneme, Ankara: İlahiyat Fakültesi Yayınları.
CR  - Ekşi, H. (2001). Başa Çıkma, Dinî Başa Çıkma ve Ruh Sağlığı Üzerindeki İlişki Üzerine Bir Araştırma, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
CR  - Eroğlu, Ç. Y. (2015). Travmatik Yaşam Olayları ve Psikodrama (Model Önerisi), Psikodramada Seçme Konular-Teoriden Pratiğe Psikodrama içinde, (ss. 111-165), İstanbul: Epsilon Yayınevi.
CR  - Frager, R. (2014). Kalp, Nefs ve Ruh-Tekâmül, Denge ve Uyumun Sufice Psikolojisi (Çev: İbrahim Kapaklıkaya), İstanbul: Gelenek Yayıncılık.
CR  - Gazali, Ebu Hamid Muhammed, (2007). İhya’u Ulumi’d-Din (Çev. Mehmed A. Müftüoğlu), İstanbul: Vefa Yayınları.
CR  - Göka, E. (2013). Hoşça kal, Kayıp, Matem ve Hayatın Zorlukları, İstanbul: Timaş Yayınları.
CR  - Güleç, C. (2009). Pozitif Ruh Sağlığı, Ankara: Arkadaş Yayınevi.
CR  - Hökelekli, H. (2013). Din Psikolojisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
CR  - İsfahani, Hüseyn b. Muhammed b. Rağıb, 2002, el-Müfredat fi garibi'I-Kur'an, Beyrut.
CR  - Kayıklık, H. (2011). Din Psikolojisi-Bireysel Dindarlık Üzerine, Adana: Karahan Kitabevi.
CR  - Koenig, H. G. & M. E. McCullough & D. B. Larson. (2001). Handbook of Religion and Health: A Century of Research Reviewed. New York: Oxford University Press.
CR  - Köknel, Ö. (1998). Zorlanan İnsan, İstanbul: Altın Kitaplar.
CR  - Köylü, M. (2007). Ruh Sağlığı ve Din: Batı Toplumu Açısından Bir Değerlendirme. On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 23, 65-92.
CR  - Kula, N. (2005). Bedensel Engellilik ve Dinî Başa Çıkma. İstanbul: DEM Yayınları.
CR  - Mehrabian, A. (1999). Manual for the Revised Achieving Tendency (MACH) and Disciplined Goal Orientation (CGO) Scales. Monterey, California: Alta Mesa.
CR  - Muncebi, A. (2011). Bela ve Sıkıntılara Karşı Sabır ve Rıza (Çev. İbrahim Doğu), İstanbul: İlk Harf Yayınevi.
CR  - Önal, R. (2008). Kur'an'da İmani ve Ahlaki Bir Tavır Olarak Sabır, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi içinde, (ss. 439-466), XII/2.
CR  - Özdemir, M. (2016) Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi içinde, (ss. 323-343), 11(1).
CR  - Özmen, E. (2017). Vaçgeçemediklerinin Toplamıdır İnsan -Yas, Melankoli, Depresyon-, İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Pargament, K. I. & J. Kennell & W. Hathaway & N. Grevengoed & J. Newman & W. Jones. (1988). Religion and The Problem-Solving Process: Three Styles of Coping. Journal for the Scientific Study of Religion. 27, 90-104.
CR  - Pargament, K. I. & H. A. Raiya. (2007). A Decade of Research on The Psychology of Religion and Coping: Things We Assumed and Lessons We Learned. Psyke & Logos. 28, 742-766.
CR  - Pargament, K. & M. Feuille & D. Burdzy. (2011). The Brief RCOPE: Current Psychometric Status of A Short Measure of Religious Coping. Religions. 2.1, 51-76.
CR  - Parkes, C. M. (2009). Love and Loss: The Roots of Grief and Its Complications. New York: Routledge.
CR  - Pinker, S. (2003). The Blank Slate. New York: Penguin Books.
CR  - Sayar, K. (2003). Ruhun Labirentleri, İstanbul: Ufuk Kitapları.
CR  - Schnitker, S. A. (2012). An examination of patience and well-being, The Journal of Positive Psychology: Dedicated to furthering research and promoting good practice, 7:4, 263-280
CR  - Seligman, M. E. P. (1998). “Building Human Strength: Psychology's Forgotten Mission”, APA Monitor, 29.
CR  - Smith, J.& Eatough, A. (2007). Interpretative Phenomenological Analysis. In E. Lyons and A. Coyle (Eds). Analysing Qualitative Data in Pscychology. (p. 35-50) Los Angeles: SAGE Publications.
CR  - Strauss, A. & Corbin, J. (1990). Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques, New Delhi: SAGE Publications.
CR  - Şerif, M. (1985). Toplumsal Kuralların Psikolojisi (Çev. İsmail Sandıkçıoğlu), İstanbul: Alan Yayıncılık.
CR  - Uludağ, S. (1991). Tasavvuf Tarihi Terimleri Sözlüğü, İstanbul.
CR  - Utz, A. (2015). Ruh Sağlığı, Ruhsal Bozukluklar ve Başa Çıkmanın Kavramsallaştırılması, (Çev. Vahap Yorgun), Müslümanlar İçin Psikolojik Danışma içinde, (ss. 15-31), Ankara: Nobel Yayın.
CR  - Volkan, V. D. & Zıntl, E. (2018). Kayıptan Sonra Yaşam-Komplike Yas ve Tedavisi, Ankara: Pusula Yayınevi.
CR  - Wade, C.&Tavris, C. (1990). Psychology (2nd Eds.). London: Harper and Row Publishing Com.
CR  - Watts, F. & Dutton, K. & Gulliford, L. (2006). Human Spiritual Qualities: Integrating Psychology and Religion, Mental Health, Religion Culture, 9 (3), 277–289).
CR  - Wertz, F. J. & Charmaz, K. & McMullen, L. M. & Josselson, R. & Anderson, R. & McSpadden, E. (2011). Five Ways of Doing Qualitative Analysis, -Phenomenological  Psychology , Grounded Theory , Discourse Analysis, Narrative Research and  Intuitive Inquiry-, London: The Guilford Press.
CR  - Yalom, I. D. (2001). Varoluşçu Psikoterapi (Çev. Ö. Arıkan), İstanbul: Merkez Kitapçılık.
CR  - Yalom, I. D. (2015). Grup Psikoterapisinin Teoriği ve Pratiği (Çev. Ataman Tangör-Özgür Karaçam), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
CR  - Yapıcı, A. (2003). Fiziksel ve Sosyal Hadiselere Sebep Atfetmede Dinin Rolü, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1), (ss. 126-165).
CR  - Yapıcı, A. (2011). Kuramdan Yönteme “Ruh Sağlığı-Din” Çalışmalarında Karşılaşılan Güçlükler, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (2), (ss. 25-61).
CR  - Yavuz, K. (1982). Din Psikolojisinin Araştırma Alanları, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi V, (ss. 87-108).
UR  - https://doi.org/10.30627/cuilah.539982
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/744728
ER  -