TY - JOUR T1 - ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI TT - THE CONCEPT OF UNIVERSAL DESIGN AS AN EGALITARIAN PLACE DESIGN APPROACH IN ERGONOMICS AU - Akyıldız Hatırnaz, Aslı PY - 2019 DA - December DO - 10.33439/ergonomi.544559 JF - Ergonomi JO - ERGONOMIC PB - Sevinç Serpil AYTAÇ WT - DergiPark SN - 2651-4877 SP - 178 EP - 193 VL - 2 IS - 3 LA - tr AB - Mimari ürün olan mekân insanınfiziksel gereksinimlerine cevap vermek üzere biçimlenirken, alınan ergonomikararları, mekânın verimli kullanımı ve ihtiyaçların tam olarak karşılanması açısındanson derece önemlidir.Ergonomi için bir veritabanı oluşturan, insan vücutölçüleri ve vücut hareketleri ile hareketlerin sınırları gibi vücutözelliklerini inceleyen antropometri, yapılı çevrenin tasarlanmasında temelverileri oluşturur. Antropometrik ölçüler, cinsiyet, yaş, ırksal farklılıklar,fiziksel değişiklikler, sakatlık durumu gibi birçok etmene bağlı olarakdeğişiklik gösterir.Mimarlık ve tasarım pratiği büyükoranda anonim kullanıcı için yani sağlıklı genç yetişkinlerin antropometrikverilerine göre şekillenmektedir. Dolayısıyla ortalama kullanıcı için üretilmişmekanlar yaşlı, çocuk ve sakat bireyleri yaygın normların dışında bırakmakta vebahsedilen farklılıklar için yeni normlar üreterek gereksinimleriözelleştirilmektedir. Ancak yapılı çevrenin tasarlanmasında belirlenenkriterler tüm kullanıcılara eşit kullanım olanakları sağlayabilmelidir.Bu bağlamda ortaya atılan“evrensel tasarım” kavramı yapılı çevrenin, hizmetlerin ve ürünlerin yaş, statüve yeti farkı gözetmeden herkes için ulaşılabilir ve kullanılabilir şekildebiçimlenmesi ilkesine dayanır. Bu bakış açısı tüm insanların aynı şartlardanveya bu mümkün değilse eşit ve benzer şartlardan nasıl yararlanabileceğinaraştırılması fikrine dayanmaktadır.Çalışmakapsamında, yaş, cinsiyet ve sakatlık gibi farklı fiziksel eşiklere değinilmişve tüm kullanıcılar için eşit, özgür, güvenli ve rahat hissettiren mekanlarınnasıl biçimlendirilebileceği evrensel tasarım kavramı çerçevesinde elealınmıştır. Eşitlikçi ve esnek mekân tasarım çözümlerinin en küçük birimlerdenbaşlayarak tüm mekan ya da yapı ölçeğine kadar uygulanabileceği örnek tasarımçözümlemeleri ile açıklanmıştır. KW - Antropometri KW - Tasarımda ergonomi KW - Evrensel tasarım KW - Mekan tasarımı N2 - The ergonomics decisions are very important in terms of the efficient useof the space and for the fulfillment of the needs while the space as anarchitectural product is shaped to respond to the physical needs of the human. Anthropometry, a database for ergonomicswhich analyze body properties such as human body sizes, movements and limits ofthe movements, forms the basic data in designing the built environment.Anthropometric measures indicate alteration depending on many factors such asgender, age, racial differences, physical changes, disability.However, the criteria determined in designing the built environment shouldbe able to provide equal access opportunities for all users. In this context,the concept of “universal design” is based on the principle that the builtenvironment, services and products can be reached and used without considering age, status and power. Thispoint of view depends on the research idea of ​​how all people can benefit fromidentical conditions, or if it's not possible how people can .benefit frompaired and similar conditionsWithin the context of the study, different physical thresholds such asage, gender and disability were discussed and how equal, free, safe andcomfortable spaces for all users can be shaped are considered within theframework of the universal design concept. CR - Ahioğlu, N. (2008), Kültürel-Tarihsel Kuram Çerçevesinde Çocuk Gelişimi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt: 41, Sayı: 1, 163-186. CR - Aközer, E. (2007), Özgürleştiren Tasarım, Dosya 04: Tasarım ve Özgürlük: Engelli İnsanlar ve Herkes İçin Tasarım, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Bülten 46: 7-9, Ankara CR - Beğer, T. ve Yavuzer, H. (2012), Yaşlılık ve Yaşlılık Epidemiyolojisi, Klinik Gelişim Dergisi, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Geriatri Bilim Dalı, Sayı 25: 1-3. CR - Boduroğlu, Ş. (2005) Konutlarda Evrensel Tasarım Kavramı ve Örnekler Üzerinde Analizi, Sanatta Yeterlik Tezi, MSGSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. CR - Boyacı, S. (2017), Eşitleyen Mekanlar İçin Evrensel Tasarım, Beyond.İstanbul, Mekanda Adalet ve Sakatlık, Mekanda Adalet Derneği, 102-106. CR - Braille Rail Görme Engelliler İçin Uygun Trabzan ve Tutunma Barları, Yanko Design (2012). Erişim Adresi:https://www.yankodesign.com/2012/05/01/braille-rail-for-the-visually-impared/ Erişim Tarihi: 2 Kasım 2018 CR - Central Library, Boston Public Library, ABD, American Libraries (2015). Erişim Adresi: https://americanlibrariesmagazine.org/2015/09/01/2015-library-design-showcase/ Erişim Tarihi: 2 Kasım 2018 CR - Connell, B.R. Jones, M. Mace, R. Mueller, J. Steinfeld, E. Story, M. & Vanderheiden, G. (1997). The Principles of Universal Design, N.C. State University, The Center for Universal Design. CR - Çağlar, S. (2012), Engellilerin Erişebilirlik Hakkı ve Türkiye’de Erişebilirlikleri, Ankara Üniversitesi AÜHFD, 61 (2): 541-598. CR - Çocuk Nüfusun Toplam Nüfus İçindeki Oranı, 1935-2080 (2018). Erişim adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27596 Erişim tarihi: 9 Kasım 2018 CR - Çocuklar İçin İç Mekan Oyun Alanları, The Importance of Safe Areas for those with Autism (2014). Erişim Adresi: https://lerablog.org/health/services/the-importance-of-safe-areas-for-those-with-autism/ Erişim Tarihi: 6 Kasım 2018 CR - Çocuklar İçin İç Mekan Oyun Alanları, YSTER, Erişim Adresi:https://www.mercuryholidays.co.uk/oyster/travel-tips/airport-tips-travelling-with-kids/ Erişim Tarihi: 6 Kasım 2018 CR - Danışma Bankosu, William Paterson University, Hospitality Services, Information Desk, Erişim Adresi:https://www.wpunj.edu/hospitality/information-desk.html Erişim Tarihi: 2 Kasım 2018 CR - Delta Lavabo Trinsic Koleksiyonu Dokunmatik Mutfak Armatürleri, Otherideals (2018). Erişim Adresi: http://ohterideals.com/touch-free-kitchen-faucet/touch-kitchen-faucet-ideas-delta-sink-trinsic-collection-faucets-pot-fillers-and-including-incredible-tap-soap-dispenser-2018/ Erişim Tarihi: 6 Kasım 2018 CR - Enabling Village, Redhill, Singapur, WOHA, Erişim Adresi:https://www.archdaily.com/801850/enabling-village-woha/5858a183e58ece1f960004a4-enabling-village-woha-photo Erişim Tarihi: 6 Kasım 2018 CR - Flexible Tree Various Branches / Cellphone iPad Holder / Mug Coaster Rack / Key Chain Rack / Silicone Pot Holder / Trivet Mat / Pad Potholders, Heat Resistant, Non Slip, Multiple Purpose (Branches), Pinterest, Erişim Adresi: https://www.pinterest.co.uk/pin/186688347029714638/ CR - Follette Story M. S. M. (1998). Maximizing Usability: The Principles of Universal Design, Assistive Technology, 10:1, 4-12, DOI: 10.1080/10400435.1998.10131955 CR - Follette Story, M., Mueller, J. L., Mace, R. L. (1998). The Universal Design File: Designing For People Of All Ages & Abilities, NC State University, The Center for Universal Design. CR - Gökgür, P. (2006), Yaşlıların Kentsel Mekanda Kendilerini Daha İyi İfade Edebilmeleri İçin Alınması Gereken Önlemler, Tasarım Kuram Dergisi, MSGSÜ, Sayı 4:71-77. CR - Guggenheim Museum NY, ABD, Dezeen Magazine (2017). Erişim Adresi:https://www.dezeen.com/2017/06/09/solomon-r-guggenheim-museum-frank-lloyd-wright-new-york-city/ CR - Guggenheim Museum NY, ABD, The Frank Lloyd Wrıght Building, Erişim Adresi: https://www.guggenheim.org/the-frank-lloyd-wright-building CR - Guggenheim Museum NY, ABD, COAST - Collective Architecture Studio, Erişim Adresi: https://coastarc.com/g-u-g-g-e-n-h-e-i-m CR - Güler, Ç. (1997), Ergonomiye Giriş, Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, Ankara. CR - Gündüz, A. (1996), Bedensel Engelliler Gözü ile Ülkemizdeki Yaşam Koşulları ve Yerleşim Sorunları, Diğerlerinin Konut Sorunları, Konut M. E. 316-325 TMMOB Mimarlar Odası. CR - Gürünay Ö.(2018), Evrensel Tasarım İlkeleri Doğrultusunda Engelsiz Üniversite Kampüslerinin Tasarlanması Ve Biçimlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Sanatta Yeterlik Tezi, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara. CR - Gürsoy Çuhadar, S. ve Lordoğlu, K. (2016). Demografik Dönüşüm Sürecinde Türkiye’de Yaşlanma ve Sorunlar,. İstanbul Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 54./Mart 2016:63-80. CR - Hacıhasanoğlu, I. (2003). Evrensel Tasarım, Tasarım Kuram Dergisi, Sayı 3: 93-101 CR - HARAC Casta Makas, Universal Design Style (2013). Erişim Adresi: http://www.universaldesignstyle.com/casta-universal-design-scissors/ Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018 CR - İlgar, L. ve İlgar, Ş. (2007). Yaşlılık Dönemi ve Yaşlının Gelişim Görevleri, İstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 7(2007-1): 147-156. CR - İmamoğlu, V. (2015), İleri Yaşlardaki Türklerin Yaşam Çevreleri ve Daha İyi Bir Yaşam İçin Öneriler, METU JFA,2015/1,(32:1):105-119, Ankara. CR - Kırgı, G. (2018). Mekanda Adalet ve Çocuk: Adalatsiz Ölçek ve Ölçeksiz Adalet, Beyond.İstanbul, Mekanda Adalet ve Çocuk, Mekanda Adalet Derneği, Mart Matbaacılık,5-10. CR - Meşhur, F. ve Tekin, M. (2018). Evrensel Tasarım Yaklaşımının Şehir Planlama Disiplini Bakış Açısı ile Değerlendirilmesi, Online Journal of Art and Design, Volume 6, Issue 5 (Special issue), December. CR - Metro Giriş Turnikeleri, ST Electronics AFC Wide Gates, SGTrains (2011). Erişim Adresi: https://www.sgtrains.com/technology-faregates.html CR - Millennium Park BP Pedestrian Bridge, Chicago, Millennium Park Foundation, Art&Architecture (2019). Erişim Adresi: https://millenniumparkfoundation.org/art-architecture/bp-bridge/ Erişim Tarihi: 2 Kasım 2018 CR - Millennium Park BP Pedestrian Bridge Chicago, Land 8, Lanscape Architects Network, (2008). Erişim Adresi: https://land8.com/top-10-pedestrian-bridges/bp-bridge/ Erişim Tarihi: 2 Kasım 2018 CR - M-Museum Leuven, Belçika, Blog: Thesıs Archıtectuur (2011). Erişim Adresi: http://www.carreaulinevandoren.be/thesis-architectuur/ Erişim Tarihi: 2 Kasım 2018 CR - Mülayim, A. (2009). Bedensel Özürlüler İçin Mimari Mekân Tasarımı, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, Edirne. CR - Olguntürk, N. (2007), Evrensel Tasarım: Tüm Yaşlar, Farklı Yetenekler ve Çeşitli İnsanlık Durumları İçin Tasarım, Dosya 04: Tasarım ve Özgürlük: Engelli İnsanlar ve Herkes İçin Tasarım, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Bülten 46: 10-17. CR - Otomatik Hastane Kapıları, ADC, Automatic Door Company (2004). Erişim Adresi: http://adc.com.pk/automatic-hospital-doors, Erişim Tarihi: 6 Kasım 2018 CR - Özkul, A. Ekrem (1996), Ergonomi, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir. CR - Öztürk, M. Ata (2017), Adilin Eşitle Mücadelesi ve Evrensel Tasarım, Limitsiz Spor Engel Tanımayan Spor Platformu, Erişim adresi: http://www.limitsizspor.com/Duyurular/ adilin-esitle-mucadelesi-ve-evrensel-tasarim/183/2 Erişim tarihi : 5 Kasım 2018T.C. CR - Piktogram Örnekleri, Door Design for TWCM Restroom, Pinterest, Erişim Adresi: https://www.pinterest.ca /pin/403072235391092170/?lp=true Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018 CR - Piktogram Örnekleri, Universal Design, Meets The Exit Sign, Erişim Adresi: https://universaldesignmeetstheexitsign.com/7-principles-and-universally-usable-design/ Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018 CR - Rampa Tasarımı, Ramp Design, Granite Ramp Design for Hospital. Erişim Adresi: http://sombrilla.info/ramp-design/ Erişim Tarihi: 6 Kasım 2018 T.C. MEB Sağlık Hizmetleri (2016). Büyüme ve Gelişme, Ankara. CR - TÜİK (2015). Haber Bülteni Sayı: 18617, Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18617 Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018 CR - TÜİK (2018). Haber Bülteni Sayı: 27595, Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/PdfGetir.do?id=27595 Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018 TÜİK (2018). Haber Bülteni Sayı: 27596, Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27596 Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018 CR - Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre En Az Bir Engeli Olan Nüfusun Oranı, Erişim (2015). Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18617 Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018 CR - Yaş Grubuna Göre Yaşlı Nüfus Oranı, 2013, 2017 (2018). Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/PdfGetir.do?id=27595 Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018 CR - Yıldız, S. (2014). Türkiye’de Turizm Tesislerinde Evrensel Tasarım İlkeleri Üzerine Bilgi Geliştirilmesi, İstanbul Örneğinde İrdeleme Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul CR - WHO, (2011-2001). ICIDH-2: International Classification of Functioning, Disability and Health, Cenevre. CR - 1-10 Yaş Aralığındaki Çocukların Antropometrik Verileri, Antropometrics for Children. Erişim Adresi: http://s3images.coroflot.com/user_files/individual_files/original_199095_VejfChOXIdBSpNIT2ETqTdNCQ.jpg Erişim Tarihi: 8 Kasım 2018 UR - https://doi.org/10.33439/ergonomi.544559 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/877165 ER -