TY - JOUR T1 - İLAÇTA PATENT VE SAĞLIĞA ERİŞİM HAKKI TT - PHARMACEUTICAL PATENTS AND RIGHT TO HEALTH AU - Ersöz Seçer, Hatice AU - Şar, Sevgi PY - 2019 DA - September Y2 - 2019 DO - 10.33483/jfpau.545266 JF - Journal of Faculty of Pharmacy of Ankara University JO - J. Fac. Pharm. Ankara PB - Ankara Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1015-3918 SP - 274 EP - 284 VL - 43 IS - 3 LA - tr AB - Amaç: İlaç, patentekonu olan bir buluş olarak değerlendirildiğinde, sağlık ve ilaca ulaşmanınönemi düşünüldüğünde diğer buluşlardan ayrılmaktadır. Sağlık hakkı temelinsanlık haklarımızdan biriyken patent ise fikri mülkiyet haklarının olmazsaolmazlarındandır. Patent, verdiği tekel olma hakkı aracılığıyla buluş sahibiniödüllendirmekte, yaratıcılığı ve keşfi teşvik ettiği düşünülmekte olduğu içinpatentli bir ürünün fiyatı da yüksek olmaktadır. Bugün dünyada milyonlarcainsan patent koruması altındaki ilaçlara yüksek fiyatlarından ötürüulaşamamakta ve temel hak olan sağlık hakkından mahrum kalmaktadır. Bu derlemede sağlık hakkı ile patent hakkıarasında yaşanan çatışma ve çözüm yollarına ilişkin durumun ortaya konulmasıamacıyla yürütülen politikalar ve yaklaşımlar açıklanmaktadır.Gereç ve Yöntem: Sağlıkhakkı ve patent hakları arasındaki sorunların ve çözümlerin belirlenipderlenmesi için, sağlık bilimleri ve hukuk alanındaki veri tabanlarındanyararlanılmıştır. Sonuç ve Tartışma: Patentsisteminin maliyetinin dünyadaki tüm ülkelerin vatandaşları tarafındanpaylaşıldığı ancak, faydasının ağırlıklı olarak gelişmiş ülke vatandaşlarınınküçük bir kısmına yarar sağladığı bilinmektedir. Sağlık hakkı ile fikrimülkiyet hakkı arasında yaşanan çatışmanın kaynağında, patent hakkının ilaçlarıda kapsayacak şekilde genişletilmesi yatmaktadır. Ekonomik ve ticari bir hakolan patent hakkının Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Anlaşması (TRIPs) ileilaçları da kapsayacak şekilde genişletilmesi ile birlikte sağlık ve temelilaçlara erişim hakkının korunmasında kamu kurum ve kuruluşlarını hukukidüzenlemeleri oldukça önemlidir. Patent korumasının sağlığa erişim hakkınaengel teşkil etmemesi için patentli ilacın karşılanmasında ilaçlarla ilgilidüzenleyici kurum ve kuruluşlara oldukça önemli görevler düşmektedir. Zorunlulisans ve paralel ithalata ilişkin düzenlemeler bu konuda örnek gösterilebilir.Devlet, teknolojiyi geliştirmek için, patent korumasının rolü ile kamu yararıarasında dengeleyici politikalar izlemelidir. KW - ilaç KW - patent KW - sağlığa erişim N2 - Objective: Drugs,being a patentable invention and considering the importance of accessing tohealth and itself, are distinguished from other inventions. Health is afundamental human right and patent protection is one of the intellectualproperty rights. Because the patent rewards the inventor with the right to be amonopoly and is thought to encourage creativity and further inventions, so theprice of a patented product is high. Today, millions of people in the world areunable to access pharmaceuticals under patent protection due to their highprices and are deprived of their basic right to health. In this review,approaches to the conflict between patent rights and right to health and thepolicies pursued regarding the subject are explained. Material and Method: The databases in the health sciences andlaw field were used to evaluate the policies and approaches carried out inorder to reveal the situation related to conflict and solution paths betweenright to health and patent rights. Result and Discussion: The cost of the patent systemis shared by the citizens of all countries of the world, but only smallportions of the citizens of developed countries enjoy the benefits of thepatent system. The source of the conflict between the right to health andintellectual property rights lies in the extension of the patent rights toinclude pharmaceuticals. With the extension of the patent right which is aneconomic and commercial one to include medicines with the Trade-Related Aspectsof Intellectual Property Rigths (TRIPs), the legal regulations of publicinstitutions and organizations on the right to health and access to essentialmedicines are of great importance. In order to ensure that patent protectiondoes not interfere with the right to health pharmaceutical regulatoryauthorities and organizations play a significant role in providing a patenteddrug. The regulations on compulsory licenses and parallel imports are examplesof this. The state should pursue balancing policies between the role of patentprotection and the public interest to improve technology. CR - 1. WHO (2000) The use of essential drugs: ninth report of the WHO expert committee, Erişim tarihi: 20.03.2019 http://apps.who.int/medicinedocs/en/d/Js2281e/ CR - 2. Türkiye İlaç Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018, s. 9, 43, 44. CR - 3. Yar Z., (2017) İlaç patentinin ilaç endüstrisi ve kamu sağlığı üzerine etkisinin paralel ithalat kapsamında değerlendirilmesi, Türk Patent ve Marka Kurumu, Uzmanlık Tezi, s. 32-33. CR - 4. TİTCK İlaç ruhsatlandırma erişim tarihi: 20.03.2019 https://www.titck.gov.tr/faaliyetalanlari/ilac/ilac-ruhsatlandirma CR - 5. 11/12/2015 tarihli Resmi Gazete, Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılması Hakkında Tebliğ CR - 6. Leary, A. V. (1994), The right to health in international human rights law, health and humanrights, Vol. 1, No. 1., s. 24-56. CR - 7. Hunt, P. (2003) The right to everyone to the enjoyment of the highest attainable standard of physical and mental health,, Report for UN Human Rights Commission, E/CN.4/2003/58, s. 13-31. CR - 8. Hirsch, E. (1948), Fikri ve Sınai Haklar, Ankara, Ankara Üniversitesi. CR - 9. Oğuzman, K., Barlas N.,(2005) Medeni Hukuk, İstanbul, Beta Yayınları CR - 10. Şehirali, F.H., (1998) Patent Hakkının Korunması, Ankara, Turhan Kitabevi, s. 4 CR - 11. Cullet, P., (2007), Human rights and intellectual property protection in the TRIPs era, Human Rights Quarterly, Vol. 29, s. 403-430. CR - 12. Hettinger, C. E. (1989), Justifying intellectual property, Philosophy and Public Affairs, Vol. 18. No. 1, s. 31-52. CR - 13.Türk Patent ve Marka Kurumu- Tarihçe Erişim tarihi:06,03,2019 https://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/commonContent/History CR - 14. Tekdemir Y. (2012) İlaç endüstrisinde Ar-Ge ve fikri mülkiyet haklarının önemi Erişim Tarihi: 06.03.2019 https://www.rekabet.gov.tr/(X(1)S(3pxoeyskqxam15qh5lj1c0xh))/tr/Sayfa/Yayinlar/diger-calismalar/rekabet-yazilari?icerik=055ce3bf-9523-44f3-bd02-1bcf7aeb39dd CR - 15. Baykara T., Çaylı H., Çelik H., Tokat M. ve Ünalan T. (2003) Türkiye’de ilaçta veri koruması ve uygulamasının mali etkileri. Ankara, s. 6-8. CR - 16. Abacıoğlu, N., Dikmen A. (2005) Meta olarak ilaçta sınai ve fikri mülkiyet rejiminin ekonomi politiği, Türkiye Sosyalist İktisat Kongresi, s. 9. CR - 17. Barton, J., (2004) TRIPS and the global pharmaceutical market, Health Affairs, 23(3) , s. 146-154. CR - 18. Chapman R.A. (2001) Approaching intellectual property as a human right: obligations related to article 15(I) (c), Copyright Bulletin, Unesco Publishing, XXXV(3), s. 4-36. CR - 19. Joseph, S. (2003) Pharmaceutical corporations and access to drugs: the ‘fourth wave’ of corporate, Human Rights Quarterly 25(2), s. 431. CR - 20. Loff B., Heywood M. (2002), Patents on drugs: manufacturing scarcity or advancing health, Journal of law, medicine and ethics,30 s. 621-631. CR - 21. TRIPS Anlaşması: Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması, Resmi Gazete, 22213, 25.02.1995. CR - 22. Heins, V. (2008), Human rights, ıntellectual property, and struggles for recognition, Human Rights Review, 9(2), s. 213-232. CR - 23. Sterckx, S. (2004) Patents and access to drugs in devoloping countries: an ethical analysis, Developing World Bioethics, 4(1), 58-75. CR - 24. 10/01/2017 tarihli Resmi Gazete, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu CR - 25. Doha Deklarasyonu, (2001) Erişim tarihi: 20.03.2019 https://www.who.int/medicines/areas/policy/tripshealth.pdf?ua=1 UR - https://doi.org/10.33483/jfpau.545266 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/802911 ER -