TY  - JOUR
T1  - Eski Uygurca Kelimelerin Çince Karakterlerle Yazımında Ünsüz Türemesi Olayı
TT  - The Event of Prosthesis in Old Uighur Words Written with Chinese Spelling
AU  - Yıldız, Hüseyin
PY  - 2019
DA  - June
Y2  - 2019
DO  - 10.29110/soylemdergi.547033
JF  - Söylem Filoloji Dergisi
JO  - Söylem
PB  - Yusuf ÇETİN
WT  - DergiPark
SN  - 2548-0502
SP  - 125
EP  - 141
VL  - 4
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Türklerleilgili en eski kaynaklardaki veriler, Çinlilere ait olup, Türkçe kelime veterimlerle ilgili ancak Çin yıllıklarındaki şekillerinden hareketle fikiryürütülebilmektedir. Çin kaynaklarında Çin imlasıyla geçen kelimelerin Türkçedeaslında nasıl olduğunun kesin olarak bilinememesi, Türkolojinin önemliproblemlerinden biridir. Problemin çözülebilmesi için Türkçe kelimelerinÇincedeki telaffuzlarından yola çıkılarak, çeşitli analizlere ulaşmak veçeşitli denklikler kurmak mümkün olabilir. Bu konudaki çalışmalara katkıdabulunabilecek eserlerin başında Uygurca-Çinceİdikut Sözlüğü adıyla kitaplaştırılan ve XIV. yüzyılda Ming HanedanıTercüme Odası tarafından hazırlanan sözlüktür.Sözlüğünyazımı Ming sülalesinin ilk imparatoru ChuYüan-chang’in emriyle tercümanlar odası kurularak, Hu-i-i-yü (Çin dilleri ile beraber diğer dillerin karşılaştırmalısözlüğü) ile beraber 1382 yılında başlatılmıştır. Eserin Pekin’de dört,Japonya’da dört, Avrupa’da yedi nüshası bulunup, sözlük üzerinde Amiot,Klaproth, Ligeti, Hu Chên-hua ve Huang Jun-hua, Paul Pelliot, F. K. Müller veMağfiret Kemal Yunusoğlu çalışmıştır. Yunusoğlu’nun çalışması sözlüğünnüshalarının karşılaştırmalı bir yayınıdır. Sözlükteki Eski Uygurca malzemedenhareketle imla, ses, şekil, söz varlığı incelemeleri yapılan eserdeaçıklamalar, metin ve dizin bölümleri de yer almakta; yukarıda bahsedilenprobleme yönelik bir bölüme yer verilmemektedir. Bu çalışmada Yunusoğluneşrindeki Eski Uygurca kelimelerin Çincedeki imlası esas alınmak suretiyledenkliklere dayalı bir veri tabanı oluşturulmuş; ardından da bu denklikleresaslı ses olayları tespit edilmiştir. Bu çalışma, işte bu ses olaylarındanbirini, ünsüz düşmesi hadisesini ele almakta ve Türkçe kelimelerin Çincedesöylenirken ne tür değişikliklere uğradığını/uğrayabileceğini örneklerlegöstermektedir.
KW  - Eski Uygurca
KW  - Türkçe
KW  - Çince
KW  - İdikut Sözlüğü
KW  - ses bilgisi
KW  - denklikler
KW  - ünsüz türemesi
N2  - Thedata in the oldest sources about the Turks belong to the Chinese, for thisreason, the ideas related to oldest Turkish words and terms can be interpretedbased on the figures in Chinese annual. One of the important problems ofTurcology is that the obscurity of how the words written with Chinese spellingin Chinese sources are actually in Turkish. In order to solve the problem, itmay be possible to reach various analyzes and to establish various equivalentsbased on the pronunciations of Turkish words in Chinese. The book entitled withUighur-Chinese Idikut Dictionary is prepared by the Ming Dynasty TranslationRoom in 15th century and it is one of the principal works that can contributeto the studies on this subject.Thewriting of the dictionary was initiated in 1382 together with the Hu-i-iu (acomparative dictionary of Chinese and other languages) by the chamber ofinterpreters established with the order of Chu Yüan-chang, the first emperor ofthe Ming Dynasty. The work has four copies in Beijing, four in Japan and sevenin Europe and Amiot, Klaproth, Ligeti, Hu Chên-hua and Huang Jun-hua, PaulPelliot, F. K. Müller and Mağfiret Kemal Yunusoğlu has worked on it. Yunusoglu'swork is a comparative publication of dictionary’s copies. In the text that hasvarious examinations about spelling, sound, form, vocabulary with reference to theOld Uighur material, there are explanations, text and index sections, but not asection for aforementioned problem. In this study, a database based onequivalences was created depending on Chinese spelling of Old Uighur words inYunusoğlu’s work; and then the sound events based on these equivalences weredetermined. This study deals with one of these vocal phenomena, the consonantfall and shows the examples of the changes in Turkish words in Chinesepronunciation.
CR  - Fidan, Giray (2011a). Çin Dili ve Çince Dilbilgisi. (1. Basım). Ankara: Efil Yayınevi.
CR  - Fidan, Giray (2011b). Kanuni Devrinde Çin’de Osmanlı Tüfeği ve Osmanlılar. (1. Basım). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
CR  - Gürsoy-Naskali, Emine (1997). Türk Dünyası Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - İmer, Kamile, Kocaman, Ahmet ve Sumru Özsoy (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
CR  - Korkmaz, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Mathews, R. H. (1975). Chinese-English Dictionary. Cambridge - Massachusetts: Harvard University Press.
CR  - Yunusoğlu, Mağfiret Kemal (2012). Uygurca-Çince İdikut Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
UR  - https://doi.org/10.29110/soylemdergi.547033
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/749487
ER  -