TY  - JOUR
T1  - Kürdistan Teâli Cemiyeti’nin Şubeleri ve Bağlı Kuruluşları
TT  - Общество по улучшению положения Курдистана, его филиалы и связанные с ним организации
AU  - Altan, Bilal
AU  - Akbaş, Mehmet
AU  - Çağlayan, Ercan
PY  - 2019
DA  - March
JF  - Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi
JO  - ATDD
PB  - Hakan YILMAZ
WT  - DergiPark
SN  - 2148-2292
SP  - 313
EP  - 339
VL  - 6
IS  - 1
LA  - tr
AB  - OsmanlıDevleti, imzaladığı Mondros Mütarekesi ile I. Dünya Savaşı’ndan çekilmiştir.Mütareke’nin sağladığı imkânla Osmanlı topraklarında, başta İngiltere olmaküzere savaşın galibi devletlerce gerçekleştirilen işgaller, yeni bir siyasialan oluşturmuştur. Osmanlı Devleti’nin akıbetinin belirsizliğinde yeni siyasialan, Kürtlerin de içinde bulunduğu farklı etnik unsurlarda ayrılıkçıdüşünceler doğurmuştur. Kürtler, Mütareke öncesinde İslami ve Osmanlılıkkimliğini yoğun bir şekilde benimserken; Mütareke sonrasında, Kürtlerinözellikle İstanbul merkezde yaşayan aydın kesim ve ileri gelenlerin birkısmında, Osmanlılık kimliğinin zayıfladığı bir süreç yaşanmıştır. Bu süreçtesöz konusu kesim, etnik kimliğe dayalı devlet kurma çabasında farklı hizipleribünyesinde toplayan Kürdistan Teâlî Cemiyeti’nin kuruluşunda yer almıştır.İstanbul merkezli Kürdistan Teâli Cemiyeti’nin; İstanbul’da kendisine bağlıkuruluşları bulunmaktaydı. Bağlı kuruluşlarla Kürtlerin siyasi temsiliyetini sağlamak,Kürt dili, edebiyatı, tarihi üzerine incelemeler yapmak, kadınlarınörgütlenmede rol almasına destek sunmak ve sâire amaçlanmıştır. Diğer taraftanKürdistan Teâli Cemiyeti’nin, Kürt yoğunluklu bölgelerde şubeler açtıklarıgörülmektedir. Şubelere yüklenen misyon, Kürdistan Teâli Cemiyeti’nin amacınaulaşması için Kürtler arasında kitlesel destek sağlamak ve bu desteğe dönükbilinç oluşturmaktır.  Bu makalede,özellikle arşiv belgeleri ve süreli yayınlardan yararlanmak suretiyle ve genişbir literatür çalışmasıyla Kürdistan Teâli Cemiyeti’nin hem bağlıkuruluşlarının hem de şubelerinin hangileri olduğu, ne gibi girişimlerdebulunduğunun belirlenmesi amaçlanmıştır
KW  - Kürdistan Teâlî Cemiyeti
KW  - Şube
KW  - Bağlı Kuruluşlar
KW  - Mütareke Dönemi
KW  - Anadolu Hareketi.
N2  - Османская империя вышла из Первой Мировой Войныс подписанием Мондросского мирного соглашения. Благодаря возможности,предоставленной перемирием, оккупация на территории Османской Империи,осуществленная странами, одержавшими победу во главе с Англией, создала новоеполитическое пространство. В условиях неопределенности судьбы Османской империиновая политическая сфера породила сепаратистские идеи в различных этническихгруппах, включая курдов. До соглашения курды принимали Исламскую и Османскуюидентичность, то после соглашения, в особенности после перемирия у некоторыхинтеллектуалов и видных деятелей, живущих в центре Стамбула, был периодослабления османской идентичности. В этом период различные группы принялиучастие в создании «Общества по Улучшению Положения Курдистана», которыйпредставлял различные фракции в попытке создать государство, основанное наэтнической идентичности. Расположенный в Стамбуле центр «Общества по УлучшениюПоложения Курдистана» имел свои связанные организации в этом же городе.Связанные с обществом организации осуществляли политическое представительствоКурдов, исследования в области языка, литературы и истории, оказывали помощьженщинам принять участие в организации. С другой стороны, в областяхгустонаселенных курдами наблюдалось открытие филиалов «Общества по УлучшениюПоложения Курдистана». Миссией филиалов было осуществление массовой поддержкисреди курдов и повышение осведомленности об этой поддержке для достижения цели«Общества по Улучшению Положения Курдистана». Целью данной статьи является, при помощи использования архивированныхдокументов и периодических изданий, а также обширной литературы, определение иразъяснение связанных организаций и филиалов «Общества по Улучшению ПоложенияКурдистана» и выполненных ими дел.  
CR  - ALAKOM, R., “Araştırmalarda Adı Fazla Geçmeyen Bir Kuruluş Kürt Kadınları Teâlî Cemiyeti”, Tarih ve Toplum Dergisi 29, sy.171, (Mart 1998): 36-40.
ATALAY, Ö., Siirt Tarihi, İstanbul: Siirt Halkevi Yayınları, 1946. 
Atatürk Özel Arşivinden Seçmeler, Cilt 4, Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 1996.
AYTEPE, O., “Yeni Belgelerin Işığında Kürdistan Teâlî Cemiyeti”, Tarih ve Toplum Dergisi 29, sy.174, (Haziran 1998): 9-16.
BAJALAN, D. R., Jön Kürtler, çev. Burcu Yalçınkaya, İstanbul: Avesta Yayınları 2010.
BAYKAL, B. S., Heyet-i Temsiliye Kararları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1974.
BRUNİESSEN, M. V., Kürdistan Üzerine Yazılar, çev. Nevzat Kıraç v.d., İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.   
EKREM, C., Muhtasar Hayatım, Ankara: Beybun, Yayınları, 1992.
CLARK, J. H. ve ALTAY, S., “Cumhuriyet’in Öncesinde ve Erken Dönemlerinde Kürt Toplumunda Kadınlar”, Diyarbakır Tebliğleri içinde, Ed. Bülent Doğan, İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları,  2013.
ÇAĞLAYAN, E., “Tek Parti Dönemi’nde Diyarbakır (1923-195)”, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2012.
CR  - ÇAĞLAYAN, E., “Kürt Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Diyarbekir’deki Yansımaları (1908-1923)”, Tarihte Kürtler ve Kürdistan: Osmanlı Dönemi Uluslararası Sempozyum (Mardin Artuklu Üniversitesi & Selahaddin Üniversitesi-Erbil, 16-18 Nisan 2013). 
DERSİMİ, M. N., Kürdistan Tarihinde Dersim, İstanbul: Doz Yayınları, 2012.
ESENGİN, K., Millî Mücadele’de Hıyanet Yarışı, Ankara: Ulusal Basımevi, 1969.
GÖĞEM, Z., Kurmay Albay Daday’lı Halit Beğ Akmansü, 1: 1954.
Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, 5, Vesika 106 (Eylül 1953). 
Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, 9, Belge 213.  
HİMMETOĞLU, H., Kurtuluş Savaşı’nda İstanbul ve Yardımları, Cilt 1, İstanbul: Ülkü Matbaası, 1975.
TÜTENK, M. A., “Diyarbekir’in Son Altmış Yıllık (1892-1952) Vakaları”, Kara-Amid, 2, sy.6-7, (1970): 311-347.
KARADİŞ, Z., “II. Meşrutiyet Dönemi’nden Lozan Barış Antlaşması’na Kadar Kürt Teâlî ve Teâvün Cemiyeti’nin Faaliyetleri”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2006. 
Kürdistan Cemiyeti Nizâm-nâmesi.
MALMÎSANİJ, Kürt Talebe-Hêvî Cemiyeti, İstanbul: Avesta Yayınları, 2002.
MESUT, A., İngiliz Belgelerinde Kürdistan (1918-1958), İstanbul: Doz Yayınları 1992.
Records of the Kurds Territory, Revolts and Nationalism 1831-1979, British Documentary Sources, Volume: 5, 1914-1920, Ed. A. L. P. Burdett. Cambridge University Publications, 2015.
Nutuk [Vesikalar], Cilt: 3, İstanbul: Türk Devrim Tarihi Enstitüsü, 1962.
SARIHAN, Z. Kurtuluş Savaşı Günlüğü, Cilt 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1993.
TUNAYA, T. Z., Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt 2, İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
ZİNNAR, S. (Kadri Cemilpaşa), Doza Kürdistan, İstanbul: Avesta Yayınları, 2014.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/atdd/issue//547157
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/684117
ER  -