TY  - JOUR
T1  - SON DÖNEM ÇAĞATAY TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ MİSBÂHU’L-ENVÂR ADLI ESERDE YÜKLEME VE İLGİ HÂLİ ÇEKİMİ
AU  - Eker, Ümit
PY  - 2019
DA  - May
JF  - Akademik Hassasiyetler
PB  - Hüzeyfe Süleyman ARSLAN
WT  - DergiPark
SN  - 2148-5933
SP  - 405
EP  - 429
VL  - 6
IS  - 11
LA  - tr
AB  - Çağatay Türkçesindeyükleme hâli çekiminde kullanılan “+nI2” eki, hem Çağatay Türkçesimetinlerinde hem de bazı günümüz Özbek ağızlarıyla Karaçay-Balkar ve KumukTürkçesi başta olmak üzere bazı lehçelerde ilgi hâli işlevinde kullanılmaktadır.Son dönem Çağatay Türkçesiyle kaleme alınan “Misbâhu’l-Envâr” adlı eserde deilgi hâli çekimi 1 örnek hariç tamamıyla “+nI2” ekiyle yapılmıştır.Esasen Taşkent ağzının dil kullanım özelliklerini gösteren metinde yükleme veilgi hâllerinin kullanımı konusunda özgün kullanımlar bulunmaktadır. ÇağatayTürkçesinde yükleme hâli işlevindeki “+nI2” eki bu eserde hemyükleme hem de ilgi hâli işlevindedir. Çağatay Türkçesinin standart ilgi hâlieki olan “+nI2ŋ” ise 1 örnek dışında 9 yerde yükleme hâli işlevindedir.Ayrıca “+nI2” yükleme hâli ekinin 3 yerde sıra dışı bir durum olarakgeçişsiz ve edilgen fiiller ile 1 yerde de isim cümlesinde kullanıldığıgörülmüştür. Bu durum yükleme ve ilgi hâli eklerinin işlev açısındannöbetleştiğini ve birbirlerinin yerine kullanılabildiklerini göstermektedir. Bufarklı kullanımlar yükleme ve ilgi hâllerini incelemeyi gerekli kılmaktadır.
KW  - Son Dönem Çağatay Türkçesi
KW  - İlgi Hâli Eki
KW  - Yükleme Hâli Eki
CR  - Abdullayev, F. A. (1965). Özbek Tiliniñ Harezm Şeveleri I Lugat, II Harezm Şeveleriniñ Tasnifi. Taşkent: Özbekistan SSR Fenler Akademiyasi Neşriyati.
CR  - Abdurahmanov G. ve Şükürov, Ş. (1973). Özbek Tiliniñ Tarihiy Grammatikasi - Morfologiya ve Sintaksis. Taşkent: Okutuvçi Neşriyati.
CR  - __________ ve Mahmudov, K. (2008). Özbek Tiliniñ Tarihiy Grammatikasi - Fonetika - Morfologiya ve Sintaksis. Taşkent: Özbekistan Feylesufleri Milliy Cemiyeti Neşriyati.
CR  - __________ Şaabdurahmanov, Ş. ve Hacıyev, A. P. (1975). Özbek Tili Grammatikası I Tam Morfologiya. Taşkent: Özbekistan SSR Fen Neşriyatı.
CR  - Abdurahmanov, H., Refiyev, E. ve Şadmankulova, D. (1992). Özbek Tiliniñ Ameliy Grammatikasi. Taşkent: Okutuvçi Neşriyati.
CR  - Abduresulov, Y. (2009). Türkiy Tillerniñ Kıyasiy - Tarihiy Grammatikasi. Taşkent: Özbekistan Respublikasi Fenler Akademiyasi, Fen Neşriyati.
CR  - Arat, R. R. (2007). Kutadgu Bilig I Metin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Askarova, M., Yunusov, R., Yöldaşev M. vd. (2006). Özbek Tili Praktikumi. Taşkent: İktisad - Maliya Yayınları.
CR  - Banguoğlu, T. (2000). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Bilgegil, K. (2014). Türkçe Dilbilgisi. Konya: Salkımsöğüt Yayınları.
CR  - Bodrogligeti, A. J. E. (2003). An Academic Reference Grammar of Modern Literary Uzbek. Los Angeles: Lincom Europa.
CR  - Buran, A. (1996). Anadolu Ağızlarında İsim Çekim (Hâl) Ekleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - __________ (1999). Türkçede İsim Çekim Ekleri. Türk Gramerinin Sorunları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - __________ Alkaya, E. (2012). Çağdaş Türk Lehçeleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - __________ (2014). Çağdaş Türk Yazı DilleriKuzeybatı / Kıpçak Grubu. Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - Coşkun, S. (2002). Sovyet Dönemi Buhârî Yurdunda Hadis. Ekev Akademi Dergisi. Yıl: 6, Sayı: 13, 195-219.
CR  - __________ (2003). Bağımsızlık Sonrasında Yayınlanan Özbekçe Hadis Çalışmalarının Genel Karakteristiği. Ekev Akademi Dergisi. Yıl: 7, Sayı: 14, 177 - 196.
CR  - __________ (2007). Son Asırda Özbeklerin Hadis Faaliyetleri Üzerine. Uluslararası Türk Dünyasının İslamiyete Katkıları Sempozyumu Bildiriler. 3 Mayıs - 1 Haziran 2007, Isparta.
CR  - Coşkun, V. (2000). Özbek Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Dadaboyev, H. A. ve Halmanova, Z. T. (2015). Turkiy Tillerniñ Kıyasiy - Tarihiy Grammatikasi. Taşkent: Ilm Ziya Neşriyat Üyi.
CR  - Delice, H. İ. (2000). Türk Dilinde İşlevsel Ek Tasnif Denemesi. Cumhuriyet Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi.  221 - 235.
CR  - Doğan, T. (2012). İran (Azerbaycan) Türk Ağızlarında Yükleme Hâli Ekleri. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume: 7/1.  915 - 933.
CR  - Eckmann, J. (1988). Çağatayca El Kitabı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
CR  - __________ (2014). Nehcü’l-Ferâdîs. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Ediskun, H. (2004). Türk Dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
CR  - Eker, Ü. (2017). Misbâhu’l-Envâr, Çağatay Türkçesi, İnceleme - Metin - Aktarım - Dizin - Tıpkıbasım. Ankara: Son Çağ Yayınları.
CR  - __________ (2019). Son Dönem Çağatay Türkçesiyle Yazılmış Misbâhu’l-Envâr Adlı Eserde İlgi Hâli Çekimi ve Belirtili İsim Tamlamaları. Researcher: Social Science Studies. Cilt: 7. Sayı: 1.  271 - 294.
CR  - Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Ergin, M. (1980). Kadı Burhaneddin Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
CR  - __________ (1998). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
CR  - __________ (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
CR  - Erkman Akerson, F. (2008). Türkçe Örneklerle Dile Genel Bir Bakış. İstanbul: Multilingual Yayınları.
CR  - Fazılov, E. (1965). Özbek Tiliniñ Tarihiy Morfologiyasi. Taşkent: Özbekistan SSR, Fen Neşriyati.
CR  - Gabain, A. V. (1945). Özbekische Grammatik. Leipzig und Wien.
CR  - Gencan, T. N. (2007). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yayınları.
CR  - Grönbech, K. (2000). Türkçenin Yapısı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Gulam, E. (1941). Özbek Tilide Kelişikler. Özbek Tiliniñ İlmiy Grammatikasi Üçün Meterieller - Filologiya. Taşkent: Özfen Neşriyati,  3 - 85.
CR  - Gülsevin, G. (2004). “Türkçede ‘Sıra Dışı Ekler’ ve Eklerin Tasnif-Tanımlanma Sorunu Üzerine V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 1267 - 1284.
CR  - __________ (2009). Zamirlerin Edatlarla Birleşmesinde Bazı Özel Durumlar ve İsim Tamlaması Sorunu Üzerine”. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi 27 - 28 Ağustos 2007, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi.  231 - 238.
CR  - Gültekin, M. (2006). Asiyabad Özbek Ağzıyla Birkaç Nasrettin Hoca Fıkrası. İlmî Araştırmalar. Sayı: 21.  135 - 152.
CR  - Hacıeminoğlu, N. (1992). Türk Dilinde Edatlar. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
CR  - İbrahimov, S. (1967). Özbek Tiliniñ Andican Şevesi Fonetika ve Morfologiya. Taşkent: Özbekistan SSR Fen Neşriyati.
CR  - Kahraman, T. (1999). Çağdaş Türkiye Türkçesinde Ad Çekim Eklerinin Kullanım Özellikleri ve İşlevleri, Türk Gramerinin Sorunları II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 278 - 297.
CR  - Kara, S. (2018). Tamlayan Ad Durumu Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (Teke). Sayı: 7/3.  1624 - 1642.
CR  - Karahan, L. (2011). Yükleme (accusative) ve İlgi (genitive) Hâli Ekleri Üzerine Bazı Düşünceler, Türk Dili Üzerine İncelemeler. Ankara: Akçağ Yayınları.  211 - 218.
CR  - Karamanlıoğlu, A. F. (1978). Seyf-i Sarâyî Gülistan Tercümesi (Kitâb Gülistan bi’t-türkî). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Karini, J. (2009). Erdebil İli Ağızları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi.
CR  - Kaya, C. (1994). Altun Yaruk. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Kononov, A. N. (2002). Grammatika Turetskogo Yazıka. İstanbul: Milenyum Yayınları.
CR  - __________ (2001). Grammatika Sovremennogo Turetskogo Literaturnogo Yazıka. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
CR  - Korkmaz, Z. (1995). uçun ~ üçün ~ için vb. Edatların Yapısı Üzerine. Türk Dili Üzerine Araştırmalar I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. s 94 - 96.
CR  - __________ (2009). Türkiye Türkçesi Grameri, (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Mazman, E. (2011). Azerbaycan Türkçesinde Durum Eklerine İşlevsel Bir Bakış. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
CR  - Nalbant, M. V. (2018). Çağatay Türkçesinde Görülen {+nI} İlgi Hâli Ekinin Kökeni Üzerine. Türkbilig 36. 21 - 28.
CR  - Önler, Z. (2012). Türkiye Türkçesinde Ad Durum Kategorisi. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu (20 - 22 Ekim 2011) Bildirileri. 706 - 710.
CR  - Özdemir, H. (2017). Eski Türkçede İlgi ve Belirtme Durum Ekleri Adlı Makalede Bir Düzenleme. Journal of Turkish Language and Literature. Volume: 3. Issue: 2. 155 - 168.
CR  - Öztürk, R. (2007). Özbek Türkçesi. Türk Lehçeleri Grameri (Editör: Ahmet Bican Ercilasun). Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - __________ (2015). Yeni Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Pekacar, Ç. (2007). Kumuk Türkçesi. Türk Lehçeleri Grameri (Editör: Ahmet Bican Ercilasun). Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - __________ ve Erdem Uçar, F. M. (2015). Çağatay Türkçesinde +nI İlgi Hâli Eki. International Journal of Languages’ Education and Teaching. UDES.  443 - 456.
CR  - Recebov, N. (1996). Özbek Şeveşunasligi. Taşkent: Okutuvçi Yayınları.
CR  - Reşetov, V. V. ve Şaabdurahmanov, Ş. (1978). Özbek Dialektologiyasi. Taşkent: Okutuvçi Neşriyati.
CR  - Rüstemov A. (1990). XV-XIX. Asrlar Özbek Tili Morfologiyası. Taşkent: Özbekistan SSC Fan Neşriyatı.
CR  - Sev. G. (2007). Tarihî Türk Lehçelerinde Hâl Ekleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - Şâşî, B. Z. (1910). Misbâhu’l-Envâr. Taşkent: Gulâmî Matbaasi.
__________ (2003). Kânûn-ı Bâsıtiy Yaki Kânûn el-Mabsût. (Yayımlayan: Mehmud Heseniy). 1. Cilt, Taşkent: Yengi Esr Evlâdı.
CR  - __________ vd. (2004). Ferheng el-Mabsût - Dostler Faydalanişi Üçün Tüzülgen Tıbbiyât Terminleri Lugati. (Yayımlayan: Mehkem Mehmud). Taşkent: Yengi Esr Evlâdı.
CR  - __________ (2007). Fevâidu’l-Edebiyye ve Mevâidu’l-Agziyye - Darularnın Faydaleri ve Avkatlar Desturhannın Menfaatleri. Taşkent: Özbekistan Respublikesi Fenler Akademiyasi Fen Neşriyati.
CR  - __________ (2009). Devân-ı Herikıy. (Yayımlayan: Mehmud Heseniy). Taşkent: Fen ve Teknologiya Neşriyati.
CR  - __________ (2011a). Kânûn-ı Bâsıtiy Devâ Tedbîrleri. (Yayımlayan: Behram Abduhalimov). Taşkent: Turan Zemin Ziyâ.
CR  - __________ (2011b). Kânûn-ı Bâsıtiy Hâmiladar ve Emizuvçi Ayeller Hem de Güdeklerin Perverişleş Tedbîri. (Özbek Türkçesine Aktaran: Mehmud Heseniy). Taşkent: Turan Zemin Ziyâ.
CR  - __________ (2012) Amel-i Hendese - Geometriya Amelleri. Taşkent: Oqıtuvçi Neşriyât, Matbaa Îcâdiy Üyi.
CR  - Taha, M. (2013). Usfûrî - Menkıbelerle Kırk Hadis. İstanbul: Muallim Neşriyat.
CR  - Tavkul, U. (2007). Karaçay-Malkar Türkçesi. Türk Lehçeleri Grameri (Editör: Ahmet Bican Ercilasun). Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - Tekin, T. (2003). On the Origine of the Turkic Genitive Suffix. Makaleler I. Ankara: Grafiker Yayınları.  347 - 352.
CR  - __________ (2013). Türkçede İlgi Hâli Ekinin Kökeni Üzerine. (Çev: Gökçen Bilgin). Dil Araştırmaları 13. 157 - 162.
CR  - Yöldaşev, M. (2006). Özbek Tili Praktikumi II. Taşkent: Nizamiy Namidegi Taşkent Dövlet Pedagogika Universiteti Yayınları.
CR  - Yüce, N. (1993). Mukaddimetü’l-Edeb. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Yücel, B. (1995). Babür Divanı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Zeynalov, F. (1993). Türk Lehçelerinin Karşılaştırmalı Dilbilgisi Türkiye Türkçesi. İstanbul: Cem Yayınevi.
UR  - http://dergipark.org.tr/tr/pub/akademik-hassasiyetler/issue//548055
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/685715
ER  -