TY  - JOUR
T1  - KAZAK DİLİNDEKİ DEYİMLERİN KULLANIM ÖZELLİKLERİ
TT  - Features of Phraseology in the Kazakh Language
AU  - Sarekenova, Karlygash
PY  - 2018
DA  - October
JF  - Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi
PB  - Türk Dil Kurumu
WT  - DergiPark
SN  - 1301-0077
SP  - 197
EP  - 214
IS  - 46
LA  - tr
AB  - Dilimizin kelime hazinesinde sadece birer sözcükle değil, birkaç sözün bir arayagelmesiyle yapılan birleşik sözcüklere de rastlanır. Örneğin (direkt çeviri): ala ağız(kavga etmek), taya işaret basılmışçasına (çok belli, anlaşılmaması zor), saçı dik durmak (kalbi yerinden fırlamak), koyun ağzından ot almaz (karıncayı bile incitmez),koyun üzerinde tarlakuşunun yumurta bırakması (barış zamanında yaşamak). Kazakdilinde bunun gibi birleşik sözcükler fazlasıyla vardır. Bunlar deyimler veya kalılplaşmış sözler olarak adlandırılır. Kalıplaşmış söz en az iki sözden oluşup bütün biranlamı içeren birleşik sözcüklerdir.Deyimler kullanım alanına göre üç yönden dikkate alınmaktadır:1) Eski deyimler2) Pasif deyimler3) Dilimizde etkin bir şekile kullanılan aktif deyimler. Eski kalıplaşmış sözler dediğimiz şimdiki zamanda kullanılmayan, anlamını ancak sözlükten anlayabildiğimiz, genellikle kurgusal edebiyat dilinde, onun içinde tarihî eserlerde kullanılan kalıplaşmış sözlerdir. Eski deyimler arkaizmler (kullanımdandüşmüş deyimler) ve tarihî deyimler olarak ikiye bölünür. Arkaizm deyimler gelenekve toplumsal bilinç ile ilgili deyimler, âdetlerle ilgili deyimler, din anlayışıyla ilgilideyimler, ev yaşantısyla ilgili deyimler, insanla ilgili deyimler, ruh hâli ve keyifle ilgilideyimler olarak gruplara ayrılmaktadır.
KW  - Kalıplaşmış sözler
KW  - eski deyimler
KW  - arkaizm deyimler
KW  - tarihî deyimler
KW  - pasif deyimler
KW  - ölçüm birimleriyle ilgili deyimler
N2  - There are not only simple words, but also complex units by structure in the treasury of the Kazakh language. They are: ala auyz, tаigа tanbа basqandai, to be shashytik turu, qoi auzynan shop almas, qoi ustinde bostorgai zhumyrtqalagan e.t. There aremany such words in the Kazakh language. They are called phraseological units orstable combination of words. Phraseology consists of at least two words that denotessomething unified in meaning.Phraseological units in terms of prevalence are considered in three aspects:1) archaic phraseology;2) passive phraseology;3) active phraseology which is regarded as the most basic, productive in the language.Archaic stable units are called stable combinations that are not currently used,the meaning of which can be determined using a dictionary, mainly used in the language of art literature, including historical works. Archaic phraseological units aredivided into archaisms and historical phraseological units. Stable combinations ofrelated archaisms are divided into the following phraseological units concerningcustoms and traditions, religious concepts, everyday, person, mood. Historical stable units according to the meaning of the phraseology are grouped into phraseologyrelated to historical epochs, phraseology related to the military ranks and types ofweapons phraseology related to Soviet rule’s management.
CR  - ƏБІЛҚАСЫМОВ, Бабаш (1983), Əбілғазының «Шежіре-и-түркі» атты
шығармасындағы тұрақты тіркестер // Ескі түркі жазба ескерткіштері туралы
зерттеулер. – Алматы: Ғылым. – 82-97-б.
CR  - БОЛҒАНБАЙҰЛЫ, Əсет; ҚАЛИҰЛЫ, Ғұбайдолла (1997), Қазіргі қазақ тілінің
лексикологиясы мен фразеологиясы. – Алматы: Санат. – 256 б.
CR  - БОРАНБАЕВА, Гүлнұр (1994), ХV-ХVІІІ ғ. Қазақ поэзиясы тіліндегі фразеологизмдер.
Филол. ғыл. канд. дисс. –Алматы. – 169 б.
CR  - ЖҰБАНОВ, Еcет (1978), Эпос тілінің өрнектері. – Алматы: Ғылым, – 184 б. Қазіргі
қазақ тілі (1954). – Алматы: Ғылым. – 564 б.
CR  - СЫЗДЫҚ, Рабиға (1997). Сөз құдіреті. – Алматы: Санат. – 224 б.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/tdded/issue//557562
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/701483
ER  -