TY - JOUR T1 - Arşiv Belgelerine Göre Cumhuriyetin İlk Yıllarında Doğu Türkistan’ın Genel Durumu ve Türkiye ile Kültürel Münasebetler AU - Başkaya, Muzaffer PY - 2019 DA - April DO - 10.12995/bilig.8910 JF - Bilig PB - Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1301-0549 SP - 215 EP - 236 IS - 89 LA - tr AB - Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurucuları Cumhuriyetin ilanından birsüre sonra dünyanın çeşitli bölgelerine dağılmış Türklerle siyasi ve kültüreliş birliğini geliştirmek amacıyla bazı adımlar atmıştır. Bu maksatla DoğuTürkistan ve burada yaşayan soydaşların durumuyla yakından ilgilenilmişve bölgeyi iyi bilen kişilere raporlar hazırlatılmıştır. Bunlardan biride Mecdettin Delil tarafından kaleme alınan rapordur. Bu raporda DoğuTürkistan’ın o günkü siyasi, ekonomik ve kültürel durumuyla ilgili tafsilatlıbilgiler verilmiş, bilhassa Türkistan’dan dışarıya göç eden muhacirlerinvaziyetleri üzerinde durulmuş, Türkiye ile Doğu Türkistan arasındakikültürel bağların kuvvetlendirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Bu raporunardından harekete geçen Türk Hükümeti, bölgede yaşayan Türk unsurlarayeni rejimi tanıtmak, onlarla bir gönül köprüsü inşa etmek için çalışmıştır.Bu maksatla bölgeye yeni harfler gönderilmiş, oradan öğrenciler getirilerekTürkiye’de okutulmaları sağlanmış, bölgede gazete ve dergi çıkarmak suretiyleTürkiye’nin tanıtımı yapılmaya çalışılmıştır. Böylece Çin egemenliğialtında yaşayan soydaşlara dostluk eli uzatılmış ve bu bölgede kendi hegemonyasınıkurmak isteyen Çin yönetiminin baskısı kırılmaya çalışılmıştır. KW - Doğu Türkistan KW - muhacir KW - basın-yayın KW - Latin harfleri KW - kültür KW - tanıtım CR - Arşiv Kaynakları Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, BCA 490.1.0/1197.194.1 BCA 030.10/257.728.16 BCA 490.01/1197.194.1 BCA, 030.10/257.728.19 BCA 030.10/257.728.17 CR - Anat, Hacı Yakup (2005). Doğu Türkistan’da Milliyetçilik Hareketleri. Ankara: Özkan Matbaacılık. CR - Andican, Ahat (2003). Cedidizm’den Bağımsızlığa Hariçte Türkistan Mücadelesi. İstanbul: Emre Yay. CR - Bayraktar, Rasim (2013). “Türkistanlı Aydınlarımızın Siyasi ve Yayın Mücadelesi: Mustafa Çokayoğlu ve Etrafındakiler”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39: 307-330. CR - Çınar, Orhan (2012). “Yeni Türkistan Dergisi”. Akademik Bakış Dergisi (30): 1-13. CR - Delil, Mecdettin (1942). Türkistan Türklerinin Büyük Milliyetçi ve Yurtseverlerinden Mustafa Çokay Albümü. İstanbul: Numune Matbaası. CR - Demirağ, Yelda (2014). “1755-1949 Yılları Arasında Doğu Türkistan”. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi (3): 229-245. CR - Emet, Erkin (2002). “Doğu Türkistan Özerk Cumhuriyeti”. Türkler. C. 20. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 276-281. CR - Hee Soo, Cemil (1994). “Döngenler”. İslam Ansiklopedisi. C. 9. Ankara: TDV Yay. 517-518. CR - Gömeç, Saadettin (1998). Uygur Türkleri Tarihi ve Kültürü. Ankara: Akçay Yay. CR - Kafesoğlu, İbrahim (1993). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Boğaziçi Yay. Kul, Ömer (2015). “Tarihte Düzenlenen İlk Doğu Türkistan Kurultayı: Hicaz Kurultayı (1-5 Eylül 1954)”. Türkiyat Mecmuası 25. CR - Kara, Abdulvahap (2002). Türkistan Ateşi: Mustafa Çokay. İstanbul: DA Yay. CR - Saray, Mehmet (1995). Atatürk ve Türk Dünyası. Ankara: TTK Yay. CR - Taşağıl, Ahmet (2012). “Türkistan”. İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yay. 556-560. CR - Türkler, Erkin (2015). “Sincan: Çin’in Başarılı Algı Operasyonu”. Türk Yurdu 104 (331): 27-28. UR - https://doi.org/10.12995/bilig.8910 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/706727 ER -