TY  - JOUR
T1  - RUSYA’NIN HİVE SEFERİ’NE KARŞI TEPKİLER
AU  - Budulgan, Seyit Ali
PY  - 2019
DA  - May
JF  - Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi
JO  - ASEAD
PB  - İrfan TÜRKOĞLU
WT  - DergiPark
SN  - 2148-9963
SP  - 528
EP  - 542
VL  - 6
IS  - 5
LA  - tr
AB  - ŞeybaniÖzbek Devleti’nin yıkılışı sonrası ortaya çıkan ve Harezim bölgesinde kurulanHive Hanlığı bölge için stratejik bir öneme sahip olmuştur. Transit ticaretyolları üzerinde bulunan Harezim bölgesi, 19. yüzyılda Orta Asya’da nüfuzmücadelesi vermekte olan Rusya ve İngiltere’nin mücadele sahalarından birinioluşturmuştur. I. Petro (1689-1725) döneminden itibaren Rusya’nın işgalgirişimlerine maruz kalan Hive Hanlığı, kendisine karşı gerçekleştirilen 1717ve 1839 seferlerini atlatarak varlığını sürdürmüş olmasına karşın 1873 yılındagerçekleşen sefer sonucunda Rusya tarafından işgal edilmiştir. Rusya tarafından 1873 yılındagerçekleştirilen Hive Seferi, Hindistan sömürgelerinin ve Orta Asyacoğrafyasındaki çıkarlarının tehlikeye girdiğini fark eden İngiltere’nintepkisine yol açmıştır. İngiltere’nin, sefer hazırlıklarının başlamasındanitibaren göstermiş olduğu tepkiler Rusya’nın anlaşma zemini aramasına sebepolmuş ve netice olarak Rusya ile İngiltere, Orta Asya’da nüfuz bölgelerinibelirlemişlerdir. Bölgede faaliyet göstermekte olan İran, Hive Hanlığı hâkimiyetialtında bulunan Türkmenlerin, kendi topraklarına gerçekleştirdiği akınlardan veİranlıların Türkmenlerce esir edilerek Hive pazarlarında köle olaraksatılmalarından kurtulacağı için Rusya’nın gerçekleştirdiği Hive Seferi’ndenmemnun kalmıştır. Türkistan hanlıkları ile diplomatik ilişkileri bulunanOsmanlı Devleti ise Hive Seferi’ni yakından takip etmiş; ancak Hive Hanlığı’nınişgaline karşı fiili olarak olumlu yada olumsuz bir tepki ortaya koymamıştır. Bu çalışmada, 1873 yılında Rusyatarafından gerçekleştirilen Hive Seferi’ne karşı İngiltere, İran ve Osmanlı Devletlerininortaya koymuş oldukları tutum ve tepkiler incelenecek ve Hive Seferi bağlamındabölge ilişkileri değerlendirilecektir.
KW  - Hive Hanlığı
KW  - Hive Seferi
KW  - Rusya
KW  - Osmanlı
CR  - 1.	Arşiv Kaynakları
CR  - BOA_HR.SYS.1338.90.2.1BOA_İ.HR.259.15477.1.1BOA_HR.SYS.1955.44.2.1BOA_HR.SFR.1.40.14.1BOA_HR.SFR.1.42.42.1BOA_HR.SFR.1.32.75.7BOA_HR.SYS.1340.30.6.1BOA_HR.SYS.1340.30.7.1BOA_HR.SFR.1.44.82.2BOA_İ.DH.709.49619.1.1BOA_İ.DH.1033.81394.1.1BOA_Y.PRK.ASK.40.41.1.1BOA_Y.PRK. BŞK.11.74.1.1BOA_Y.A.HUS.214.13.1.1BOA_Y.A.HUS.214.13.2.1 BOA_Y.PRK.HR.5.81.1.1
CR  - 2. Gazeteler
CR  - Basiret. 12 Şubat 1288.
CR  - Basiret. 5 Nisan 1289.	Basiret. 10 Nisan 1289.
CR  - Basiret. 11 Nisan 1289
CR  - Basiret. 19 Nisan 1289.
CR  - Basiret. 25 Nisan 1289.
CR  - Basiret. 26 Mayıs 1289.
CR  - Basiret. 4 Mayıs 1289.		Basiret. 9 Mayıs 1289.Basiret. 12 Mayıs 1289.Basiret. 15 Mayıs 1289.Basiret. 27 Teşrin-i Sani 1289.
CR  - 3. Diğer KaynaklarÂTIF, Mehmed. Kaşgar Tarihi Bâis-i Hayret Ahvâl-i Garibesi. Kırıkkale: Eysi Kitap ve Yayın, 1999.ÇELİK, Muhammed Bilal. 1800-1865 Yılları Arasında Buhara Emirliği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 2009.EGAMBERDİYEV, Mirzahan. “Türkistanskiye Vedomosti Gazetesi”ne Göre Türkistan’da Ruslaştırma Siyaseti (1870-1917). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2002.EMİN, Mehmed.. İstanbul’dan Orta Asya’ya Seyahat, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1986.Gillard, D. British Documents On Foreign Affairs: Reports And Papers From The Foreign Office Confidential Print. (Part I, Series B, Volume 11). University Publications of America, 1987-1991.HACIOSMANOĞLU, Elif. Rusya’nın Orta Asya Hanlıklarını İşgalinin Son Safhası (1864-1884). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2006.HAYİT, Baymirza. Türkistan, Rusya ile Çin Arasında. Ankara: Otağ Yayınları, 1975.HOLDSWORTH, Mary. Turkestan in the Nineteenth Century. Oxford: Central Asian Research Center, 1959.İNALCIK, Halil. Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don-Volga Kanalı Teşebbüsü (1569). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1948.KONUKÇU, Enver. “Hokand Hanlığı”. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 18. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.MACGAHAN, I.A. Hive Seyahatnamesi ve Tarihi Musavver, (Çev: Kolağası Ahmed) İzmir: Akademi Kitabevi,1995.ROUX, Jean-Poul. Orta Asya Tarih ve Uygarlık, (Çev. Lale Arslan Özcan). İstanbul: Kabalcı Yayınları. (Eserin orjinali 1997’de yayımlandı), 2014.SABOL, Steven. “Orta Asya’da Rus-İngiliz Rekabeti”., H.Celal Güzel, K.Çiçek ve S. Koca. Türkler. Ankara. Yeni Türkiye Yayınları, 2002.SARAY, Mehmet. Rusların Orta Asya’yı Ele Geçirmeleri. Ankara: O.D.T.Ü Mimarlık Fakültesi Basım İşliği, 1984.SARAY, Mehmet. The Russian, British, Chinese and Ottoman Rivalry in Turkestan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2003.SUAVİ, Ali. Hive Hanlığı ve Türkistan’da Rus Yayılması. İstanbul: Orkun Yayınevi, 1977.TOGAN, Zeki Velidi. “Hârizm”. İslam Ansiklopedisi, Cilt:5 Kısım:1. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1950.TOPAL, Kadriye.19. Yüzyılda İngiltere’nin Türkistan Siyaseti. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2014.UYGUN, Ebru. İngiliz Gazetesi “Levant Herald”a Göre Rusların Türkistan’ı İşgal Siyaseti (1859-1878). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ordu, 2017.VERNADSKY, George. Rusya Tarihi, (Çev. Doğukan Mızrak, Egemen Ç. Mızrak). İstanbul: Selenge Yayınları. (Eserin orjinali 1969’da yayımlanmıştır), 2009.YALÇINKAYA, Alaeddin. Sömürgecilik Pan-İslamizm Işığında Türkistan. Ankara: Lalezar Yayınları, 2006.YETİŞGİN, Memet. A History Of Turkistan In The Nineteenth Century: Motives, Process and Aftermath of Russian Invasions. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/asead/issue//560313
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/732073
ER  -