TY - JOUR T1 - BAHA TEVFİK’İN MİZAH GAZETECİLİĞİ VE LOGOSU EŞEK OLAN MİZAH GAZETELERİ AU - Ener Su, Aydan PY - 2019 DA - July JF - Milli Folklor PB - Geleneksel Yayıncılık WT - DergiPark SN - 1300-3984 SP - 94 EP - 112 VL - 16 IS - 122 LA - tr AB - Türk kültür ve edebiyat tarihinde sözlü kültür şeklinde gelişen Türk mizahı, 19. yüzyılın sonçeyreğinde Teodor Kasap tarafından çıkarılan Diyojen adlı mizah gazetesiyle birlikte yazılı mizahadönüşmeye başlar. 1908’de Meşrutiyet’in ilanı ise mizah tarihi açısından önemli bir sürecin başlangıcıolur ve mizah süreli yayınlarının sayısında ciddi bir artış görülür. Toplum hangi alanda değişme ya dasarsıntı yaşıyorsa o alan, mizahı besleyen unsurlardan sayılır ve gündemin etkisinde içeriğini oluşturan mizah süreli yayınları toplumu anlamak için önemli bir araç kabul edilir. Mizah, gazeteler aracılığıyla gelişimini sürdürmeye devam ederken, sözlü mizah geleneğinde yer almayan karikatür gibi yenibir mizah türü ortaya çıkar. Yazı ve çizginin ön plana çıkmaya başladığı bu süreçte mizah gazeteleri,kaliteli mizah yazar ve çizerlerin yetiştirildiği önemli bir eğitim kurumu ve uygulama alanı olur. Bu çalışmada Baha Tevfik’in mizahî gazetecilik anlayışının tespiti, yazarın seri niteliğinde çıkardığı mizahgazetelerinin içeriği incelenerek hangi konulara ağırlık verdiği, gazetelerin mizahî unsurlarının nasıloluşturulduğu, sözlü kültürün mizah süreli yayınlarındaki etkisinin tespit edilmesi ve eşek figürüyleilgili unsurların halkbilimi açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Yazarın 1910-1912 yılları arasında çıkardığı, birbirinin devamı niteliğindeki, Eşek, Kibar, Malum, Yuha adlı mizah gazetelerininilgili bölümleri Osmanlıcadan Latin harflerine aktarılarak Türk kültür dünyasının bu gazetelerdenhaberdar olması sağlanmış ve çalışmanın malzemesini oluşturan mizah gazeteleri incelendiğinde şekilve içeriğinin eşek teması üzerine kurulduğu ve mizahî unsurlarında halk edebiyatı mizah türlerindenfıkranın ağırlıklı olarak kullanıldığı görülmüştür. Özellikle eşekle ilgili olan bu veriler, eşek imgesiüzerinden toplumsal belleğin biriktirdiklerini ortaya koymaktadır. Serinin ilki olan “Eşek” kapatıldığıiçin farklı adlarla yayımlanmak zorunda kalan ancak asıl adı “Eşek” olan ve logolarında, insan vücudunun eşek kafasıyla birleştirilmesiyle oluşturulan karikatürlerin kullanıldığı gazetelerin yeni suretleri;mizahı, halk edebiyatı ürünleri aracılığıyla eşek figürü üzerinden sağlamıştır. Bu gazetelerden tespitedilen eşekle ilgili fıkralarda gülmeye neden olan durumlar gülme teorileri açısından değerlendirilmiştir. Gazetelerin bilinirliğinin artırılması ve içeriği hakkındaki tespitler Türk kültür tarihi açısındanönemlidir. Cumhuriyet dönemi mizah anlayışının oluşmasında önceki dönemlerin etkisinin daha iyianlaşılabilmesi ve dönemlere göre mizah süreli yayınlarının nasıl bir gelişme/değişme gösterdiğininbelirlenebilmesi için bütünü oluşturan parçaların incelenmesi önem arz etmektedir. KW - Mizah KW - mizah basın tarihi ve gazeteleri KW - Baha Tevfik KW - eşek imgesi KW - fıkra KW - atasözü CR - Aktulum, Kubilay. Folklor ve Metinlerarasılık. Konya: Çizgi Kitabevi.2013. CR - Bahtin, Mihail. Rabelais ve Dünyası. (Çev.Çiçek Öztek). İstanbul: Sanat ve Kuram Ayrıntı Yayınları.2005. CR - Başgöz, İlhan. Geçmişten Günümüze Nasreddin Hoca. İstanbul: Pan Yayıncılık.2005. UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/millifolklor/issue//590410 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/759152 ER -