TY  - JOUR
T1  - XVI. Yüzyıl Osmanlı Bürokrasisinde Mâliye Ahkâm Katipleri
TT  - Clerks of Maliye Ahkam Bureau in Ottoman Bureaucracy in the 16th Century
AU  - Günalan, Rıfat
PY  - 2017
DA  - March
DO  - 10.18589/oa.590879
JF  - Osmanlı Araştırmaları
JO  - OA
PB  - Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi
WT  - DergiPark
SN  - 0255-0636
SP  - 125
EP  - 154
VL  - 49
IS  - 49
LA  - tr
AB  - Osmanlı bürokrasisinin en temel unsurlarından biri olan katipler sınıfının ortaya çıkışı ve bürokrasinin gelişmesine bağlı olarak uzmanlık alanlarına ayrışması Osmanlı bürokrasi tarihinin henüz yeterince incelenmemiş alanlarından biridir. Divan-ıHümayun katipleri hakkındaki çalışmalar bu sınıf hakkındaki bilgilerimizi önemliölçüde zenginleştirmiş olmasına rağmen mâliye ahkâm katipleri için aynı ölçüde birilgi sözkonusu olmamıştır. Bu makalede, Osmanlı bürokrasisinde mâliye ahkâm katiplerinin Kanuni dönemine kadar Divan katipleriyle birlikte faaliyet gösteren küçükbir grupken bu dönemden itibaren bağımsız bir yapıya kavuştuğu tespit edilmektedir. Çalışmada ayrıca XVI. yüzyıl ruus defterleri esas alınarak 954-1001/1547-1592tarihleri arasına ait 47 defter taranmış ve mâliye ahkâm katiplerinin tayin işlemleri,kariyer durumları ve mesleki formasyonları bu kaynak grubu çerçevesinde değerlendirilmiştir. Ruus defterlerinde tespit edilen belgelerin transkripsiyonu da ek olarakmakalenin sonunda verilmiştir. mâliye ahkâm katiplerinin fonksiyonlarına yönelikizahlar ve katiplerin bürokratik faaliyetleri, daha önceki bir çalışmamızda mevcutolduğundan, çalışmada bu hususlara temas edilmemiştir.
KW  - Osmanlı Mâliye Bürokrasisi
KW  - Defterdarlık
KW  - Katip
KW  - Mâliye Ahkâm Katipleri
KW  - Mâliye Ahkâm Defterleri
N2  - One of the least examined areas in the field of Ottoman bureaucracy isthe emergence of a class of clerks and further specialization of the bureaucracy intoareas of expertise. Although the work on the Divan-i Hümayun clerks has enrichedour knowledge about this class considerably, there has been no equal study for clerksof the Maliye Ahkam bureau. This article demonstrates that clerks of the MaliyeAhkam bureau worked together with the Divan clerks until the reign of Kanuni, anddeveloped into an independent entity in his reign. I have examined 47 Ruus registersbelonging to the period between 954 and 1001 (1547-1592) for appointments offinance clerks and their career paths. The transcripts of the documents found in theRuus registers is also given at the end of the article.
CR  - Kaynaklar
Arşiv Kaynakları
BOA, A. RSK. nr. 1468, s. 1.
BOA, A. RSK, nr. 1469, s. 3, 13.
BOA, A. RSK, nr. 1470, s. 4.
BOA, A. RSK. nr. 1473, s. 59, 235.
BOA, D. EVM. nr. 26278, s. 90.
BOA, KK. nr. 67, s. 66, 96, 133, 296, 335, 425.
BOA, KK. nr. 225, s. 14.
BOA, KK. nr. 239, s. 314.
BOA, KK. nr. 242, s. 14, 75, 314, 319, 322.
BOA, KK. nr. 244, s. 75, 145.
BOA, KK. nr. 248, s. 10, 131, 135.
BOA, KK. nr. 249, s. 8, 19, 166, 229.
BOA, KK. nr. 251, s. 180.
BOA, KK. nr. 252, s. 118, 149, 161, 232.
BOA, KK. nr. 253, s. 210, 213.
BOA, KK. nr. 254, s. 166, 206, 210, 213.
BOA, MAD. nr. 2775, s. 212, 318, 529.
BOA, MAD. nr. 7118, s. 50, 113.
BOA, MAD. nr. 7534, s. 39, 44, 47, 620, 1220, 1264, 1396, 1425, 1695.
BOA, MD. nr. 50, s. 40, 63, 162.
Araştırmalar
Afyoncu, Erhan - Recep Ahıshalı: “Katip”, DİA, c. 26, Ankara 2002, s. 55.
Ahıshalı, Recep: Osmanlı Devlet Teşkilatında Reisülküttablık XVIII. Yüzyıl, Tarih ve Tabiat Vakfı
Yayınları: İstanbul, 2001.
Akgündüz, Ahmet: Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, 1. Kitap Osmanlı Hukukuna Giriş
ve Fatih Devri Kanunnameleri, Fey Vakfı Yayınları, İstanbul 1990.
MÂLİYE AHKÂM KATİPLERİ
154
Aydın, Bilgin: Osmanlı Bükrokrasisinde Divân-ı Hümâyûn Defter Formlarının Ortaya Çıkışı ve
Gelişimi (XV-XVI. Yüzyıl), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul
2006.
Aydın, Bilgin: “XV-XVI. Yüzyıl Osmanlı Bürokrasisinde Divan-ı Hümayun Katipleri”, Journal of
Turkish Studies, 31/1 (2007), s. 41-49.
Barkan, Ömer Lütfi: “H. 933-934 (M. 1527-1528) Mali Yılına ait Bir Bütçe Örneği”, İstanbul
Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, XV (1953-1954), s. 251-329.
Emecen, Feridun M.: “Ali’nin Ayn’ı: XVII. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Bürokrasisinde Kâtip Rumuzları”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 35 (1994), s. 131-149.
Emecen, Feridun M.:  “Osmanlı Divanı’nın Ana Defter Serileri : Ahkâm-ı Mîrî, Ahkâm-ı Kuyûd-ı
Mühimme ve Ahkâm-ı Şikâyet”, TALİD 3, s. 5 (2005), s. 107-139.
Feridun Ahmed Bey: Münşeatü’s-Selatin, c. I, s. 471-472.
Fleischer, Cornell H.: “Preliminaries to the Study of the Ottoman Bureacracy”, Journal of Turkish
Studies, X (1986), s. 135-141.
Günalan, Rıfat: Osmanlı İmparatorluğu’nda Defterdarlık Teşkilatı ve Bürokrasisi: XVI. Yüzyıl Maliye
Ahkâm Defterleri, İstanbul : Kayıhan Yayınları, 2010.
Heper, Metin: Bürokratik Yönetim Geleneği, Ankara 1974.
İnalcık, Halil: “Reîsülküttâb”, İA, c.IX, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1964, s.67l -683.
İnalcık, Halil: “Sultanizm Üzerine Yorumlar: Max Weber’in Osmanlı Siyasi Sistemi Tiplemesi”,
Dünü ve Bugünüyle Toplum ve Ekonomi, Sayı 7, İstanbul, Bağlam Yay. 1994, s. 5-8.
Weber, Max: Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı, çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara, Umran
Yayınları, 1981.
Woodhead, Christine: “From scribe to litteratuer: the career of a sixteenth-century ottoman katib”,
Bulletin of the British Society for Middle Eastern Studies, IX, (1982), s. 55-74.
Woodhead, Christine: “Research on the Ottoman scribal service, c. 1574-1630”, Festgabe and Josef
Matuz, Osmanistik-Turkologie-Diplomatik, Berlin 1992, s. 311-328.
UR  - https://doi.org/10.18589/oa.590879
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/759986
ER  -