TY  - JOUR
T1  - Tire Dokuma Endüstrisi ve Damga Mukataası (18. Yüzyıl)
TT  - Weaving Industry and Stamp Tax Farm in Tire (18th Century)
AU  - Acıpınar, Mikail
PY  - 2019
DA  - July
DO  - 10.30517/cihannuma.591009
JF  - Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi
JO  - Cihannüma
PB  - İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2149-0678
SP  - 65
EP  - 76
VL  - 5
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Batı Anadolu bölgesinintekstil endüstrisine de yön veren zirai verimliliği ve ticari canlılığı, sadeceşehir merkezlerini değil kırsal merkezleri ve kasabaları da dokumacılık alanınaçekmiştir. Bu sebepten ötürü çok erken tarihlerden itibaren bölgenin dokuma veüretim sanayii ile ön plana çıkan birkaç yerleşim biriminden biri de Tireolmuştur. Ağırlıklı olarak pamuk ve pamuklu dokuma türünden bir üretim endüstrisine sahip olan kenttekidokumacı taifesi, başlıca beyaz ve elvan bogasi, Çine tülbendi, astar, kirpas-ıpenbe, alaca, kuşak ve peştamal gibi ürünlerde uzmanlaşmıştı. Dokumanın yanısıra boyama işlemleri de aynı merkezdeki boyahanede gerçekleştirilmekteydi.Arşiv belgeleri, Tire’nin sadece bir dokuma ve boyama merkezi değil aynızamanda civarda üretilen tekstil ürünlerinin ticaretiiçin de canlı bir iç pazar olduğunu göstermektedir. 18. yüzyılagelindiğinde Tire’de üretilen kumaşlardan tahsil edilen damga resmi, Tire ve tevâbi’i bogasi damgası mukataası adı altındamalikâne olarak işletilmeye başlanmıştır. Bu makalede, mukataa kayıtlarını daiçeren Osmanlı arşiv belgelerinden hareketle, Tire dokuma ve boyama sanayiiningelişimine ilişkin yeni bilgilerin yanı sıra 18. yüzyılda malikâne usulüne göreiltizama verilen Tire bogasi damgasının işleyişinin ortaya konmasıamaçlanmaktadır.
KW  - Pamuk
KW  - Bogasi
KW  - Dokuma endüstrisi
KW  - Mukataa
KW  - Malikane
KW  - Damga resmi
N2  - The agricultural productivity and commercial vitality of WesternAnatolia, directly affecting the patterns of textile industry, integrated notonly the city centers but also townlets in the countryside to the weavingsector. Tire became one of the few settlements of the region that emerged as aweaving and production center from very early dates. The weavers in the city,engaged in cotton processing, specialized in products such as white cottoncloth, Çine tülbendi, lining, kirpas-ı penbe, alaca, kuşak and waistcloth. Inaddition to the weaving sector, dyeing process was carried out in the Tiredye-house. Archival documents suggest that Tire became not only a weaving anddyeing center but also a vivid domestic trade market for textile fabricsproduced in its vicinity. In the 18th century, the stamp tax, collected fromthe fabrics produced in Tire, started to be collected as a part of the malikane(life time tax farming) under the name of “Tire ve tevâbi’i bogasi damgasımukataası”. By utilizing Ottoman archival documents, this study shows thedevelopment of weaving and dyeing industry in Tire and the process throughwhich the Tire bogasi stamp was farmed out within the malikane system in the18th century.
CR  - Arşiv Kaynakları
T.C. Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
Ali Emiri Tasnifi (AE): SABH.I: 350/24525; SAMD.III: 15/1385
Cevdet Maliye (C.ML): 209/8636; 703/28723
Hatt-ı Hümâyûn (HAT): 182/8334
Maliyeden Müdevver Defterler (MAD): 203
Mühimme Defterleri (MD): 39, 47, 96
Şurâ-yı Devlet (ŞD): 1380/23
Şer‘iyye Sicilleri (BOA)
Manisa Şer‘iyye Sicilleri: 119, 125, 139, 213.
İstanbul Şer‘iyye Sicilleri: İstanbul Kadı Sicilleri: İstanbul Mahkemesi 24 Numaralı Sicil (H. 1138-1151/M.1726-1738), (Haz. Fuat Recep vd.), İstanbul 2010.
Kaynak Eserler
Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Haz. Yücel Dağlı-S. Ali Kahraman-Robert Dankoff, I. Kitap, İstanbul 2005.
Telif Eserler
Acıpınar, Mikail - Çanlı, İrem, “Osmanlı Dönemi Batı Anadolu Boyahaneleri: İzmir Örneği”, II. Uluslararası Akdeniz Sanat Sempozyumu, Sempozyum Bildirileri, (ed. Menekşe Suzan Teker), Antalya 2017, s. 152-162.
Acıpınar, Mikail - Küpeli, Özer, “Osmanlı Dönemi Manisa Boyacı Esnafı”, Geçmişten Günümüze Manisa: Şehzade II. Mehmed ve Manisa Tarihi-Kültürü-Ekonomisi, (ed. Muzaffer Tepekaya-Zafer Atar), C. I, Manisa 2018, s. 539-556.
Artan, Gündüz, “Tire’de Dokumacılık ve Nalıncılık”, Türk Folklor Araştırmaları, C. 8, Sayı 177 (Nisan 1964), s. 3367.
Belen, Gülay, XV. ve XVI. Yüzyıllarda Tire Kazası’nın Sosyal ve Ekonomik Yapısı,  (Yüksek Lisans Tezi), Ordu 2015.
Emecen, Feridun M., XVI. Asırda Manisa Kazâsı, Ankara 1989. 
	, “Cullâh”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul 1993, s. 83-84.
Ergenç, Özer, Şehir, Toplum, Devlet: Osmanlı Tarihi Yazıları, İstanbul 2013.
İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu: Toplum ve Ekonomi, İstanbul 1996.
Mete, Zekai, “Tire”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 41, İstanbul 2012, s. 195-197.
Pamuk, Şevket, “Kuruş”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 26, İstanbul 2002, s. 458-459.
Sahillioğlu, Halil, “1763’de İzmir Limanı İhracat Gümrüğü ve Tarifesi”, Belgelerle Türk Tarih Dergisi, Sayı 8 (1968), s. 53-57.
Telci, Cahit, “Mali Bir Ünite Olarak Aydın Muhassıllığı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXI/1 (2006), s. 135-156.
	, “Muhassılın Serveti: Aydın Muhassılı Abdülbaki Paşa’nın 25 Temmuz 1697 (6 Muharrem 1109) Tarihli Muhallefatı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXVI/2 (2011), s. 551-576.
Yılmaz, Serap, “Osmanlı Devrinde Batı Anadolu’da Tekstil Endüstrisinin Gelişimi”, Uluslararası Osmanlı Tarihi Sempozyumu Bildirileri (İzmir 8-10 Nisan 1999), Haz. Turan Gökçe, İzmir 2000, s. 257-193.
UR  - https://doi.org/10.30517/cihannuma.591009
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/760249
ER  -