TY  - JOUR
T1  - FÂRÂBÎ’DE BEŞ TÜMEL KAVRAM
TT  - FIVE UNIVERSAL CONCEPTS IN ALFARABI
AU  - Kömürcü, Kamil
PY  - 2019
DA  - December
JF  - Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
JO  - BUSBED
PB  - Bingöl Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1309-6672
SP  - 261
EP  - 274
LA  - tr
AB  - Büyük İslam filozofu Fârâbî, mantıktanfelsefeye, fizikten metafiziğe felsefi düşünce alanında dikkat çekici görüşlerortaya koymuştur. Onun özellikle mantık alanına yaptığı katkılar her zamandikkate değer olmuştur. Bu ilimle ilgili yapmış olduğu çalışmalar nedeniyleFârâbî’ye, “birinci öğretmen” olan Aristoteles’ten sonra “ikinci öğretmen”anlamında “muallim-i sânî” denilmiştir. Çünkü Fârâbî, mantığı Arap dilindekuran isimdir. O, bunu Yunanca mantık terimlerinin Arapça karşılıklarınıbularak yapmıştır. Bu karşılık bulma işi basit bir tercüme faaliyeti değil;mantığın Arap dilinde yeniden kavramsallaştırılmasıdır. Bu açıdan bir ilmibaşka bir dilde kurmak, o ilmi neredeyse başlı başına yeniden tesis etmekanlamına gelir. Bu kavramsallaştırmaişlemini Fârâbî, bir bütün olarak mantığın her konusu için başarı ileuygulamıştır.Doğru düşünmenin aracı ve yöntemi olan mantıksistemli bir ilimdir. Bu ilim Aristoteles’eatfedilen Organon külliyatına dayanır. Bir tanesi başka bir müellife ait olanOrganon külliyatı dokuz kitaptan müteşekkildir ve bunlar aynı zamanda mantığınana konularını oluşturur. Bu külliyat birtakım küçük adlandırma ve tertipfarklılıklarıyla klasik mantıkla uğraşan herkes tarafından kabul edilmiştir.Fârâbî de Organon külliyatını esas almıştır.Bu kitaplarda kesin ispatın yapısı incelenir. Buna göre kavramlardanbaşlanarak bir yapı inşa edilir. Kavramlardan önermelere; önermelerden deçıkarımlara ulaşılır. Bu sistemde kavramlar binanın en küçük yapı taşlarınıoluşturur. Bu açıdan mantıkta kavramlar konusu oldukça önemlidir. Kavramlariçerisinde en büyük işleve sahip olanlar ise beş tümel kavramdır. Bu çalışmada Fârâbî’nin mantıktaki beş tümelkavramı nasıl ele aldığını ortaya koymaya çalışacağız.
KW  - Mantık
KW  - Aristoteles
KW  - Fârâbî
KW  - İsagoci
N2  - GreatIslamic philosopher Alfarabi has put forwardremarkable views on philosophical thought from logic to philosophy, fromphysics to metaphysics. His contributions to the field of logic have always hada great impact. Fârâbî because of his studies about logic was called “al-mu‘allimal-thânî” in the senseof “second teacher” after Aristotle, who was the “first teacher”. Because Alfarabi established logic science into the Arabiclanguage. He did this by finding the Arabic equivalents of Greek logic terms.This is not a simple translation activity; but re-conceptualization of logic inArabic language. Inthat respect, establishing a science in another language means reestablishingthat science in itself. Alfarabi successfully applied this conceptualizationprocess for every subject of logic as a whole. Logic,the instrument and method of correct thinking, is a systematic science. Logic is based on the Organon corpusattributed to Aristotle. The Organon corpus one of which belongs to someone else, consistsof nine books. The contents of those books also constitute the main topics oflogic. That corpus has been accepted by all those who deal withclassical logic except for some minor naming and order differences. Alfarabi is also based on Organon corpus in logic. Inthat books, the certainof definitive proof is examined. Accordingly, a structure isbuilt starting from concepts. It can be reached fromconcepts to propositions, from propositions to inferences. In that system, the conceptsform the smallest building blocks of the building. In this sense, concepts are very important inlogic. The concepts that have the greatest function are the five universalconcepts. In this study we will try to show how Alfarabi, treats the five universal concepts in logic.
CR  - Abed, Shukri A. (1991), Aristotelian Logic and the Arabic Language in Alfârâbî, University of  New York Press, New York.
CR  - Bolay, M. Naci (1990), Fârâbî ve İbn Sînâ’da Kavram Anlayışı, MEB. Yay., İstanbul.
CR  - Cürcânî (1265), Târîfât, Matbaatü’l-Amire, İstanbul.
CR  - Ebherî, Esîrüddin (1998), Keşfü’l-Hakâik fi-Tahriri’d-Dakâik, (thk., ve nşr., H. Sarıoğlu) Çantay Yay., İstanbul.Fârâbî, (2017), Mantığa Başlangıç Risâleleri; içinde, İnceleme-Çeviri: H. Sarıoğlu, TÜBA Yay., Ankara.
CR  - Fârâbî, (2002), “Mantıkta Kullanılan Lafızlar”,  (Kitabu’l-Elfâz’l-Müsta’mele fi’l-Mantık, çev., Sadık Türker), Kutadgu Bilig, S., 2, İstanbul.
CR  - Fârâbî,  (1990), et-Tavti’atu fi’l-Mantık, (Mantığa Başlangıç, Fârâbî’nin Bazı Mantık Eserleri,  içinde, nşr., Mübahat Türker-Küyel), DTK. Yay., Ankara.
CR  - Fârâbî, (1976), Kitâb fi’l-Mantık el-İbâre, (thk., M. Selim Salim), Darü’l-Kütüp, Mısır.
CR  - Fârâbî, (1986), Kitâbu’l-Cedel, (el-Mantık ınde’l-Fârâbî, içinde; thk., Refik el-Acem), Dâru’l-Meşrik, Beyrut.Fenarî, (1309), Şerh-u İsagûci, Dersaadet, İstanbul.
CR  - İbn Sînâ, (2005), İşaretler ve Tembihler (el- İşârât ve’t-Tenbihât, çev., A. Durusoy, M. Macit, E. Demirli) Litera yay., İstanbul.
CR  - İbn Sînâ, (2006), Mantığa Giriş, (Kitâbu’ş-Şifa: el-Medhal, çev., Ömer Türker) Litera Yay., İstanbul.
CR  - İbn Sînâ, (1953), Uyûnu’l-Hikme, (Resâil-u İbn Sina, içinde; thk. H. Z. Ülken), İ.Ü. E. F., yay., İstanbul.
CR  - Kazvînî, (1301), Risaletü’ş-Şemsiyye fî-Kavâidi’l-Mantıkıyye, İstanbul.Kindî, (1994), Felsefî Risaleler, (çev., M. Kaya), İz Yay., İstanbul.
CR  - Öner, Necati (2009), Klasik Mantık, Vadi Yay., Ankara.
CR  - Porphyrios, (1986), Isagoge, (çev., B. Çotuksöken), Remzi Kitabevi, İstanbul.
CR  - Sühreverdî, (1955), Telvîhât,  Mantıku’t-Telvîhat, (thk., Ali Ekber Feyyaz) Tahran Üni., yay., Tahran.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/busbed/issue//593179
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/903039
ER  -