TY  - JOUR
T1  - GEYİK DAĞI KÜTLESİNİN YÜZEY KARSTI JEOMORFOLOJİSİ ve KÜTLE ÜZERİNDEKİ KARST-BUZUL JEOMORFOLOJİSİ İLİŞKİSİ
TT  - Surface karst geomorphology of the Mt. Geyik and relationship  between glacial and karst geomorphologies in the mount
AU  - Şimşek, Mesut
AU  - Utlu, Mustafa
AU  - Poyraz, Murat
AU  - Öztürk, Muhammed Zeynel
PY  - 2019
DA  - December
Y2  - 2019
JF  - Ege Coğrafya Dergisi
JO  - ECD
PB  - Ege Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2636-8056
SP  - 97
EP  - 110
VL  - 28
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Büyük bölümü Jura-Kretase ve Permiyen karbonatlı kayaçlardanoluşan Geyik Dağı, karstik plato karakterinde yüksek bir kütledir. Pleyistosenbuzullaşmalarından büyük oranda etkilenen kütle üzerinde çok iyi gelişmiş buzulve karstik şekillerin iç içe bulunması, kütle üzerinde buzul-karst polijenik(glasiyokarstik) jeomorfolojinin gelişmesi için uygun koşulları sağlamıştır. Buçalışmada buzullaşma ve karstlaşma ilişkisine göre kütle üzerindeki polijenikjeomorfolojinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Kütle üzerindeki en önemliyüzey karstı şekillerini karstik depresyonlar (dolin ve uvalalar), en önemlibuzul şekillerini ise sirkler ve moren depoları oluşturmaktadır. 1/25.000 ölçekli21 adet topografya haritası üzerinde gerçekleştirilen haritalama çalışmasınagöre kütle üzerinde 550-2800 metreleri arasında toplam 25.599 dolin tespitedilmiştir. Maksimum karstik depresyon yoğunluğunun 145 adet/km2’yeulaştığı kütlede, şekillerin % 80’ni 1600-2400 metreleri arasında bulunur.Çalışma alanı içerisinde sirklerin neredeyse tamamına yakını yükseltinin 2000metre ve üzerinde olduğu kuzey, kuzeydoğu ve kuzeybatı yamaçlarındagelişmiştir. Yüksek sahalarda yer alan karstik depresyonların bir kısmıbuzulların yerleşmesi için uygun ortamları oluştururken, depresyonların birkısmı da morenler tarafından örtülmüştür. Özellikle kütlenin merkezi ile güneykesimlerinde 1750-2300 metreleri arasındaki karstik alanlar moren depoları ilekaplı durumdadır. Bu durum buzullaşma öncesinde oluşan çözünme dolinlerininmorenler ile kaplanmasına neden olmuştur. Ancak morenler ile kaplı dolinlerdekarstlaşma moren örtüsü altında devam ederek örtülmüş, sübsidans ve örtü çökmedolinlerinin gelişmesini sağlamıştır. Araştırma alanındaki buzulsedimentlerinin ikinci etkisi ise alanın güney kesiminde yer alan ÇimiPolyesi’nde görülmektedir. Polyeyi dolduran iri kum boyutundaki buzulsedimentleri rüzgâr ile taşınarak dolinlerin dolmasına neden olmuştur.
KW  - Glasiyokarst
KW  - yüzey karstı
KW  - buzul jeomorfolojisi
KW  - Geyik Dağı
N2  - Geyik Mountain is a high karstic plateau and themajority of plateau is composed of the Jurassic-Cretaceous and Permiancarbonate rocks. The fact that well-developed glacial and karstic formations onthe mountain, which is largely affected by the Pleistocene glaciations, areintertwined, providing favorable conditions for the development ofglacial-karst polygenic (glaciokarstic) landscape. In this study, it is aimedto reveal the polygenic geomorphology on the mountain according to therelationship between glacial and karst landforms. The most important surface karsticlandforms on the mass are karstic depressions (doline and uvalas) and the mostimportant glacial forms are circuses and moraine deposits. According to themapping study, carried out on 21 topographic maps with a scale of 1/25.000, atotal of 25.599 dolines were detected on the mountain between 550-2800 meters.In the mountain where the maximum karstic depression density reaches 145depression/km2, 80% of the depressions are found between 1600-2400meters. Almost all of the circuses in the study area developed on the north,northeast and northwest slopes where the elevation is 2000 meters and above.Some of the karstic depressions in the high areas provide suitable environmentsfor the settlement of the glaciers, while some of the depressions are covered bythe moraines. Especially in the central and southern parts of the mountain, thekarstic areas between 1750 and 2300 meters are covered with moraine deposits.This caused the solution dolines formed before the glacial to be covered withmoraines. However, karstification in doline covered with moraine continuedunder the moraine cover and subsidence and cover collapse dolines developed.The second effect of glacial sediments in the research area is observed in theÇimi Polje in the southern part of the area. The coarse glacier sands fillingthe polje were carried by the wind and filled the dolines
CR  - Akay, E., Uysal, Ş. 1988. Orta Toroslar’ın Post-Eosen tektoniği. MTA Dergisi 108, 57-68.
CR  - Alagöz, C. A., 1944. Türkiye Karst Olayları Hakkında Bir Araştırma. Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, Sayı: 1, Ankara.
CR  - Albayrak, M. 1995. Akseki-Aydınkent (Antalya) arasının jeolojisi ve petrol olanakları. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi. 162 Sayfa.
CR  - Altın, T. 2003. Aladağlar (Ecemiş Çayı Aklanı) üzerinde buzul ve karst jeomorfolojisi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. 513 Sayfa.
CR  - Ardos, M., 1992. Türkiye’de Kuaterner Jeomorfolojisi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi No: 3737. İstanbul.
CR  - Bayrakdar, C. 2012. Akdağ Kütlesi’nde (Batı Toroslar) karstlaşma-buzul ilişkisinin jeomorfolojik analizi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. 201 Sayfa.
CR  - Benac, Č., Juračić, M., Matičec, D., Ružić, I., Pikelj, K. 2013. Fluviokarst and classical karst: Examples from the Dinarics (Krk Island, Northern Adriatic, Croatia): Geomorphology 184, 64–73.
CR  - Çılğın, Z. 2012. Dedegöl Dağı (Batı Toroslar) buzul jeomorfolojisi etüdü. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. 287 Sayfa.
CR  - Çılğın, Z., Bayrakdar, C., Oliphant, J. 2016. Munzur Dağları’nda polijenik (karst-buzul-tektonik) jeomorfolojik gelişime bir örnek: Kepir düdeni-Elbabakaynağı karstik sistemi. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu13-14 Ekim 2016 Bildiriler Kitabı, 267-269, Ankara.
CR  - Çiner, A., 2003. Türkiye’nin Güncel Buzulları ve Geç Kuvaterner buzul çökelleri. Türkiye Jeoloji Bülteni 46(1), 55-78.
CR  - Çiner, A., 2004. Turkish glaciers and glacial deposits. In Developments in Quaternary Sciences 2, 419-429.
CR  - Çiner, A., Deynoux, M., Çörekcioğlu, E. 1999. Hummocky moraines in the Namaras and Susam valleys, central Taurids, SW Turkey. Quaternary Science Reviews, 18(4-5), 659-669.
CR  - Doğan, U., 2003a. Dipsiz Göl Kapalı Havzası’ndaki Çökme ve Sübsidans Dolinleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13 (2), 1-21.
CR  - Doğan, U., 2003b. Sarıot Polje, Central Taurus (Turkey): a border polje developed at the contact of karstic and non-karstic lithologies. Cave and Karst Science 30(3), 117-124.
CR  - Doğan, U., 2004. Dolin sınıflamasında yeni yaklaşımlar. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 24 (1), 249-269.
CR  - Doğan, U., 2015. Jeomorfolojinin Temelleri. (Huggett, R.J.’nin Fundamentals of Geomorphology, Çeviri Editörü: Doğan, U.), Nobel Yayınevi, Ankara
CR  - Doğan, U., Koçyiğit, A., Gökkaya, E. 2017. Development of the Kembos and Eynif structural poljes: Morphotectonic evolution of the Upper Manavgat River basin, central Taurides, Turkey. Geomorphology 278, 105-120.
CR  - Erginal, A. E., 2011. Yalıtaşı araştırmalarında Sem/Edx ve Xrd analizlerinin katkısı hakkında bir not. Fiziki Coğrafya Araştırmaları, Sistematik ve Bölgesel, Prof. Dr. M. Yıldız Hoşgören’e Armağan. İstanbul: Türk Coğrafya Kurumu Yayınları 6, 327-334.
CR  - Ford, D., Williams, P.  2007. Karst Hydrologyand Geomorphology, John Wiley&Sons Ltd., London
CR  - Geyssant, J., 2001. Geology of Calcium Carboate. In: Tegetoff, W. (eds) Calcium Carbonate: from the Cretaceous Periodintothe 21st Century. Springer Publishing Group, Berlin.
CR  - Güldalı, N., 1976. Akseki polyesi, Toroslar'ın karstik bölgelerindeki dağarası ovalarının oluşumu ve gelişimi. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 19: 143-148.
CR  - Jennings, J.N., 1985. Karst Geomorphology. Blackwell, Oxford and New York
CR  - Karaoğlan, F., 2016. Tracking the Uplift of the Bolkar Mountains (South-Central Turkey): Evidence from Apatite Fission Track Thermochronology. Turkish Journal of Earth Sciences 25, 64-80.
CR  - Kurter, A., 1991. Glaciers of Middle East and Africa-Glaciers of Turkey. In: R. S. Williams and J. G. Ferrigno (Eds.), Satellite Image Atlas of the World, USGS Professional Paper 1386-G-1.
CR  - Kuzucuoğlu, C., Çiner, A., Kazancı, N. 2019. The  Geomorphological Regions of Turkey. In: Landscapes and Landforms of Turkey. Edt. Kuzucuoğlu, C.,Çiner, A., Kazancı, N. Springer International Publishing, Switzerland.
CR  - Nazik, L., 2016. Karst Jeomorfolojisi Araştırma Yöntemleri. Editör: Özgen, N.,Karadoğan, S., Fiziki Coğrafyada Araştırma Yöntemleri ve Teknikler. Pegem Akademi, Ankara.
CR  - Nazik, L., Poyraz, M. 2017. Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı. Türk Coğrafya Dergisi: 68, 43-56.
CR  - Nazik, L., Poyraz, M., Karabıyıkoğlu, M. 2019. Karstic Landscapes and Landforms in Turkey. In: Landscapes and Landforms of Turkey. Edt. Kuzucuoğlu, C.,Çiner, A., Kazancı, N. Springer International Publishing, Switzerland.
CR  - Nazik, L., Tuncer, K. 2010. Türkiye karst morfolojisinin bölgesel özellikleri. Türk Speleoloji Dergisi, Karst ve Mağara Araştırmaları 1, 7-19.
CR  - Özgül, N. 1997. Bozkır-Hadim-Taşkent (Orta Toroslar’ın kuzey kesimi) dolaylarında yer alan tektonostratigrafik birliklerin stratigrafisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 119, 117-174.
CR  - Öztürk, M.Z., Şimşek, M., Utlu, M., Şener, M.F. 2017a. Karstic depressions on Bolkar Mountain Plateau, Central Taurus (Turkey): distribution characteristics and tectonic effect on orientation. Turkish Journal of Earth Sciences 26, 302-313.
CR  - Öztürk, M. Z., Çetinkaya, G., Aydın, S. 2017b. Köppen-Geiger iklim sınıflandırmasına göre Türkiye’nin iklim tipleri. Coğrafya Dergisi, 35, 17-27.
CR  - Öztürk, M. Z., Şimşek, M., Şener, M. F., Utlu, M., 2018a. GIS basedanalysis of doline density on Taurus Mountains, Turkey, Environmental Earth Sciences 77, 536.
CR  - Öztürk, M. Z., Şener, M. F., Şener, M., Şimşek, M., 2018b. Structuralcontrols on distribution of dolines on Mount Anamas (Taurus Mountains, Turkey), Geomorphology 317, 107-116.
CR  - Öztürk, M.Z. 2018. Karstik kapalı depresyonların (dolinlerin) morfometrik analizleri. Coğrafya Dergisi 36, 1-13.
CR  - Sarıkaya, M.A., Çiner, A. 2015. Türkiye Geç Pleyistosen buzullaşması ve paleoiklimi. MTA Dergisi 151, 111-132.
CR  - Sarıkaya, M.A., Çiner, A., Yıldırım, C. 2017. Cosmogenic36Cl glacial chronologies of the Late Quaternary glaciers on Mount Geyikdağ in the Eastern Mediterranean. Quaternary Geochronology 39, 189-204.
CR  - Schildgen, T.F., Yıldırım, C., Cosentino, D., Strecker, M.R. 2014. Linking slab break-off, Hellenic Trench retreat, and uplift of the Central and Eastern Anatolian Plateaus. Earth-Science Reviews 128, 147-168.
CR  - Şahinci, A. 1991. Karst. Reform Matbaası, İzmir.
CR  - Şenel, M. 2002. 1/500000 ölçekli Türkiye jeoloji haritası Konya paftası. MTA, Ankara.
CR  - Şenel, M., Dalkılıç, H., Gedik, İ., Serdaroğlu, M., Metin, S., Esentürk, K., Bölükbaşı, S., Özgül, N. 1998. Orta Toroslar’da Güzelsu Koridoru ve kuzeyinin jeolojisi. MTA Dergisi 120, 171-197.
CR  - Şener, M.F., Öztürk, M.Z. 2019. Relict drainage effects on distribution and morphometry of karst depressions: A casestudy from Central Taurus (Turkey).  Journal of Cave and Karst Studies 81, 33-43.
CR  - Şengör, A.M.C., Yılmaz, Y. 1981. Tethyan evolution of Turkey: A platetectonic approach. Tectonophysics 75, 181-241.
CR  - Şimşek, M., Öztürk, M.Z., Turoğlu, H. 2019. Geyik Dağı üzerindeki dolin ve uvalaların morfotektonik önemi. Türk Coğrafya Dergisi 72, 13-20.
CR  - Telbisz, T., Mari, L., Szabó, L. 2011. Geomorphological characteristics of the Italian side of Canin massif (Julian Alps) using digital terrain analysis and field observations. Acta Carsologica 40 (2), 255–266.
CR  - Turan, A. 1990. Toroslar'da Hadim (Konya) ve güneybatısının jeolojisi, stratigrafisi ve tektonik gelişimi. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi. 229 Sayfa.
CR  - Turoğlu, H. 2011. Buzullar ve Buzul Jeomorfolojisi. Çantay Kitabevi, İstanbul.
CR  - Turoğlu, H. 2015. Tarihlendirilmiş bazı jeomorfolojik verilere dayandırılan, Anadolu’nun Kuvaterner iklim özellikleri rekonstrüksiyonu. Editör: Efe, R., Coğrafyada Yeni Yaklaşımlar 75-102, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir.
CR  - Veress, M. 2017. Solution DOLINE Development on GLACIOKARST in Alpine and Dinaric Areas. Earth-Science Reviews 173, 31–48.
CR  - Veress, M.,Telbisz, T., Tóth, G., Lóczy, D., Ruban, D.A., Gutak, J.M. 2019. Glaciokarsts. Springer, Switzerland.
CR  - Yazgan, E., Chessex, R. 1991. Geology and Tectonic Evolution of the SoutheasternTaurides in the Region of Malatya. Turkish Association of Petroleum Geologists 3, 1-42.
CR  - Yeşilyurt, S., Doğan, U., Akçar, N. 2018. Narlıca Vadisi’nde Geç Kuvaterner buzullaşma izleri, Kavuşşahap Dağları. Türk Coğrafya Dergisi 70, 99-108.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/ecd/issue//594465
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/894589
ER  -