TY  - JOUR
T1  - el-Ḳāḍî Ḥüseyn el-Merverrûẕî’nin İcmâ‘ Anlayışı
TT  - Al-Qāḍī Ḥusayn al-Marwarrūdhī’s Understanding of Ijmā
AU  - Eşit, Davut
PY  - 2019
DA  - December
DO  - 10.18505/cuid.595668
JF  - Cumhuriyet İlahiyat Dergisi
JO  - CUID
PB  - Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2528-9861
SP  - 609
EP  - 629
VL  - 23
IS  - 2
LA  - tr
AB  - el-Ḳāḍî Ḥüseyn el-Merverrûẕî, Horâsân Şâfi‘îliğinin önemlitemsilcilerinden biridir. Onun günümüze ulaşan en meşhur eseri Müzenî’nin Muḫtaṣar’ınınilk şerhlerinden biri olan et-Ta‘lîḳa’sıdır. Bu eserin önemlihususiyetlerinden biri eserin girişinde ictihâd, taklîd, icmâ‘ve sahâbî kavline müteallik bazı fıkıh usûlü konularının yer almasıdır.Horasan Şâfi‘î ekolüne ait günümüze ulaştığı tespit edilen sistemli, bütünlüklüve ayrıntılı ilk fıkıh usûlü eserleri V./XI. yüzyılın ikinci yarısına aittir.Bu dönemin temelini oluşturan fıkıh usûlü alanındaki çalışmaların ortayakonması, Horasan Şâfi‘î ekolüne ait usûl gelişimini takip etmek için elzemdir.İşte el-Ḳāḍî Ḥüseyn el-Merverrûẕî’nin et-Ta‘lîḳa’sında yer alan usûlaktarımı, Şâfi‘î’den sonra V./XI. yüzyılın ilk yarısına kadar Horâsânbölgesinde gelişen usûl müktesebatını tespit etme imkânı vermektedir. Çalışmadaicmâ‘ özelinde el-Ḳāḍî Ḥüseyn el-Merverrûẕî’nin et-Ta‘lîḳa’sındakiusûl aktarımı irdelenecektir. Şâfi‘î’den başlamak üzere tarihsel süreçtemeselelerin tartışıldığı çerçeve ele alınarak el-Ḳāḍî Ḥüseyn el-Merverrûẕî’ninaktardığı usûl malzemesi, çağdaşları ve kendisinden sonra kaleme alınan klasikdönemdeki Şâfi‘î fıkıh usûl eserlerindeki tartışmalarla mukayese edilecektir.Özet: el-Ḳāḍî Ḥüseynel-Merverrûẕî, Horâsân Şâfi‘î ekolünün en önemli temsilcilerinden biri olarakkabul edilmektedir. Şâfi‘î fıkıh çevrelerinde Horâsân Şâfi‘î ekolünün kurucusuolarak kabul edilen el-Ḳaffâl el-Mervezî’den fıkıh eğitimi almasının yanındadönenim muhaddislerinden hadis eğitimi almıştır. el-Ḳaffâl el-Mervezî’nin enseçkin öğrencilerinden biri olarak temayüz etmiş olan el-Ḳāḍî Ḥüseyn HorâsânŞâfi‘î ekolüne ait fıkıh mirasının önemli taşıyıcılarından biri olmuştur.Horasan Şâfi‘î ekolünün eserlerinde mutlak olarak “el-ḳāḍî” nispetikullanıldığında kast edilen kişinin el-Ḳāḍî Ḥüseyn olması onun fıkhîotoritesini gösteren diğer bir husustur. Onun fıkhî yetkinliği yetiştirdiğiöğrencilerin niteliğinde kendini göstermektedir. Öyle ki el-Ḳāḍî Ḥüseyn Şâfi‘îfıkhında birçok otorite hukukçu yetiştirmiştir. İmâmu’l-Ḥarameynel-Cüveynî, Muhyissünne el-Beġavî veEbû Ṣa‘d el-Mütevellî onun yetiştirdiği önemli Şâfi‘î fakîhlerindendir. Buaçıdan bakıldığında el-Ḳāḍî Ḥüseyn’in genelde Şâfi‘î fıkhının özelde de HorâsânŞâfi‘î ekolünün önemli fakîhlerinden biri olduğunu söylemek gerekir.el-Ḳāḍî Ḥüseyn, fıkıh alanında bir çok çalışmaya imzaatmıştır. Öğrencisi Muhyissünne el-Beġavî tarafından cem edilen meşhur Fetâva’sı,Şâfi‘î fıkhındaki fetva literatürüne dair yazılan ilk örneklerden biri olarakkabul edilmektedir. Keza Ṭarîḳatu’l-Ḥilâfbeyne’ş-Şâfi‘îyye ve’l-Ḥanefîyye ma‘a Ẕikri’l-Edille adıyla yazdığıŞâfi‘îler ve Hanefîler arasındaki ihtilâflı meseleleri delilleriyle zikrettiğieser hilâf alanında yazılan ilk eserlerdendir.el-Ḳāḍî Ḥüseyn bu eserleri dışında Şâfi‘î fıkhında yazılan bir çok metnişerh etmiştir. Esrâru’l- Fıḳh adlı eseri bir ciltlik ve nadir bulunanbir eser olarak kaynaklarda zikredilmektedir. el-Ḳāḍî Ḥüseyn’in en meşhur ve enönemli eseri, Müzenî’nin Muḫtaṣar’ının tertibine göre yazdığıet-Ta‘lîḳa’sıdır. O, kaynaklarda sıkılıkla mezhepte meşhur et-Ta‘lîḳa’nınsahibi olarak zikredilmektedir. Müzenî’nin Muḫtaṣar’ının ilkşerhlerinden biri olma özelliğine sahip olan et-Ta‘lîḳa fıkıheserlerinde el-Ḳāḍî Ḥüseyn’in görüşlerine yapılan referansların kaynağıdır. Buhususiyetleriyle et-Ta‘lîḳa, Horâsân Şâfi‘î ekolünün fıkıh mirasınınkeşfedilmesinde başat rol oynayan metinlerdendir. Bu metnin önemli hususiyetlerindenbir diğeri eserin girişinde ictihâd, taklîd, icmâ‘ ve sahâbîkavline ilişkin fıkıh usûlü konularının işlenmiş olmasıdır. Horasan Şâfi‘îekolüne ait günümüze ulaştığı tespit edilen ilk sistematik fıkıh usûlümetinlerinin V./XI. yüzyılın ikinci yarısına ait olduğu düşünüldüğünde, budönemin temelini oluşturan fıkıh usûlü alanındaki çalışmalar önem arzetmektedir. Bu açıdan et-Ta‘lîḳa Şâfi‘î’den sonra V./XI. yüzyılın ilkyarısına kadar Horâsân bölgesinde gelişen usûl birikimi hakkında bazı ipuçlarıvermektedir. Araştırmamız icmâ‘ özelinde Horasan bölgesinde gelişen Şâfi‘îfıkıh usûlünün gelişimine ilişkin ipuçlarını yakalamayı amaçlamaktadır.el-Ḳāḍî Ḥüseyn, et-Ta‘lika’nın icmâ‘ kısmında icmâ’ın hücciyeti,çeşitleri ve bunlarla ilişkili olan sahâbe icmâ‘ını konu edinmektedir. Sahâbeicmâ‘ını konu edindiği kısımda sahâbe kavline ilişkin tartışmalara dadeğinektedir. Şâfi‘î’den başlamak üzere icmâ‘ın hücciyeti için ileri sürülendeliller el-Ḳāḍî el-Ḥüseyn’in döneminde gelindiğinde çeşitlendiği vefarklılaştığı görülmektedir. el-Ḳāḍî Ḥüseyn’in icmâ‘ın delilleri kısmındazikrettiği argümanlar kendisiyle çağdaş olan Irâklı Şâfi‘î fakîhi Mâverdîtarafında zikredilmiş olması, icmâ‘ın delilleri konusundaki birikimigöstermektedir. el-Ḳāḍî Ḥüseyn, icmâ‘ın çeşitleri konusunda temelde birbiriyle ilişkiliolan olan iki ayrım yapmaktadır. Birincisi icmâ‘a katılanlar veya icmâ‘ınbilinebilirliğine göre yaptığı taksimdir. Buna göre icmâ‘, ‘âmm (genelhalk kitlesi) ve hâss (âlim) olanların bildiği icmâ‘ ve sadece hâssolanların bildiği icmâ‘ olmak üzere iki kısma ayırılmaktadır. Namazın farzları,ravâtib sünnetler ve bayram namazları gibi ‘âmm icmâ‘a muhalefet küfrügerektirir. Fıkıh literatüründe icmâ‘olup olmaması tartışmalı olan ‘avl meselesi, mut‘a nikâhı ve ribe’l-fadlıhâs icmâ‘ olarak değerlendiren el-Ḳāḍî Ḥüseyn, bu tür icmâ‘a muhalefeti isefısk olarak değerlendirmektedir. el-Ḳāḍî Ḥüseyn’in ikinci icmâ‘ türü nassa vekıyâs-ı celîye dayanan icmâ‘ ve hafî kıyâsa dayanan icmâ’dır. Bu tür icmâ‘,sonradan kazandığı terim anlamıyla sened bakımından naklî icmâ‘ ve ictihâdîicmâ‘ ayrımına dayanmaktadır. el-Ḳāḍî Ḥüseyn, sened bakımından gerek nassagerekse de ictihâda dayalı olan icmâ‘a muhalefeti küfrü gerektirdiğinidüşünmektedir. Bu bir anlamda icmâ‘ı hüküm olarak eşit düzlemde kabul etmek veicmâ‘ ayrımlarını lafzi düzeye indirmektir.el-Ḳāḍî Hüseyn icmâ‘ meseleleriyle bağlantılı olarak sahâbî kavlininhücciyetini de tartışmaktadır. el-Ḳāḍî Ḥüseyn, icmâ‘ın sadece sahâbe asrıylasınırlı olduğu tezine karşı çıkararak, icmâ‘ın Hz. Peygamber’den sonrakiherhangi bir asırda gerçekleşebileceği görüşündedir. Sahâbe icmâ‘ını sahâbînin ileri sürdüğügörüşün diğer sahâbîler arasında yaygınlık kazanıp kazanmasına göre iki farklıkategoride ele alan el-Ḳāḍî Ḥüseyn, muhalefeti bilinmeyen yaygınlık kazanmışsahâbî kavlinin hücciyetini tartışmaktadır. el-Ḳāḍî Hüseyn, sukût-i icmâ‘olarak terimleşen bu tür sahâbî kavlinin hücciyeti bağlamında Şâfi‘î fıkıhusûlündeki icmâ‘ tartışmaları hakkında kayda değer bilgiler aktarmaktadır.Diğer sahâbîler arasında yaygınlık kazanmamamış sahâbî kavlinin hücciyetikonusunda el-Ḳāḍî Hüseyn’in aktardığı bilgilerin kendi çağdaşı Mâverdî’nin vedaha sonraki usûlcülerin aktarımlarından farklılık arz etmektedir. Bu türsahabî kavlinin kıyâs karşısındaki konumuna ilişkin Şâfi‘î’nin kadîm ve cedîdgörüşlerini aktarması, kendi dönemindeki usûl malzemesiyle kıyâs yapma imkanısağlamaktadır. Sahâbîlerin ihtilâflı meselelerine değinen el-Ḳāḍî Hüseyn,tartışmalı bir aktarımda bulunmaktadır. Sahâbîlerin bir meselede iki grubaayrılarak ihtilâf etmeleri halinde üçüncü bir görüşün ortaya atılmasının câizolduğu konusunda ihtilâfın olmadığını aktaran el-Ḳāḍî Huseyn’in bu aktarımıkendi çağdaşı Mâverdî ve diğer Şâfi‘î usûlcüler tarafından farklı bir şekildeaktarılmaktadır. Onlara göre bu durumda üçüncü bir görüşün ortaya atılması sözkonusu meselede icmâ‘ olduğu gerekçesiyle câiz değildir.
KW  - İslam Hukuku
KW  - el-Ḳāḍî Ḥüseyn el-Merverrûẕî
KW  - Horâsân
KW  - et-Ta‘lîḳa
KW  - İcmâ‘
N2  - Al-Qāḍī Ḥusayn al-Marwarrūdhī is one of the important representatives ofKhurāsān Shāfi‘ī School. Al-Ta‘līḳa is his famous work, which is one of the firstcommentaries of al-Muzanī’s Mukḫtaṣar. One of the important features ofthis work is the introduction to some of the subjects of ijtihād (process of juristic legal reasoning) ,taqlīd (acting upon the word ofanother without asking for specific proof), ijmā‘ (consensusof jurists) and view’s of the companions of the Prophet. Thefirst systematic, complete and detailed works of uṣūl al-fiqh (Islamic legal theory) that belonged to the KhurāsānShāfi‘ī School have reached to the present day belong to the second half of theV./XI. century. Making research on the studies which were done aboutuṣūl al-fiqh and formed the basis of this period is essential to follow thedevelopment of uṣūl al-fiqh of the Khurāsān Shāfi‘ī School. Transfer of the uṣūl al-fiqh in al-QāḍīḤusayn al-Marwarrūdhī’s al-Ta‘līḳa make it possible to determine theliteratüre, which was formed in Khurāsān region in the period from the death ofShāfi‘ī to the first half of the V./XI. century until the first half of theKhurāsān region, which allows the determination of the uṣūl al-fiqh. In thisstudy, on the basis of ijmā‘, al-Qāḍî Ḥusayn al-Marwarrūdhī’s method in al-Ta‘līḳawill be examined.Summary: Al-Qāḍī Ḥusayn al-Marwarrūdhī is considered tobe one of the most important representatives of the Khurāsān Shāfi‘ī School. Inaddition to receiving fiqh education from al-Qaffāl al-Marwazī, who is acceptedas the founder of the Khurāsān Shāfi‘ī School in Shāfiʿī fiqh circles. Al-QāḍīḤusayn, one of the most distinguished students of al-Qaffāl al-Marwazī, hasbecome one of the important bearers of the fiqh heritage of Khurāsān Shāfi‘īSchool. The fact that the epithet “el-kāḍî” is used in the works of KhurāsānShāfi‘ī School to absolutely refer to al-Qāḍî Ḥusayn, is another issue thatshows his being authority on fiqh. Al-Qāḍī Ḥusayn al-Marwarrūdhī hasaccomplished many works in the field of fiqh. The most famous and mostimportant work of al-Qāḍī Ḥusayn is the al-Ta‘lîḳa,written according to the Mukḫtaṣar arrangementstyle of al-Muzanī. He is often cited as the author of the well-known work al-Ta‘lîḳa in the sect. Al-Ta‘lîḳa, commonly cited in fiqhstudies to refer to the views of al-Qāḍī Ḥusayn, is one of the first commentaryon Mukḫtaṣar by Muzanī. With thesecharacteristics, al-Ta‘lîḳa is one ofthe outstanding manuscripts for exploring the fiqh legacy of the KhurāsānShāfi‘ī School. Another important feature of this text is that uṣūl al-fiqhissues such as ijtihād, taqlīd, ijmā‘ and view’s of the companions of theProphet (qawl al-ṣaḥābah) have beencovered in the introduction of the work. Al-Qāḍī Ḥusayn discusses the issues of evidentiality and types of ijmā‘and ijmā‘ of ṣaḥābah in the chapter on ijmā‘ in al-Ta‘lîḳa. Al-Qāḍī Ḥusayn also handles the debates on view’s ofthe companions of the Prophet in the section on ijmā‘ of ṣaḥābah. It is alsoseen that the proofs proposed for evidentiality of ijmā since Shāfiʿī’s periodbecame more versatile and differed. The fact that the arguments al-Qāḍī Ḥusayncites in the chapter of the evidences of ijmā‘ were also mentioned by hiscontemporary, al-Māwardī, an Iraqi Shāfiʿī jurist, points out the accumulationof knowledge in terms of proofs ofijmā. Al-Qāḍī Ḥusayn makes two related distinctions that are fundamentallyrelated to the types of ijmā. The first is the division between ijmāsupporters, those who argue for knowability of ijmā, and their opponents.According to this, ijmā is divided into two parts as ‘āmm (general public) ijmā‘ and khāṣṣ(scholars) ijmā‘. Opposition to ‘āmm ijmā‘,such as fardhs (obligations)in prayer, rawātib sunnah (thepractice that the Prophet regularly performed) and feast prayer requires kufr (blasphemy). Al-Qāḍî Ḥusayn, who considers issues such as‘awl (a sharing method in Islamicinheritance law), mut‘a marriage (atype of temporary marriage) and riba’l-faḍl(interest in exchange or sale transactions) which are seen as controversialijmā‘ issues in literature, as khāṣṣ ijmā‘ and evaluates opposition to thistype of ijmā‘ as fisq (impiety). Thesecond division al-Qāḍī Ḥusayn makes is between ijmā‘ based on the text andapparent comparison, and the ijmā‘ based on hidden comparison. Al-Qāḍī Ḥusaynthinks that the opposition to ijmā‘ that is based on ijtihād or the text interms of sanad (chain of narrators),requires blasphemy. In a sense, this is to accept ijmā‘ as a provision on anequal basis and to reduce the distinctions of ijmā‘ to literary level.Al-Qāḍī Ḥusayn also discusses evidentiality of qawl al-ṣaḥābah inconnection with the issues of ijmā‘. Al-Qāḍī Ḥusayn opposes the thesis thatijmā‘ is only limited to companions’ era and argues that it can be realized inany century after the Prophet. Al-Qāḍī Ḥusayn, who discusses ṣaḥābah’s ijmā‘under two categories: the views of ṣaḥābah that have gained prevalence amongother ṣaḥābahs and those that have not gained prevalence among othercompanions, argues for evidentiality of qawl al-ṣaḥābah, which have gainedprevalence and known not to be opposed. He provides significant information onijmā‘ discussion in Shāfi‘ī fiqh methods with regard to the evidentiality ofthis type of qawl al-ṣaḥābah, which is referredijmā‘ al-suqūtī (consensus based on lack of opposition-silence). Theknowledge al-Qāḍī Ḥusayn cites with regard to the evidentiality of qawlal-ṣaḥābah which have not gained prevalence among other ṣaḥābahs differs fromMāwardī, one of his contemporary, and his predecessors. The fact that he citesShāfi‘ī’s previous and latest views with regard to the state of such qawlal-ṣaḥābah in the face of qiyās (legalanalogy) enables him to make comparison using uṣūl material available in hisera. Al-Qāḍī Ḥusayn, who mentions debatable issues among ṣaḥābah, makescontroversial narrations. While al-Qāḍī Ḥusayn reports that there is not anyconflict on the argument that it is legitimate to express a third view withregard to issues on which ṣaḥābah is divided in two groups and fall intoconflict, his contemporary al-Māwardī and other Shāfi‘ī jurists report that itis not legitimate to propose a third view on such an issue as there is ijmā‘ onthese issues.
CR  - Aslan, Mehmet Selim. “Şâfiî Mezhebinde Sahâbî Kavlinin Hüccet Değeri ve Fıkhî Konulara Yansıması”. İslam Medeniyetinin Kurucu Nesli Sahâbe-III –Sahâbe ve Dirâyet İlimleri. Ed. Abdullah Aydınlı v.dğr. 213-240. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
CR  - Aybakan, Bilal. İmam Şâfiî ve Fıkıh Düşüncesinin Mezhepleşmesi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
CR  - Aybakan, Bilal. Fıkıh İlminin Oluşum Sürecinde İcmâ. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
CR  - Beyhaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥüseyn b. ‘Alî. Aḥkâmu’l-Ḳur’ân li’l-İmâmi’l-Mu‘aẓẓam Ebî ‘Abdillâh Muḥammed b. İdris eş-Şâfi‘î. Beyrût: Dâru’l-Kalem, 1951/1380.
CR  - Beyhâḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥüseyn b. ‘Alî. el-Medḫal ile’s-Suneni’l-Kubrâ. Thk. Muḥammed Ḍiyâurraḥmân el-A‘zamî. Kuveyt: Dâru'l-Ḫulefa li’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
CR  - Beyhaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥüseyn b. ‘Alî. es-Sunenu’l-kubra. 11. Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
CR  - Bulḳînî, Ebû Ḥafs Sirâcuddîn ‘Umer b. Reslân b. Naṣîr b. Ṣâliḥ el-Kinânî.  et-Tedrîb fî fıḳhi’ş-Şâfi‘î. Thk. Ebû Ya‘ḳûb Neş’et b. Kemâl el-Mısrî. 4 Cilt. er-Riyâḍ: Dâru’l-Ḳıbleteyn, 
2012/ 1433.
CR  - Cüveynî, İmâmu’l-Ḥarameyn Ebu’l-Me‘âlî Ruknuddîn ‘Abdulmelik b. ‘Abdillâh b. Yûsuf. el-Burhân fî uṣûli’l-fıḳh. 2 Cilt. Thk.  ‘Abdul‘azîm Maḥmûd ed-Dîb. 2 Cilt. Mıṣır: Dâru’l-Vefâ, 
2012/1433.
CR  - Dönmez, İbrahim Kâfi. “İcmâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21: 417-431. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
CR  - Döndüren, Hamdi. “Avl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4: 117-118. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
CR  - Eşit, Davut. Şâfi‘î Fıkıh Usûlünün Gelişimi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
CR  - Eşit, Yusuf. “Fıkıh Usûlünde İcmâ Ehliyeti Tartışmaları”. Çukurova İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (Haziran 2019): 168-184.
CR  - Ġazâlî, Ebû Ḥâmid Muḥammed b. Muḥammed. el-Mustaṣfâ min ‘ilmi’l-uṣûl, thk. Muhammed Tâmir. 2 Cilt. Ḳāhira: Dâru’l-Ḥadîs, 2011/1432.
CR  - Ġazzâlî, Ebû Ḥâmid Muḥammed b. Muḥammed. el-Mustasfâ İslâm Hukukunda Deliller ve Yorum Metodolojisi. Çev. H. Yunus Apaydın. 2 Cilt. Kayseri: Rey Yayıncılık, 1994.
CR  - el-Ḥâkim en-Nîsâbûrî, Ebû ‘Abdillâh Muḥammed b. ‘Abdillâh b. Muḥammed. el-Mustedrek ‘ala’s-Saḥîḥayn. 4. Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1990, 4: 199-200.
CR  - Ḫaffâf, Ebû Bekr Aḥmed b. ‘Umer. el-Aḳsâm ve’l-Ḫiṣâl. 5115. Chester Beatty Library.
CR  - İbn Fûrek, Ebû Bekr Muḥammed b. el-Ḥüseyn en-Nîsâbûrî. Maḳālâtu’ş-Şeyh Ebi’l-Ḥasen el-Eş‘arî İmâm ehli’s-sunne. Thk. Aḥmed ‘Abdurraḥîm es-Sâyih. Ḳāhira: Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Diniyye, 2005/1425.
CR  - İbn Ḫallikân,  Ebu’l-‘Abbâs Şemsuddîn Aḥmed b. Muḥammed b İbrâhîm b. Ebî Bekr el-Bermekî el-İrbilî. Vefeyâtu’l-a‘ayân ve enbâu ebnâi’z-zemân. Thk. İḥsân ‘Abbâs. 7 Cilt. 
Beyrût: Dâru Ṣâdr, 1968.
CR  - İbn Ḳāḍî Şuhbe, Ebu’s-Ṣıdḳ Taḳıyyuddîn Ebû Bekr b. Aḥmed b. Muḥammed b. ‘Umer. Ṭabaḳātu’ş-Şâfi‘îyye. 4 Cilt. Beyrût: ‘Âlemu'l-Kutub, 1987.
CR  - İbn Sureyc, Ebu’l-‘Abbâs Aḥmed b. ‘Umer b. Sureyc el-Baġdâdî. Kitâbu’l-vedâi‘ li manṣûṣi’ş-şerâi‘. Ayasofya, 1502: Süleymaniye Kütüphanesi.
CR  - İbnu’l-Mulaḳḳın, Ebû Ḥafṣ Sirâcuddîn ‘Umer b. ‘Alî b. Aḥmed. el-‘Aḳdu’l-muẕheb fî ṭabaḳāti ḥameleti’l-meẕheb. Thk. Eymen Naṣr el-Ezherî; Seyyid Mehennâ. Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,  Beyrût 1997/1417.
CR  - İbnu’s-Ṣalâḥ, Ebû ‘Amr Taḳıyyuddîn Osmân b. Ṣalâḥuddîn ‘Abdirraḥmân b. Mûsâ es-Şehrezûrî. Ṭabaḳātu’l-fuḳahâi’ş-Şâfi‘îyye. Thk. Muḥyuddîn ‘Alî Necîb. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-
CR  - Beşâiri’l-İstaḫrî, Ebû İshâḳ İbrâhîm b. Muhammed el-Fârisî. el-Mesâlik ve’l-memâlik. Beyrût: Dâru Sâdr, 2004.
CR  - İbnu’s-Ṣalâḥ, Ebû ‘Amr Taḳıyyuddîn Osmân b. Ṣalâḥuddîn ‘Abdirraḥmân b. Mûsâ es-Şehrezûrî. Şerḥu muşkili’l-Vasiṭ. Thk. ‘Abdulmun‘im Ḫalife Aḥmed Bilâl. 4 Cilt. el-
Memleketu’l-‘Arabiye’s-Su‘udiyye: Dâru Kunuzi’l-İşbîliyâ li’n-Neşr ve’t-Tevzi‘, 2011/1432.
CR  - İsnevî,  Ebû Muḥammed Cemâluddîn ‘Abdurrahîm b. el-Ḥasen. Ṭabaḳātu’ş-Şâfi‘îyye. Thk. Kemâl Yûsuf el-Ḥût. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İslâmiyye,1987/1407.
CR  - İsnevî,  Ebû Muḥammed Cemâluddîn ‘Abdurrahîm b. el-Ḥasen. el-Muhimât fî şerhi’r-Ravḍa ve’r-Râfi‘î. Thk. Aḥmed b. ‘Alî Ebu’l-Faḍl ed-Dimyâṭî. 10 Cilt. Beyrût: Dâru İbn Ḥazm, 
2009/1430.
CR  - Mâverdî, Ebu’l-Ḥasen ‘Alî b. Muḥammed b. Ḥabîb. el-Ḥâvî’l-kebîr fî fıḳhi meẕhebi’l-İmâm eş-Şâfi‘î ve huve Şerḥu muḫtaṣari’l-Muzenî. Thk. ‘Alî Muḥammed Mu‘avvaḍ-‘Âdil Aḥmed 
‘Abdulmevcûd. 19 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1999/1419.
CR  - Merverrûẕî, el-Ḳāḍî Ebû ‘Alî el-Ḥüseyn b. Muḥammed b. Aḥmed. Fetâva’l-Ḳāḍî Ḥüseyn b. Muhammed el-Merverrûẕî, der. el-İmâm Muhyisunne el-Hüseyn b. Mes‘ûd el-Beġavî. 
‘Ammân: Dâru’l-Feth li’d-dirâse ve’n-Neşr, 2010/1431.
CR  - Merverrûẕî, el-Kāḍî Ebû ‘Alî el-Ḥüseyn b. Muḥammed b. Aḥmed. et-Ta‘lîḳa, thk. ‘Alî Muhammed Mu‘avvaḍ; ‘Âdil Ahmed ‘Abdu’l-Mevcûd. 2 Cilt. Mekketu’l-Mukerreme: mektebetu 
Nezâr Muṣṭafâ el-Bâz, ts.
CR  - Nas, Taha. “İmam Şâfiî’nin Sahâbe Kavline Bakışı”. Artuklu Akademi/Journal of Artuklu Academia 1/1 (2014): 183-208.
CR  - Nas, Taha. “İcmâ Teorisi ve Bakıllânî’nin Etkisi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/30 (2014/2): 17-53.
CR  - Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yaḥyâ b. Şeref b. Murî. Tehẕîbu’l-esmâ’ ve’l-luġât. 4 Cilt Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
CR  - Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yaḥyâ b. Şeref b. Murî. el-Minhâc şerḥu Ṣaḥîḥi Muslim. 18 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1392.
CR  - Sem‘ânî, Ebu’l-Muẓaffer Manṣûr b. Muḥammed b. ‘Abdilcebbâr. Ḳavâti‘u’l-edille fî uṣûli’l-fıḳh. Thk. ‘Abdullâh Ḥâfıẓ Aḥmed el-Ḥukmî. 5 Cilt. Riyâd: Mektebu’t-Tevbe, 1998/1319.
CR  - Seraḫsî, Şemsuleimme Ebû Sehl Muḥammed b. Aḥmed, Uṣûlu’s-Seraḫsî. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
CR  - Sübkî, Ebû Naṣr Tâcuddîn İbnu’s-Sübkî ‘Abdulvehhâb b. ‘Alî b. Abdilkâfî. Ṭabaḳātu’ş-Şâfi‘îyyeti’l-kubrâ.  Thk.  Maḥmûd Muḥammed Ṭanḥî-‘Abdulfettâḥ Muḥammed el-Ḥulv. 10 
Cilt. el-Ḳāhira: Maṭba‘âtu ‘İsâ el-Bâbî el-Ḥalebi, 1964/1383.
CR  - Suyuṭî, Ebu’l-Faḍl Celâluddîn ‘Abdurrahmân b. Ebî Bekr.  Lubbu’l-lubâb fî taḥrîri’l-ensâb. Beyrût: Dâru Sâdr, ts.
CR  - Şîrâzî, Ebû İsḥâḳ Cemâluddîn İbrâhîm b. ‘Alî b. Yûsuf. el-Luma‘ fî uṣûli’l-fıḳh. Thk.  Muḥyiddîn Dîb Misto-Yûsuf ‘Alî Budeyvî. Dimeşḳ-Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 2008/1429.
CR  - Şâfi‘î, Muḥammed b. İdrîs. er-Risâle li’l-İmâmi’l-Muṭṭalibî. Thk. Aḥmed Muḥammed Şâkir. Ḳâhira: Mektebetu Dâri’t-Turâs, 2005/1426.
CR  - Şâfi‘î, Muḥammed b. İdrîs. Er-Risâle (İslâm Hukukunun Kaynakları). Trc. Abdulkadir Şener; İbrahim Çalışkan. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
CR  - Şâfi‘î, Muḥammed b. İdrîs. “Cimâ‘u’l-‘ilm”. Sünnet Müdafası. Trc. İshak Emin Aktepe. İstanbul: Polen Yayınları, 2005.
CR  - Taştan, Osman. “Merkezileşme Sürecinde İslam Hukuku: Bölgeselliğe Veda veya Şâfi‘î Faktörü”. Sünni Paradigmanın Oluşumunda Şâfi’î’nin Rolü. Haz. M. Hayri Kırbaşoğlu. 
149-159. Ankara: Kitâbiyât, 2003.
CR  - Okuyucu, Nail. Şâfiî Mezhebinin Teşekkül Süreci. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2015.
CR  - Özgüdenli, Osman Gazi. “Merv”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 221-223. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
CR  - Özel, Ahmet. “Merverrûzî, Ebû Ali”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 232-233. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
CR  - Özsöy, İsmail. “Faiz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12: 110-126. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
CR  - Yenidoğan, Adem. “İmâm Şâfiî (ö. 204/820)’nin İcmâ Anlayışı”. Marife. (Bahar, 2013): 89-105.
CR  - Zehebî, Ebû ‘Abdillâh Şemsuddîn Muḥammed b. Aḥmed b. ‘Osmân b. Kaymâz. Siyeru a‘lâmi’n-nubelâ. Thk. Şu‘ayb el-Arnâvûṭ (Heyet). 20 Cilt. Muessesetu’r-Risâle, 1985/1405.
CR  - Zehebî, Ebû ‘Abdillâh Şemsuddîn Muḥammed b. Aḥmed b. Osmân b. Kaymâz. Târîḫu'l-İslâm ve vefeyâtu'l-meşâhîr ve’l-a‘lâm. Thk.  ‘Umer ‘Abdusselâm et-Tedmurî.  53 Cilt. 
Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘Arabî, 1993/1413.
CR  - el-Bâḥisu’l-‘İlmi. “Ḳısmu’l-Maḫṭûṭât”. Erişim: 18 Temmuz 2019. http://k-tb.com/manuscrit/islamic1355.
CR  - Diyanet İşleri Başkanlığı. “Kur’an-ı Kerim”. Erişim: 18 Temmuz 2019.  https://kuran.diyanet.gov.tr/Tefsir/.
UR  - https://doi.org/10.18505/cuid.595668
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/895536
ER  -