TY - JOUR T1 - İbn Ebi’l-İsba'ın Bedî'u'l-Kur'an Adlı Eseri Bağlamında Kur'an'ın Bedî' İlmine Katkısı AU - Dereli, Muhammet Vehbi PY - 2019 DA - December JF - Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi JO - NEÜİFD PB - Necmettin Erbakan Üniversitesi WT - DergiPark SN - 2148-9890 SP - 461 EP - 494 VL - 48 IS - 48 LA - tr AB - Kur’an,hitabet ve edebiyatta üstün oldukları iddiasını taşıyan Arap toplumuiçerisinden seçilmiş bir peygambere indirilmiştir. Onun edebi inceliklerini eniyi şekilde anlama çabası, zamanla yazılı bir edebiyata dönüşerek Belagatilimlerini doğurmuştur. Kur’an, mesajını aktarırken, manevî ve lâfzî birçoksanatı en etkili şekilde kullanmış ve Bedî' ilmine büyük katkı sağlamıştır. Kur’an’ın, bir bakıma Arap dilinin süsleyicileri olan bedî'sanatlarını yoğun biçimde kullanması, Bedî'u’l-Kur’ân adında birtakımeserlerin telifine yol açmıştır. Bu eserlerin en meşhuru, bu çalışmanın dakonusu olan ve İbn Ebi'l-İsba' (ö. 654/1256) tarafından yazılanBedî'u’l-Kur’ân'dır. Müellif,bu eserinde bir diğer kitabı Tahrîru’t-tahbîr’in Kur’an’la ilgili edebîsanatlar kısmını yeniden ele almıştır. Yüz dokuz edebî sanatı incelemiş ve bunlaraKur’an’dan örnekler vermiştir. Kur’an’dan örneklerini bulamadığı için zorlamabir yol izlememiş ve Tahrîru’t-tahbîr’de geçen yirmi iki sanata bueserinde değinmemiştir. Eserin önemli özelliklerinden biri de Tahrîru’t-tahbîr’debulunmayan altı sanata yer vermesidir. Ayrıca o, ibdâ' sanatını incelerken, sadece on yedi lafızdan oluşan birâyette yirmi bir sanatın bulunduğunu açıklayarak, sonraki dönemlere önemliölçüde tesir etmiştir. Bu çalışma, İbn Ebi'l-İsba' veonun Bedî'u’l-Kur’ân adlıeserini ele almış; müellifin sadece burada sözünü ettiği altı sanatı ve yirmibir sanatın bulunduğu âyeti özel olarak inceleyerek, Kur'an'ın bedî' ilminingelişmesine yaptığı katkıyı ortaya koymayı hedeflemiştir. KW - Kur'an KW - Bedî' İlmi KW - İbn Ebi'l-İsba' KW - Bedî'u'l-Kur'an KW - Şiir CR - Abbâsî, Ebu'l-Feth Abdurrahim b. Abdurrahman el-Mısrî, Me'âhidu’t-tansîs alâ şevâhidi’t-telhîs, nşr. M. Muhyiddîn Abdulhamîd, Kahire, 1947-1948.Allân, İbrahim Mahmud, el-Bedî‘ fi’l-Kur’ân, Birleşik Arap Emirlikleri, 2002.Âlûsî, Ebu’s-Senâ Şihâbuddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Huseynî, Rûhu'l-ma'ânî fî tefsîri'l-Kur'âni'l-azîm ve's-seb'i'l-mesânî, Dâru’l-Kutubi’l-'İlmiyye, Beyrut, 1415.Askerî, Ebû Hilâl Hasen b. Abdillâh es-Sehl, Kitâbu’s-Sınâ‘ateyn, thk. Ali Muhammed el-Bicâvî-Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, el-Mektebetu’l-‘Unsuriyye, Beyrut, 1998.A'şâ, Meymûn b. Kays, Dîvânu'l-A'şâ'l-kebîr, nşr. M. Muhammed Hüseyin, Mısır, 1950.Atîk, Abdulazîz, İlmu’l-bedî‘, 2. bs., Dâru’n-Nahdâti’l-'Arâbiyye, Beyrut, ty. Aydın, Mustafa, "İbn Ebi‘l-İsba‘ ve Bedî‘ İlmindeki Yeri", darulfunun ilahiyat, 29/2 (2018), ss. 309-341.Bâ‘ûniyye, Âişe, el-Bedî‘iyye ve şerhuhâ el-fethu’l-mubîn fî medhi’l-emîn, thk. Âdil el-Azzâvî - Abbas Sabit, Dâru Kenân, Dımaşk, 2009.Bozan, Mustafa, İbnu'l-Mu'tez ve Kitâbu'l-Bedî' Adlı Eseri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2019.Buhârî, Muhammed b. İsmail, el-Câmi'u's-Sahîh, Çağrı Yay., İstanbul-Tunus, 1992. Câhiz, Ebû Osman ‘Amr b. Bahr el-Kinânî, el-Beyân ve't-tebyîn, thk. Abdusselâm Muhammed Harun, Mektebetu’l-Hancî, Kahire, 1998.Curcânî, Ali b. Abdulaziz, el-Vesâta beyne'l-Mutenebbî ve husûmih, nşr. Ebu’l-Fadl İbrahim Ali-Muhammed el-Bicâvî, el-Mektebetu’l-‘Asriyye, Beyrut, 2006.Dereli, Muhammet Vehbi, Osmanlı Dönemi Bedî'iyyât Şairlerinden Âişe el-Bâûniyye ve Peygamber Methiyeleri, Gece Kitaplığı, Ankara, 2014.________, "İbn Raşîk el-Kayravânî ve Belâgat İlmine Etkisi", Bilimname, 34/2 (2017), ss. 287-316.Dikici, Recep, "Arap Edebiyatından Güzide Fıkralar", Sobider Sosyal Bilimler Dergisi, 2/4 (2015), ss. 18-25. Durmuş, İsmail, “İbn Ebü’l-İsba”, DİA, İstanbul, 1999, XIX, 467.Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf b. Ali el-Endelusî, el-Bahru'l-muhît, Dâru'l-Fikr, Beyrut, 1420.Emîn, Bekrî, el-Belâgatu'l-'Arabiyye fî sevbiha'l-cedîd, 3. bs., Dâru'l-'İlmi li'l-Melayîn, Beyrut, 1990.Hacımüftüoğlu, Nasrullah, “Bedî‘”, DİA, İstanbul, 1992, V, 320.Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahman el-Ferâhidî, Kitâbu’l-‘Ayn-muratteben alâ hurûfi’l-mu'cem, thk. Abdulhamid Hindâvî, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 2003.Huseyn, Tâhâ, “Arap Belâgati: el-Câhiz'den Abdu’l-Kahir’e Kadarki Süreç”, çev. Zafer Kızıklı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 51/2 (2010), ss. 433-460. İbn Ebi’l-İsba‘, Ebû Muhammed Zekiyyuddîn Abdulazîm b. Abdilvâhid el-Mısrî, Tahrîru’t-tahbîr fî sınâ‘ati’ş-şi‘r ve’n-nesr ve beyâni i‘câzi’l-Kur’ân, thk. Hıfnî Muhammed Şeref, Kahire, 1963.İbn Hicce el-Hamevî, Ebu’l-Mehâsin Takıyyuddîn Ebûbekr b. Ali b. Abdillâh, Hızânetu’l-edeb ve gâyetu’l-Ereb, Dâru Mektebeti’l-Hilâl-Dâru’l-Bihâr, Beyrut, 2004.________, Bedî‘u’l-Kur’ân, thk. Hıfnî Muhammed Şeref, Dâru Nahdati Mısr, Mısır, ty.İbn Munkız, Usâme, el-Bedî‘ fî Nakdi’ş-Şi‘r, thk. Ahmed Ahmed Bedevî, Vizâratu’s-Sekâfe ve’l-İrşâd, by., ty.İbn Tagrîberdî, Ebu’l-Mehâsin Cemâluddîn Yûsuf, en-Nucûmu’z-zâhira fî mulûki Mısr ve’l-Kahira, Dâru’l-Kutub, Mısır, ty. ________, el-Menhelu’s-sâfî ve’l-mustevfâ ba'de’l-vâfî, thk. Muhammed Muhammed Emin, el-Hey'etu'l-Mısriyyetu'l-Âmme li'l-Kuttâb, Kahire, 1984.İbnu’l-Esîr, Ziyâuddîn, el-Meselu's-sâir fî edebi'l-kâtib ve'ş-şi‘r, nşr. Ahmed el-Hûfî-Bedevî Tabâne, Daru Nahdati Mısr, Kahire, ty.İbnu’l-‘Imâd, Abdulhay b. Ahmed b. Muhammed el-Hanbelî, Şezerâtu’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, thk. Mahmûd el-Arnâûd, Dâru İbn Kesîr, Dımaşk-Beyrut, 1986.İbnu’l-Mu‘tez, Ebu’l-Abbas Abdullah b. Muhammed b. Ca‘fer el-Abbasî, Kitâbu'l-Bedî‘ , nşr. Ignatius Kraczkowski, Dâru’l-Mesîra, Beyrut, 1982.İbnu’s-Sâbûnî, Cemaluddîn Ebu Hamid Muhammed b. Ali el-Mahmûdî, Tekmiletu ikmâli’l-ikmâl, nşr. Mustafa Cevâd, Bağdat, 1957.Kassâb, Velîd İbrahim, Fi'l-i'câzi'l-belâgî li'l-Kur'ani'l-Kerîm, Dâru'l-Fikr, Dımaşk, 2011.Kazvînî, Celâluddîn Ebû Abdillâh el-Hatîb, el-Îdâh fî ‘ulûmi’l-belâga, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, ty.Kılıç, Hulusi, “Bedî‘iyyât”, DİA, İstanbul, 1992, V, 323.Kızıklı, Zafer, “Arap Dili Belâgat Bilimine Kuramsal Bir Yaklaşım”, Journal of Islamic Research, 24/1 (2013), ss. 17-24.Kutubî, Salâhuddîn Muhammed b. Şakir b. Ahmed, Fevâtu’l-vefeyât, Dâru Sadir, Beyrut, 1974.Küçüksarı, Mücahit, "Kur’an Kıssalarının Klasik Arap Şiirindeki Yansımaları: Nûh Kıssası Örneği", Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21/1 (2017), ss. 321-354.Makrîzî, Takiyyuddîn Ahmed b. Ali, es-Sulûk li ma'rifeti duveli’l-mulûk, nşr. Muhammed Abdulkadir Ata, Dâru’l-Kutubi’l-'İlmiyye, Beyrut, 1997.Ömerî, İbn Fazlillâh Şihâbuddîn Ahmed b. Yahya, Mesâliku’l-ebsâr fî memâliki’l-emsâr,Dâru’l-Kutubi’l-'İlmiyye, Beyrut, 1971.Özdoğan, Mehmet Akif, “Belagat’ın Sistematize Edilmesinde es-Sekkâkî ve el-Kazvînî’nin Rolü”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2/4 (2002), ss. 97-106. Safedî, Halîl b. Aybek, el-Vâfî bi'l-vefeyât, thk. Ahmed el-Arnâud-Turkî Musdafa, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut, 2000. Savran, Ahmet, “İmruülkays b. Hucr”, DİA, İstanbul, 2000, XXII, 23. Sekkâkî, Ebû Yakûb Yusuf b. Ebîbekr, Miftâhu’l-‘ulûm, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2. bs., Beyrut, 1987.Suyûtî, Celaluddîn, el-İtkân fi 'ulûmi'l-Kur'an, Dâru İbn Kesîr, Beyrut, 2002.Şensoy, Sedat, "Abdülkahir el-Cürcani'de Anlam Problemi" (Basılmış doktora tezi), Detay Ofset, İstanbul, 2010.Şeref, Hıfnî Muhammed, Bedî‘u’l-Kur’ân mukaddimesi, Kahire, 1957.________, Tahrîru’t-tahbîr mukaddimesi, Kahire, 1963.Şeşen, Ramazan, “Eyyûbîler”, DİA, İstanbul, 1995, XII, 21.Şevkânî, Muhammed b. Ali, Fethu'l-kadîr, Dâru İbn Kesîr, Dımaşk-Beyrut, 1414.Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer el-Harezmî, Esâsu’l-belâga, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1998.________, el-Keşşâf an hakâikı gavâmızı’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl, Dâru’l-Kutubi’l-'İlmiyye, Beyrut, 1995.Ziriklî, Muhammed Hayruddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali b. Fâris, el-A‘lâm, Dâru'l-İlmi li'l-Melayîn, Beyrut, 2002.Zuhaylî, Vehbe b. Musdafa, et-Tefsîru'l-munîr fi'l-akîdeti ve'ş-şerîati ve'l-menhec, Dâru'l-Fikr, Dımaşk, 1418. UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/neuifd/issue//597217 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/918801 ER -