@article{article_610347, title={Endülüs’ü Hanefî Mezhebi İle Tanıştıran İlk Fakih: Abdullah b. Fer-rûh ve Öğrenci Silsilesi}, journal={Cumhuriyet İlahiyat Dergisi}, volume={23}, pages={585–607}, year={2019}, DOI={10.18505/cuid.610347}, author={Acar, Abdullah}, keywords={İslam Hukuku,Hanefîlik,Endülüs,Abdullah b. Ferrûh,Fıkıh Coğrafyası}, abstract={<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;margin-top:3pt;text-indent:0cm;"> <span style="font-size:9pt;font-family:’Gentium Plus’;"> <span style="font-size:14px;">Müslümanlar
arasında en fazla müntesibi bulunan mezhep Hanefîliktir. Mezhebin bu kadar
taraftar bulmasında, çeşitli sebeplerin yanında mezhebin usul ve esaslarını
nesilden nesile aktaran </span> <i> <span style="font-size:14px;">öğrenci silsilesinin bulunması </span> </i> <span style="font-size:14px;">da zikredilir.
Doğu ve Batı topraklarında eş zamanlı başlayan İslam fetihlerinin kalıcı
olabilmesi için buralara İslam ahlakı ve adabını öğreten şahıslar da
gönderilmiş, onlara ibadetler ve günlük hayatı kuşatan ahlak ve fıkıh da
öğretilmiştir. Hicri II. yüzyıldan itibaren Irak, Medine, Şam gibi merkezlerde
başlayan mezhepleşme süreci, doğal olarak Batıdaki coğrafyaya da sıçramıştır.
Doğu’daki medreselerde eğitim alan birçok fakih, aldıkları bu eğitimi Batı’da
yeni fethedilen topraklara nakletmişler, böylece mezhepleşme olgusunun Doğu ile
Batı’da aynı anda başlamasında etkili olmuşlardır. Bu dönemde, Ebu Hanîfe’nin
ve öğrencilerinin de bulunduğu birçok müctehidin görüşleri fethedilen yeni
bölgelere yine öğrencileri aracılığı girmeye başlamıştır. Bu makalede,
Endülüs’ün fethi öncesinde mezhep olgusu, Hanefî mezhebinin Endülüs bölgesine
girişini hazırlayan sebepler, Ebu Hanîfe’nin ictihadlarının naklinde büyük
hizmetleri bulunan Abdullah b. Ferrûh’un hayatı, ilmî kişiliği, mezhebin
yayılmasına olan katkıları ve kendisinden sonraki talebe silsilesi ve bölgede
Hanefîliğin etkisini kaybettiği yılları içeren kısa bir seyir takip edilerek
mezhebin Endülüs’teki tarihçesi ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır. </span> </span> </p> <p> </p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;margin:3pt 0cm;text-indent:0cm;"> <b> <span style="font-size:14px;font-family:’Gentium Plus’;">Özet: </span> </b> <span style="font-size:9pt;font-family:’Gentium Plus’;"> <span style="font-size:14px;"> Müslümanlar
arasında en fazla müntesibi bulunan mezhep Hanefîliktir. Hanefî mezhebinin
diğer mezheplere oranla daha çok yayılması ve taraftar bulması tesadüfi bir
durum değildir. Halen müntesibi bulunan dört mezhebin imamları arasında en
kıdemlisi, ticarî ve gündelik hayat hakkında en fazla tecrübeye sahip olması,
dirayetli öğrenci silsilesine sahip olması ve Ebu Hanife’ye (ö. 150/767) ait
fıkhî yorumların öncelikle öğrencileriyle müzakere edildikten sonra karara
bağlanmasının bu yayılmada etkili olduğu belirtilir. </span> </span> </p> <p> </p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;margin:3pt 0cm;text-indent:0cm;"> <span style="font-size:9pt;font-family:’Gentium Plus’;"> <span style="font-size:14px;">Doğu ve Batı topraklarında eş zamanlı başlayan İslam fetihlerinin kalıcı
olabilmesi için buralara İslam ahlakını öğreten şahıslar da gönderilmiş,
böylece ibadetler ve günlük hayatı kuşatan ahlak ve fıkıh da öğretilmiştir.
Vatandaşları arasındaki adaletin temini, devletin temel görevi sayıldığı için
hukuk işlerinin düzenli, dinamik ve sistematik olmasını gerektirir. Bu amaçla
hem Medine’de hem de yeni fethedilen bölgelerde toprakların yönetimi,
kullanılması, dağıtımı, gayr-i müslimlerle evlenme, ticaret vb. yeni ortaya
çıkan hukukî muamelelerin çözümlenmesi için bugünkü adalet bakanlığına benzer
bir kurum olan kadılık ihdas edilmiştir. </span> </span> </p> <p> </p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;margin:3pt 0cm;text-indent:0cm;"> <span style="font-size:9pt;font-family:’Gentium Plus’;"> <span style="font-size:14px;">Hicrî II. yüzyıldan itibaren Irak, Medine, Şam gibi merkezlerde hem
ibadet hem de muamelat meselelerini ilgilendiren konularda teorik ve pratik
çözüm üreten fıkıh ekolleri, yüzyılı aşkın bir zaman diliminden sonra
mezhepleşme sürecini tamamlamıştır. Doğu’daki medreselerde eğitim alan birçok
fakih, aldıkları bu eğitimi Batıda yeni fethedilen topraklara nakletmişler,
böylece mezhepleşme olgusunun Doğu ile Batı’da aynı anda başlamasında öncülük
etmişlerdir. </span> </span> </p> <p> </p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;margin:3pt 0cm;text-indent:0cm;"> <span style="font-size:9pt;font-family:’Gentium Plus’;"> <span style="font-size:14px;">İslam fıkhı, Endülüs’te başlayan fetih süreciyle birlikte ortaya çıkan
meseleleri, öncelikle bölgedeki bağımsız fakih, kadı ve müftüler aracılığı ile
çözmüştür. Endülüs’ün Hanefî mezhebi ile tanışması ise 710 yılında başlayan
fetihten çok sonralarına tesadüf eder. Vefatından sonra, talebesi İmam Ebu
Yusuf’un başkadı olmasıyla hocası Ebu Hanîfe’nin görüşleri daha da önem
kazanmış, yöneticiler de Hanefî mezhebini resmi mezhep kabul etmişlerdir. Ebu
Yusuf’un, uygulamada birliğin sağlan}, number={2}, publisher={Sivas Cumhuriyet Üniversitesi}