TY  - JOUR
T1  - Ahmed Yesevî’nin Divan-ı Hikmet’inde Şeriat , Tarikat ve Hakikat
TT  - Sharia, Tariqa and Haqiqa in Ahmed Yesevi’s Divan-ı Hikmet
AU  - Demirdaş, Öncel
PY  - 2019
DA  - December
DO  - 10.15869/itobiad.617665
JF  - İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi
JO  - itobiad
PB  - Mustafa Süleyman ÖZCAN
WT  - DergiPark
SN  - 2147-1185
SP  - 2501
EP  - 2521
VL  - 8
IS  - 4
LA  - tr
AB  - Hoca AhmedYesevi, kendi adına izafe edilen Yeseviyye tarikatının kurucusudur. Yeseviyye,Türk milletinin manevî hayatını şekillendiren temel yapı taşlarından biri olarakdeğerlendirilebilir. Yesevîlik, Türkler arasında yayılan ilk tarikattır. Dinîve tasavvufî geleneğe bağlı olarak yetişen Ahmed Yesevî, fikirlerini Kur’an ve Hadismerkezinde şekillendirmiştir. Ona göre, şeriat ile tarikat birbirinden ayrıalanlar değildir. Tarikatın gerçek mahiyetinin anlaşılması şeriata bağlıdır; şeriatabağlı olmayan tarikat düşüncesinin sağlıklı olması mümkün değildir ve bâtıl birmahiyet taşımaktadır. Seyr u sülûk eğitiminden geçmiş bir sûfînin hakikateermesi için önce şeriatın sonra da tarikatın gereklerini yerine getirmesi icâbeder. Tasavvufî mertebelerin işlenişinde dört kapı olarak ifade edilen şeriat,tarikat, hakikat ve mârifet kavramlarını, Ahmed Yesevî de geniş bir şekilde elealmış ve bu mertebelerin bir bütün olduğunu ifade etmiştir. Hepsinin temelinide şeriatın teşkil ettiğini vurgulamış ve şeriat olmadan bu mertebelereulaşılamayacağını dile getirmiştir. Tasavvuf geleneğinde birçok mutasavvıfşeriat, tarikat ve hakikat alanları şeklinde üçlü tasnifi benimsemiştir.Bu çalışmamızda, Ahmed Yesevî’ninşeriat, tarikat ve hakikat kavramlarına yaklaşımı konu edilecektir.
KW  - Yeseviyye
KW  - Şeriat
KW  - Tarikat
KW  - Hakikat
KW  - Ahmed Yesevî
N2  - Hoca Ahmed Yesevi is the founder of the tariqa “Yeseviyye” which is attributedto his name. Yeseviyye could be regarded as one of the most most prominentmilestones that shaped the spiritual life of the Turkish people. This sufi wayrefers to the first tariqa that was spread among the Turks. Ahmed Yesevi, whowas grown-up in complying with the religious and sufi tradition, structures hisreligious and sufi thought at the center of Qur’an and Hadith. According tohim, the sharia and tariqa are not separate fields from each other. Tounderstand the real essence of the tariqa depends upon the sharia; the tariqathought that does not depend on the sharia cannot be healthy and it carries abatil (falsehood) essence. The sufi who is trained by the sayr u suluk has torealize the requirements of respectively the sharia and tariqa. Ahmed Yesevi deeplystudies the terms of sharia, tariqa, haqiqat and marifa (gnosis) which aremainly assumed as the four doors in handling the sufi stages. He states thatthese stages are not single units; they form a whole. Emphasizing that shariais the basis of all these stages, he says that it is not possible to attainthese stages without sharia. Many sufis in the sufi tradition adopt threefoldclassification such as sharia, tariqa and haqiqat.In this work, we endeavour to reveal the approach of Ahmed Yesevi towardsthe concepts of sharia, tariqa and haqiqat.
CR  - Âsım Efendi, (1304). Kâmûs Tercemesi, İstanbul: I-IV.Aşkar, Mustafa, (1993). “Ahmed Yesevî ve Tasavvuf Anlayışı”, Diyanet İlmi Dergi, Cilt 29 (4) s.49-62.Aşkar, Mustafa, (1998). Niyazî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.Aşkar, Mustafa, (2015). Tasavvuf Tarihi Literatürü, İstanbul: İz Yayınları.Bardakçı, Mehmet Necmeddin, (2016). Doğuştan Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul: Rağbet Yayınları.Başer, Hacı Bayram, (2017). Şeriat ve Hakikat, İstanbul: Klasik Yayınları.Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, (1999). Sahîhu’l-Buhârî, Riyad: Daru’s-Selam.Cebecioğlu, Ethem, (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara:  Otto Yayınları.Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf, (1985). Kitâbu’t-Ta’rifât, Beyrut.el-Çerhî, Ya‘kûb b. Osman b. Mahmûd el-Gaznevî, (1375). Neynâme, haz.: Halilullah Halîlî, Tahran.el-Kelâbâzî, Ebû Bekr Muhammed b. İshak, (1413/1993). et-Taarruf li-Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf, haz: Ahmed Şemsüddin, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.el-Mekkî, Ebû Tâlib, (2011). Kûtu’l-Kulûb, (Kalplerin Azığı), çev.: Yakub Çiçek-Dilaver Selvi, , İstanbul:  Semerkand  Yayınları, I-IV.el-Yeşrûtiyye, Fâtımetü’ş-Şâzeliyye el-Haseniyye, (1953). Rihletü ile’l-Hak.et-Tehânevî, Muhammed b. A’lâ b. Ali, (ty.). Keşşâfu Istılahâti’l-Fünûn, Beyrut:  Daru Sadr, I-IV.Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed b. Muhammed, (ty.). İhyâ’u Ulûm’id-Din, Aldullah el-Halidî, Cilt 4, Beyrut: Daru’l-Erkam.Gümüşhânevî, Ahmed Ziyâüddîn, (1298/1880). Kitâbu Câmi‘i’i’l-Usûl fi’l-Evliya ve Envâ‘ihim ve Kelimâti’s-Sûfiyye, Mısır.Gürer, Betül, (2017). “Ahmed Yesevî’nin Dîvan-ı Hikmet’i Ekseninde Tasavvufi Düşüncede İlahi Aşk”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Ankara: (80), s.15-39. Haksever, Ahmet Cahid, (2009). Ya‘kûb- Çerhî Hayatı, Eserleri ve Tasvvuf Anlayışı, İstanbul: İnsan Yayınları.Haksever, Ahmet Cahid, (2015). Tasavvufa Dair Güncel Meseleler, Ankara:Hucvîrî, Ali b. Osman Cüllâbî, (2010). Keşfu’l-Mahcûb, (Hakikat Bilgisi), haz.: Süleyman Uludağ, İstanbul:  Dergah Yayınları.İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemaluddin Muhammed b. Mükerrem, (2005). Lisanü’l-Arab, Beyrut: 2005, I-X.İz, Mahir, (1969). Tasavvuf, İstanbul: Rahle Yayınları.Kartal, Abdullah, (2015). Tasavvufun Oluşumu Şeriat-Hakikat İlişkisi, Bursa: Emin Yayınları. Kâşânî, Abdürrezzâk, (1426/2005). Letâ’ifü’l-i’lâm fî İşârâtı Ehli’l-ilhâm, Kahire.Kâşânî, Kemaleddîn Abdurrezzâk, (1981). Istılâhâtu’s-Sûfiyye, tahk.: Muhammed Kemal İbrahim, Kahire.Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Hevâzin, (1409/1989). er-Risâletü’l-Kuşeyriyye, tahk.: Abdulhalim Mahmud, Kahire.Küçük, Osman Nuri, (2011). Fusûsu’l-Hikem ve Mesnevî’de İnsan-ı Kâmil, İstanbul:  İnsan Yayınları.Necmeddîn-i Kübrâ, (1996). Usûlu Aşere,Risâle İle’l-Hâim, Fevâihu’l-Cemâl, (Tasavvufî Hayat), haz: Mustafa Kara, İstanbul: Dergah Yayınları.Serrâc, Ebû Nasr Tûsî, (1380/1960). el-Lüma’, tahk.: Abdulhalim Mahmud, Mısır: Daru’l-Kutübi’l-Hadise.Serrâc, Ebû Nasr Tûsî, (1996). el-Lüma’ (İslâm Tasavvufu), haz.: Hasan Kamil Yımaz, İstanbul:  Erkam Yayınları.Sinanoğlu, Mustafa, (2000). “İman”, DİA., Cilt 22, İstanbul: s.212-214.Sülemî, Ebu Abdurrahman, (1949). Tabakâtu’s-Sufiyye, Kahire.Sülemî, Ebu Abdurrahman, (1968). “el-Fark Beyne İlmi’ş-Şeria ve’l-Hakika”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, çev.: Süleyman Ateş, Cilt 16, Ankara: s. 219.Taftazânî, Sa’düddîn, (2016). Şerhu’l-Akâid, (Kelâm İlmi ve İslâm Akâidi), haz.: Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları.Tosun, Necdet, (2013). “Yeseviyye”, DİA., İstanbu: Cilt 43, s.487-490.Uludağ, Süleyman, (1988). “Âdâbü’l-Mürîd”, DİA., İstanbul: Cilt 1, s.336-337.Uludağ, Süleyman, (1991).  “Aşk”, DİA., İstanbul: Cilt 4, s.11-17.Uludağ, Süleyman, (1994). “Dünya”, DİA., İstanbul:  Cilt 10, s.22-25.Uludağ, Süleyman, (2005). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul:  Kabalcı Yayınları.Vicdânî, Sadık, (1995). Tomâr-ı Turuk-ı Aliyye (Tarikatler ve Silsileri), haz.: İrfan Gündüz, İstanbul: Enderun Kitabevi. Yesevî, Hoca Ahmed, (2015). Divân-ı Hikmet, haz.: Hayati Bice, İstanbul: H Yayınları.Yılmaz, Ali, (1993). “Ahmed-i Yesevî’nin Hikmetleri İle Yûnus Emre’nin Şiirlerinde Tasavvufî Muhteva Benzerlikleri”, Diyanet İlmi Dergi, Ankara: Cilt 29, (4), s.17-33.Yılmaz, Hasan Kamil, (2014). Tasavvufî Hayat, İstanbul: Erkam Yayınları.
UR  - https://doi.org/10.15869/itobiad.617665
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/844034
ER  -