TY  - JOUR
T1  - Trabzon’da Natürmort Desenli Ahşap Minberler
TT  - Wooden Minbars with Still-Life in Trabzon
AU  - Taşkan, Demet
PY  - 2019
DA  - October
JF  - Akdeniz Sanat
JO  - ASD
PB  - Akdeniz Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1307-9700
SP  - 227
EP  - 245
VL  - 13
LA  - tr
AB  - 1461 yılında fethedilmesi ile beraber imar faaliyetlerine başlanan Trabzon’da en erkentarihli ahşap minber Orta Hisar Fatih Camisine aittir. Bu minber dışında il genelinde bulunandiğer minberler çoğunlukla 19. yüzyılda yapılmıştır. Ayrıca malzemenin bolluğundan dolayı gerekmimaride gerekse el sanatlarında ahşap kullanımı Trabzon ilinde yoğun bir şekilde görülmektedir.Trabzon İli Osmanlı Camilerinde yüzeyinde natürmort desenleri olan dokuz minberbulunmaktadır. Minberlerin üçü Dernekpazarı, ikisi Çaykara, ikisi Hayrat, biri Maçka ve biride Of ilçesindedir. Tamamı ahşap olan bu minberler geç dönem özellikleri yanında gelenekselözellikleri de barındıran küçük boyutlu köy minberleridir. Bu minberlerden yalnızca bir tanesininkitabesi vardır ve M.1811 tarihlidir. Diğer minberler ise süsleme programına göre camisiyle aynıtarihe ya da benzer diğer minberlere göre tarihlendirilmiştir. Buna dayanarak altısının 19. yüzyılınbaşında, ikisinin ise yüzyıl sonunda yapıldığı düşünülmektedir. İncelenen minberler, elemanlarıbakımından klasik minberlerden ayrılırken süsleme özellikleri bakımından dönem özelliklerinifazlasıyla yansıtmaktadır. Minberlerin hepsinde oyma tekniği kullanılmıştır. Minber yüzeylerindegörülen natürmortlardan her birisi birer pano niteliğindedir. Altı minberde natürmort desenleriaynalıkta, iki minberde kapı kanatlarında, bir minberde ise köşk yüzeylerindedir. Natürmortdesenlerinin hepsinde bir vazodan, ibrikten ya da kâseden çıkan çiçekler görülür. Bu çiçeklerinçoğu lale olmakla birlikte bazı kompozisyonlarda lale ile birlikte üzüm salkımı ve papatyaya darastlanmaktadır. Bir natürmortta ise diğerlerinden farklı olarak vazodan çıkan akant yapraklarıgörülmektedir. Ayrıca natürmort için ayrılmış yüzeyler çiçeklerle ve yapraklarla boşlukkalmayacak şekilde doldurulmuştur.Bu çalışmada her bir minberin süsleme ve teknik özellikleri detaylı bir biçimdetanıtılacaktır. Ayrıca Trabzon’da yüzeylerinde natürmort deseni işlenmiş minberlerin özellikleritahlil edilerek sanat tarihi ve Türk Sanatı bakımından yerinin belirlenmesi hedeflenmektedir.
KW  - Trabzon
KW  - minber
KW  - ahşap
KW  - natürmort
KW  - süsleme
N2  - The earliest wooden minbar in Trabzon belongs to Orta Hisar Fatih Mosque thatconstruction activities started with the conquest of 1461. Except for this minbar, other minbars inthe city were mostly built in the 19th century. Moreover, because of the abundance of materials, the use of wood in handcrafts is seen intensely in the city of Trabzon. There are nine minbars with stil-life on the surface which are in The Ottoman Mosques in Trabzon. Three of the minbars are in Dernekpazarı, two are in Çaykara, two are inHayrat, one is in Of, one is in Maçka. These minbars, which are all made of wood, are small sizevillage minbars which have the features of late period as well as traditional features. Only one ofthese minbars has a inscription and is dated 1811. Other minbars are dated the same date accordingto thedecoratingprogramas similarminibars or themosques theybuilt.Basedonthis,it is thoughtthat the six were built at the beginning of the 19th century and the two at the end of the century.The minbars which are examined, while they are separated from the classical minibars in termsof their elements, reflect the characteristic of the period in terms of their decorative features. Inall the minbars, carving technique was used. Each of the still-life seen on the minbars surface isa panel. Six of the Still-life designs are on the surface of the stern board, two of them are on thedoor, one is on the surface of the pavilions. In all of the still-life designs flowers are carved comingout from a vase, a pitcher or bowl. Most of these flowers are tulips and in some composition thereare grape bunches and daisy along with tulips. In other still-life, unlike the others, acanthes leavesappear from a vases. In addition, blank surfaces for the still-life are filled with flowers and leaveswithout any gaps.In this study, the decorating and technical features of each minbar will be introducedin details. Furthermore, the specification of the minbars in Trabzon which still-life designs wereperformed will be analyzed. Also their importance on the art history and Turkish art will bedefined by evaluating the characteristics of still-life designs on the surface.
CR  - AKAR, A. “Tezyini San’atlarımızda Vazo Motifleri”, Vakıflar Dergisi, S.8, Ankara 1969, s.267-290.
CR  - AKÇAY, M. “İslamiyet’te Nar”, Turkish Studies (İnternational Periodical Fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic), C.3/5, 2008, 113-133.
CR  - ARIK, R. Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara 1988.
CR  - BAYHAN, A. A. “Ordu İkizce ’den Bir Ahşap Cami: Laleli (Eski) Camii”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S.16, Erzurum 2006, s.55-84.
CR  - CANTAY, G. Türk Süsleme Sanatında Meyve, Turkish Studies, İnternational Periodical Fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, C. 3/5, 2008, s.32-64.
CR  - CANYURT, F. Travnik Şehrindeki Osmanlı Mimarisi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2016.
CR  - ÇAĞLITÜTÜNCÜGİL, E. “Türk Süsleme Sanatında Nar: Form, Köken ve İkonografik Anlamı”, Türklük Bilimi Araştırmaları (Journal of Turkology Research), S.33/18, 2013, 61-92.
CR  - ÇAM, N. Türk ve İslam Sanatlarında Altı Kollu Yıldız (Mühr-i Süleyman), Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı, Konya 1993, Selçuklu Araştırmaları Merkezi Yayını, s. 207-230.
CR  - ÇORUHLU, Y. Eyüp ve Çevresindeki Mezar Taşlarında Görülen Kâse İçinde Meyve Tasvirlerinin Sembolizmi, Tarihi Kültürü ve Sanatıyla Eyüp Sultan Sempozyumu II, 1998, s. 18-127.
CR  - GEZGİN, D. Bitki Mitosları, İstanbul 2010.
CR  - İNCE, K. Kabataş Köyü Merkez Camii/Çaykara/Trabzon. Vakıflar Dergisi, S.XXVIII, Ankara 2004, s.225-236.
CR  - İREN, M. Çaykara-Dernekpazarı Güneykondu Mahallesi Camii, Röleve ve Restorasyon Dergisi, S.5, Ankara 1983, s.165-174.
CR  - İREPOĞLU, G. Lale Doğada, Tarihte, Sanatta, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2012.
CR  - KARAMAĞARALI, B. İslam Sanatında Haşhaş ve Hint Keneviri Motifleri, İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, Ankara 1982, Ankara Üniversitesi Basımevi, s. 463-484.
CR  - KARPUZ, H. Trabzon’un Çaykara İlçesi Köylerinde Bulunan Bazı Camiler, Vakıflar Dergisi, S.XXI, Ankara 1990, s.282-298.
CR  - SÜMERKAN, M. R., OKMAN, İ. Kültür Varlıklarıyla Trabzon (İlçeler ve Köyler), C.1, Trabzon: Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları 1999.
CR  - TAŞKAN, D. Artvin İli Borçka ve Hopa İlçeleri Camilerinde Ahşap Süslemeler, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara TRABZON’DA NATÜRMORT DESENLI AHŞAP MİNBERLER - DEMET TAŞKAN 245 2011.
CR  - TAŞKAN, D. Trabzon İli Camilerinde Ahşap Minberler, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2016.
CR  - TERZİOĞLU, O. Rize’nin Tarihi Tahta Camileri ve Oymacılık Sanatı, İzmir 2008.
CR  - ÜNVER, G. “Osmanlı San’atında Vazolu ve Vazosuz Çiçek Demetleri”, Vakıflar Dergisi, S.9, Ankara 1971, s.321-326.
CR  - YAVUZ, M. Çaykara ve Dernekpazarı’nda Geleneksel Köy Camileri, Ankara, 2009.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/akdenizsanat/issue//620065
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/807766
ER  -