@article{article_631169, title={OSMANLI DÖNEMİNDE HALKIN DİN ANLAYIŞININ OLUŞMASINI ETKİLEYEN KAYNAKLAR}, journal={Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD)}, volume={19}, pages={861–883}, year={2019}, DOI={10.30627/cuilah.631169}, author={Çıtırık, Amine Nuriye}, keywords={Yaygın Eğitim,Muhammediye,Envârü’l-Âşıkîn,Müzekki’n-Nüfûs,Kara Davut}, abstract={<p class="MsoNormal" align="center" style="margin-top:6pt;margin-right:0cm;margin-bottom:6pt;margin-left:0cm;text-align:center;line-height:150%;"> <i style="text-align:justify;text-indent:35.4pt;"> <span style="font-size:9pt;line-height:150%;font-family:’Bookman Old Style’, serif;">İslam’ın ilk yıllarından itibaren insanların
toplandıkları mekânlarda ders halkaları oluşturulmuş, bu mekânlar birer yaygın
eğitim kurumu olma özelliğine sahip olmuşlardır. Osmanlı döneminde de bu
gelenek bozulmamış cami, tekke ve köy odası gibi insanların toplandıkları </span> </i> <i style="text-align:justify;text-indent:35.4pt;"> <span style="font-size:9pt;line-height:150%;font-family:’Bookman Old Style’, serif;">mekânlarda
yaygın nitelikte din eğitimi yapılmıştır. Bu mekânlarda yapılan vaazlar yanında özellikle köy odaları ve evlerde
okunan belirli kitaplar bu eğitimin temelini oluşturmuştur. Y </span> </i> <i style="text-align:justify;text-indent:35.4pt;"> <span style="font-size:9pt;line-height:150%;font-family:’Bookman Old Style’, serif;">aygın eğitim kapsamında halkın
dini anlayışını belirlemede etkili olan ve o dönemlerde sıklıkla okunan bazı dini </span> </i> <i style="text-align:justify;text-indent:35.4pt;"> <span style="font-size:9pt;line-height:150%;font-family:’Bookman Old Style’, serif;">kitaplar, içerisinde doğru olmayan bilgiler barındırmıştır. </span> </i> <i style="text-align:justify;text-indent:35.4pt;"> <span style="font-size:9pt;line-height:150%;font-family:’Bookman Old Style’, serif;">Bu makalenin amacı, yaygın eğitim kapsamında halkın dini anlayışını
belirlemede etkili olan ve o dönemlerde </span> </i> <i style="text-align:justify;text-indent:35.4pt;"> <span style="font-size:9pt;line-height:150%;font-family:’Bookman Old Style’, serif;">çoğunluk tarafından okunan
Muhammediye, </span> </i> <i style="text-align:justify;text-indent:35.4pt;"> <span style="font-size:9pt;line-height:150%;font-family:’Bookman Old Style’, serif;">Envârü’l-Âşıkîn,
Müzekki’n-Nüfûs ve Kara Davut isimli kitapları değerlendirmektir. Çalışmada </span> </i> <i style="text-align:justify;text-indent:35.4pt;"> <span style="font-size:9pt;line-height:150%;font-family:’Bookman Old Style’, serif;">bu
kitaplarda yer alan özellikle Kur’an ve sünnet ile çelişen rivayetler ele
alınıp incelenmiştir. </span> </i> <span style="text-align:justify;text-indent:35.4pt;font-size:10pt;line-height:150%;font-family:’Bookman Old Style’, serif;"> Makalede, </span> <i style="text-align:justify;text-indent:35.4pt;"> <span style="font-size:9pt;line-height:150%;font-family:’Bookman Old Style’, serif;">
doküman incelemesi yöntemi kullanılmış, veriler içerik analizi kullanılarak
değerlendirilmiştir. <span>Halk dini bilgilerini
öğrenmede, anlamada ve hayatın merkezine almada çoğu zaman yetersiz kaldığından
oluşan bu boşluğu kapatma teşebbüsleri olmuştur. Bazı tarikatların Kuran ve
sünnete birebir uymayan yanlış öğretileri, bazı batıl inanç, hurafeler ile İsrailiyyat
bazen de sözlü olarak dinlenilen kulaktan dolma bilgiler insanlar üzerinde
etkili olmuştur. Cami ve mescitlerde veya kalabalık halk topluluğunun bulunduğu
yerlerde şöhret, para vb. farklı amaçlarla vaaz eden ve vaazlarını daima
hikâyelerle süsleyen kıssacı vaizlerin anlatımları da bu boşluğu doldurma
konusunda başarılı olmuş ve halkın ilgisini çekmeyi başarmıştır. Osmanlıda
halkın din algısının oluşmasında medreselere kıyasla tarikatların etkisi daha
belirgindir. Çünkü o dönemde okunan kitapların çoğu tasavvuf kaynaklıdır. Bu
eserlerin dilinin Türkçe olması, pratik hayata yönelik olması, toplumun hayal
gücü, ihtiyacı olan bilginin basit ama somut biçimde sunulması, kıssa ve
rivayetlere yer verilmesi, melek, ahiret, cennet, cehennem vb. gaybi konularda
tasavvufun da etkisiyle efsanevi anlatımların tercih edilmesi, bu eserlere
halkın rağbetini artırmıştır. </span>Halkın dini duygularını harekete geçiren ve
halka İslami bir kimlik kazandırma amaçlı olan bu eserler, zaman zaman <span>dinin temel prensiplerine uymayan, hayatın gerçekleri
dışında hurafe temelli bir yaşayışa (kadercilik, tembellik, kadına olumsuz
bakış vs.) yönelterek doğru olmayan bir din algısı oluşturma potansiyeline
sahip olmuştur. O dönemde medreseden yetişen âlimler ise dili Türkçe olan,
kolay anlaşılır ve halka yönelik hazırlanan alternatif eserler koyma yolunda
çok başarılı olamamışlardır. Böylece bu eserler okunmuş içerisindeki bilgiler
çoğunlukla sorgusuz-sualsiz benimsenmiş ve bu doğrultuda bir din anlayışı
oluşmuştur. </span>Bu eserlerin günümüzde basılıyor olması, içinde birçok
yanlış ve sakıncalı bilgi bulunan bu kitapların halkımız tarafından hâlâ itibar
ve ilgi gördüğünü, halk dindarlığının kaynakları arasında yer aldığını
göstermektedir. </span> </i> </p> <p> <i> </i> </p> <i> </i>}, number={2}, publisher={Çukurova Üniversitesi}