TY  - JOUR
T1  - Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri
AU  - Gözütok Tamdoğan, Zehra
PY  - 2019
DA  - December
DO  - 10.31591/istem.633615
JF  - İSTEM
PB  - Necmettin Erbakan Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1304-0618
SP  - 459
EP  - 475
IS  - 34
LA  - tr
AB  - Özİslâm tarihi boyunca çeşitli devletlerdehem resmî hem de halk merasimleriyle icrâ edilen mevlid-i nebî, toplumunkaynaşmasına, yönetimle buluşmasına, merasim dolayısıyla yazılan ve okunanmevlidiyyât kasidelerinden nasiplenmelerine kapı aralayacaktır. Bu çalışmayakonu olan kutlamalar ise Hz. Muhammed’in vefatından sonraki yıllardamedhiyelerle ifade edilen sevginin kutlamalara dönüşmüş hali olarak Hz.Muhammed’in doğumunun çeşitli semboller, kaside ve dualarla ifade edildiğimevlid kutlamalarıdır. Bağdat’tan Mağribve Endülüs’e taşınan bu merasimler Mağrib topraklarında siyasî, tasavvufî,edebî olarak geleneksel bir hal almıştır. Çalışmanın özel konusu ise Mağrib’inikinci Endülüs olmasını engelleyen ve 986/1578 yılında Portekizliler’le yapılanVadilmehazin/Kasrülkebir savaşı sonrası, Sa’dî şeriflerinin bir nişanesi olsundiye sultan Ahmed el-Mansûr’un yaptırdığı Kasrülbedî’de 999/1591 yılındakutlanan mevlid-i nebî merasimidir. Bu merasim yapılan mekânın ihtişamı,hazırlanan yiyecek ve hediyelerin bolluğu, okunan kasidelerin çokluğudolayısıyla dönemin İslâm devletlerinin bu konuya verdikleri özel önemigöstermesi açısından da önemlidir. Sadece siyasî yahut edebî özellikleri değilaynı zamanda İslâm’ın doğduğu topraklardan epey uzakta olan bu bölgede Hz.Muhammed’e özlemin de ifadesi olması bakımından tarihteki yerini almıştır.AnahtarKelimeler: Mevlid-iNebî, Mevlidiyyât, Mağrib, Sa’dîler, Ahmed el-Mansûr.The Mawlid al-Nabawi Ceremony in the age of Ahmad al-Mansur theSa’di Sultan of MaghrebAbstractThrough the Islamic History in different states, The Mawlidal-Nabawi, which is performed both as official and public ceromonies, enablesthe society to unite and meet authority and opens a door for society to benefitfrom the qasidas written and red with reference to these ceromonies. Thecelebrations mentioned in this study are Mawlid celebrations, which were praisepoems expressing the love of the Prophet Muhammad upon his birthday in earliertimes, then they expanded into celebrations praising the Prophet Muhammad withdifferent kinds of symbols, odes (qasidas)and prayers. These celebrations passed on to Maghreb and Andalusia fromBaghdad, and in the lands of Maghreb they became conventional politically,sufic and literarily. In particular, the subject of this study is the ceremonyof Mawlid al-Nabawi performed in the year of 999/1591 in Kasrülbedi built bysultan Ahmad al-Mansur, as a sign of the sharifs of Sa’di dynasty, after thewar of Vadilmehazin/Kasrülkebir/Alcazarquivir with Portugueses in the year of986/1578 which also prevents Maghreb from being the second Andalusia. Thisceremony is also important as it shows the special interest of Islamic statesof that era to this issue with the magnificence of place, the abundance of foodand presents served and qasidas red during the celebration. It is imbedded inhistory not just for the political or literary features of it but also becauseof being the expression of yearning for the Prophet Muhammad in an area faraway from the lands where Islam born.Key words: The Mawlidal-Nabawi, Mewlidiyyat, Maghreb, Sa’di Dynasty, Ahmad al-Mansur.
KW  - Mevlid-i Nebî
KW  - Mevlidiyyât
KW  - Mağrib
KW  - Sa’dîler
CR  - KAYNAKÇAA’racî, Nidâl Müeyyed Mâlullâh Azîz. ed-Devletü’l-Merîniyye alâ ahdi’s-Sultân Yûsuf b. Yakûb el-Merînî (685-706/1286-1306). Câmiatü Musul, 1425/2004.Acar, Nuran. “Dinî ve Millî Törenlerin Törensel Coşku Perspektifinde İncelenmesi”, Ulakbilge 3/5 (2015): 65-86.Açık, Kerim. “Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin Menkabetü Mevlidi’n-Nebî İsimli Mevlidi ve Edebî Tenkitli Metni”, Ekev Akademi Dergisi 19/62 (Bahar 2015): 677-716. Akarpınar, R. Bahar. “Mevlid Törenlerinin Yapısı”, Türkbilig (2006/12): 38-63.Akarsu, Adem. “Sosyal Bütünleşme Bağlamında Kutlu Doğum Faaliyetleri”, Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2:101-126.Binasrilalevî, Abdullah. “Necid ve’l-Hicaz fi’z-zâkireti’ş-şi’riyyeti’l-Endelüsiyye”. Es-Sicillü’l-ilmi li-nedveti’l-Endelüs 4.Kısım (1417/1996). Riyad: Mektebetü’l-melik Abdülaziz el-âmme.Câdûr, Muhammed. Müessesetü’l-mahzen fî târihi’l-Mağrib. Dârülbeyzâ: Müessesetü’l-Melik Abdülaziz Âl-i Suud, 2011.Cantay, Tanju. “Atmeydanı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 1991), 4: 82-83.Ceran, İsmail, “Merînîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29: 192-199. Ankara: TDV Yayınları, 2004. Ceran, İsmail. “Sa’dîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 35: 407-410. İstanbul: TDV Yayınları, 2008. Ceran, İsmail. “Sebte”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 36: 258-260. İstanbul: TDV Yayınları, 2009. Ceran, İsmail. Fas Tarihi. Ankara: TTK, 2012.Çetin, Osman. “Tarihte İlk Resmî Mevlid Merâsimleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (1987): 73-76.Devserî, Ahmed Sânî. el-Hayâtü’l-ictimâî fî Gırnâta fî asri devleti Beni’l-Ahmer 635-897/1238-1492. Ebû Zabî: el-Mecmu’us’s-Sekafî, 2004.Durmuş, İsmail. “Mevlid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29: 480-482. Ankara: TDV Yayınları, 2004.Fiştâlî, Ebû Faris Abdülaziz. Menâhilü’s-safâ fî meâsiri mevâlîne’ş-şürefâ. (thk. Abdülkerim Küreyyim), Rabat: el-Matbaatü’l-Asriyye, [y.y., t.y.].Hamâmî, Nûh. “Mevkibü’ş-şümû’ bi-Selâ 11 Rebiülevvel”,. Erişim 11 Ekim 2019. https://www.nouhworld.com/article/ . Harekât, İbrahim. es-Siyâse ve’l-müctema’ fi’l-asri’s-Sa’dî. Dârülbeyzâ: Dârü’rReşâdi’l-Hadîse, 1408/1987.Harîrî, Muhammed Îsâ, Târihü’l-Mağribi’l-İslâmî ve’l-Endelüs fi’l-asri’lMerînî (610-869/1213-1465), 2. Baskı, Kuveyt: Dârü'l-Kalem,1408/1987.Hazırî, Ahmed, Hasan. Alâkatü’l-Fâtımiyyîn fî Mısır bi-düveli’l-Mağrib (362-567/973-1171). Kahire: Mektebetü Medbûlî, 1996. http:// www.habous.net/daouat-alhaq/  06.07.2014.İbn Cübeyr, Ebü’l-Hüseyin Muhammed b. Ahmed. Rıhletü İbn Cübeyr. Beyrut: Dâru Sâdır, 1384/1964.İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed. et-Ta’rîf bi-İbn Haldûn ve rıhletuhû garben ve şarken. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmî, 1413/1992.İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed. et-Ta’rîf bi-İbn Haldûn ve rıhletuhû garben ve şarken/ Bilim ile Siyaset Arasında Hatıralar. (trc. Vecdi Akyüz). İstanbul: Dergâh Yayınları, 2004.İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddin Ahmed b. Ebû Bekr. Vefeyâtü’l-a’yân ve enbâü ebnâi’z-zamân. (thk. İhsan Abbâs), 1-8. Beyrut: Dârü’s-Sâdır, 1398/1978.İfrenî, Muhammed es-Sağîr b. El-Hâc b. Abdullah. Nüzhetü’l-hâdî bi ahbâri mülûki’l-karni’l-hâdî.  thk. Abdüllatif eş-Şâdlî. Rabat, 1419/1998.İbnü’l-Hatîb, Ebû Abdullah Lisânüddîn Muhammed b. Abdullah. el-İhâta fi ahbâri Gırnâta. (thk. Muhammed Abdullah İnân), 1-4. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2. Baskı, 1393/1973.İbnü’l-Kâdî, Ebü’l-Abbâs Şehâbeddin Ahmed b. Muhammed b. Muhammed Miknâsî.  Cezvetü’l-iktibâs fî zikri men halle mine’l-a’lâm bi’l-medîneti Fâs. 1-2, Rabat: Dârü’l-Mansûr, 1973. İbnü’t-Tuveyr, Ebû Muhammed Abdüsselâm b. Hasan Kayserânî. Nüzhetü'l-mukleteyn fî ahbâri'd-devleteyn. (haz. Fuad Seyyid Eymen), Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 1412/1992.İfrenî, Muhammed es-Sağîr b. El-Hâc b. Abdullah. Nüzhetü’l-hâdî bi ahbâri mülûki’l-karni’l-hâdî.  thk. Abdüllatif eş-Şâdlî. Rabat, 1419/1998.Karataş, Ali İhsan. “Osmanlı Toplumunda Hz. Peygamber Sevgisinin Tezahürü Olarak Kurulan Mevlid Vakıfları”. İstem 6/11 (2008): 47-77.Küreyyim, Abdulkerim. El-Mağrib fî ahdi’d-devleti’s-Sa’diyye. 2006. (3. Baskı) Makkarî, Ebü’l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Muhammed b. Ahmed. Ezhârü’r-riyâz fî ahbâri Iyâz (thk. 1-3 Mustafa es-Sekka v.dğr., 4-5 Said Ahmed A’râb v.dğr.), 1-5. Rabat: İyâü’t-Türâsi’l-İslâmî, 1939-1980.Makkarî, Ebü’l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Muhammed b. Ahmed. Ravzatü’l-âsi’l-âtırati’l-enfâs fî zikri men lekîtuhû min a’lâmi’l-hadarateyn Merakeş ve Fas. Rabat: el-Matbaatü’l-Melikiyye, 1983.Meçhul, Tarihü’d-devleti’s-sadiyye et-Tukmedartiyye. (thk. Abdurrahim Binhâde). Merakeş: Uyûnü’l-makalât, 1994.Menûnî, Muhammed b. Abdülhâdî. Varakât an li-hadâreti’l-Merîniyyîn. Rabat: Câmiatu Muhammed el-Hâmis, 2000.Mrini, Najat. “Fiştâlî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 13: 148-149. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.Nümeyrî, Ebü’l-Kāsım İbrâhim b. Abdullah İbnü'l-Hâc. Feyzü’l-ubâb ve ifâzatü kudâhi’l-âdâb fi’l-hareketi’s-saîdeti ilâ Kosantîne ve’z-Zâb. (thk. Muhammed İbn Şakrûn). Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1990.Okiç, M. Tayyib. “Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidinîn Tercemeleri”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1976): 17-68.Özdemir, Mehmet. “İbn Dihye el-Kelbî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 19: 413-414. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.Özel, Ahmet. “Mevlid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29: 475-479. Ankara: TDV Yayınları, 2004.Özel, Ahmet. “Mevlid”. http://www.sonpeygamber.info/ (10.01.2013).Özel, Ahmet. “Mevlid: Tarihi ve Dinî Hükmü”. Divan 1 (2002), 235-246.Razuk, Muhammed. “Hezmiriyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17: 312. İstanbul, TDV Yayınları, 1998.Selâvî (Nâsirî), Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Hâlid en-Nâsirî. Kitâbü’l-İstiksâ li-ahbâri’l-garbi’l-İslâmî. (thk. Muhammed ve Ca’fer en-Nâsirî), 1-8, Dârülbeyzâ: Dârü’l-Kitâb, 1954.Seyyid, Eymen Fuâd. “Fâtımîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 12: 228-237. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.Shinar, Pessah. “Traditional and Reformist Mawlid Celebrations in the Maghrib”, Studies in Memory of GastonWiet (edt. Myrian Rosen-Ayalon), Jerusalem: 1977.Sükât, Abdülcevvâd. “Kasîdetü’l-medîh fi’l-asri’l-Merînî”, Da’vetü’l-Hak, 277 1410/1989). www.habous.gov.ma/daouat-alhaq/ 02.09.2013.  Şahin, İlkay. “Dinî Hayatın Ritmi: Ritüel ve Müzik”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49/2 (2008): 269-285.Şükürov, Qiyas, Benî Ahmer Devleti (1232-1492), İstanbul, 2008 (Basılmamış Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar ÜSBE).et-Tâzî, Abdülhâdî. Kasrü’l-bedî biMerâkeş min acâibi’d-dünyâ. Rabat, 1977.Temgrutî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Ali. En-Nefhatü’l-miskiyye fi’s-sefareti’t-Türkiyye: 1589. (thk. Muhammed es-Salihi), Ebûzabî: Dârüs-Süveydi, 2007.
UR  - https://doi.org/10.31591/istem.633615
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/878801
ER  -