TY  - JOUR
T1  - Coğrafi Bilgi Sistem Analizleri Kullanılarak Toprak ve Arazi Özelliklerinin Değerlendirilmesi: Türkiye, Mardin İli Arazisi
TT  - The Evaluation of Soil and Land Characteristics by Using Geographic Information System Analysis: Mardin Province Lands, Turkey
AU  - Mercan, Çağrı
AU  - Arpağ, Sezin
PY  - 2020
DA  - February
DO  - 10.19159/tutad.644210
JF  - Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi
JO  - TÜTAD
PB  - Siirt Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2148-2306
SP  - 23
EP  - 33
VL  - 7
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Bu çalışmanın amacı, Coğrafi Bilgi Sistemleri’nden (CBS) faydalanmak suretiyle arazilerin, arazi ve toprak özelliklerininbelirlenmesi ve veri tabanlarının oluşturulmasıdır. Bu amaca yönelik olarak; geçmişte bereketli hilal olarak da adlandırılmışve verimli tarım arazilerinin bulunduğu yörenin içinde yer alan Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki Mardin iliarazi ve toprak özellikleri değerlendirilmiştir. Çalışılan alan yaklaşık 8633 km2 olup, araştırmada öncelikle Mardin iline aittopoğrafik haritalar kullanılarak arazinin sayısal yükseklik modeli oluşturulmuştur. Bu haritanın yapımıyla birlikte eğim, bakı,yükselti, kabartı haritaları ve (Mülga) Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulan veriler alınarak, CBSortamında araziye ait özelliklerin mekânsal ve alansal oranları hesaplanarak haritaları çizilmiştir. Çizilen tüm haritalar iseoluşturulan sayısal yükseklik haritasının üzerine oturtularak topoğrafya verisi ile birlikte incelenip yorumlanmıştır. Çalışmasonucunda elde edilen verilere göre; Mardin ilinin toplam alanının % 47.54’ünün % 6’dan düşük eğim değerlerine sahipolduğu ve bu alanların ilin çoğunlukla güney bölgelerinde bulunduğu belirlenmiştir. Mardin ilinde en yoğun bulunan topraktürleri % 43.65 ile kahverengi orman toprakları ve % 42.57 ile kırmızımsı kahverengi topraklardır. Arazi kullanımı açısındanilin % 38.81’lik bölümü meralardan, % 25.38’lik bölümü ise fundalıklardan oluşmaktadır. Erozyon bakımından ilin %74.35’inin orta, şiddetli ve çok şiddetli erozyon içerisinde olduğu görülmüştür. Çalışma alanının % 28.89’u I., II. ve III. sınıfarazi kabiliyetine sahip alanlardan oluşmaktadır. Toprak derinliği açısından ilin % 43.13’lük kısmının çok sığ ve sığ topraközelliğine sahip olduğu tespit edilmiştir. Mardin ilinde tarımsal üretiminin yoğun olduğu arazilerin çoğunlukla yükseklik veeğim değerleri düşük olan bölgelerde yoğunlaşmış olduğu saptanmıştır. Bölgedeki su probleminin ürün çeşidinde sınırlamameydana getirdiği ve erozyonun bölgenin en ciddi sorunları arasında olduğu belirlenmiştir. Bu problemlerin bertaraf edilmesiyörenin tarımsal üretimine pozitif katkı sağlayacaktır.
KW  - Güneydoğu Anadolu Bölgesi
KW  - coğrafi bilgi sistemleri
KW  - arazi kullanımı
KW  - arazi örtüsü
KW  - erozyon
N2  - The purpose of the present study is to determine the soil and land characteristics and create databases by usingGeographic Information Systems (GIS). For this purpose, the soil and land characteristics of Mardin Province, which is locatedin the Southeastern Anatolia Region of Turkey, which is part of so-called “Fertile Crescent” with fertile agricultural lands,were evaluated. The area that was included in the study was approximately 8633 km2, and the digital height model of the areawas created by using the topography maps of Mardin Province. With the creation of these maps, the slope, aspect, elevation,relief maps, and the data created by the General Directorate of Village Services were collected and were drawn on the mapsby calculating the spatial and areal rates of the area features in the GIS environment. All the maps drawn were placed on thecreated digital elevation map and examined and interpreted together with the topography data.. According to the data obtainedas a result of the study, it was determined that 47.54% of the total area of Mardin Province has less than 6% slope values, andthese areas are located mostly in the southern regions of the province. The most common soil types in Mardin province arebrown forest soils with 43.65% and reddish-brown soils with 42.57%. In terms of the land usage, 38.81% of the provinceconsists of pastures, and 25.38% consists of the shrubs. In terms of erosion, it was determined that 74.35% of the province hasmoderate, severe and very severe erosion risk. A total of 28.89% of the study area consists of I., II. and III. classes accordingto land capability. In terms of soil depth, 43.13% of the province has been found to have very shallow and shallow soilcharacteristics. It is determined that the lands where agricultural production is intensive in Mardin are mostly concentrated inregions with low altitude and slope values. It has been determined that the water problem in the region creates limitations inthe product variety and erosion is among the most serious problems of the region. Elimination of these problems will contributepositively to the agricultural production of the region.
CR  - Anonim, 1970. Mardin İli Toprak Kaynağı Envanter Haritası. Köy İşleri Bakanlığı Topraksu Genel Müdürlüğü, Yayın No: 131, Ankara.
CR  - Anonim, 1997. Mardin İli Arazi Varlığı. T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
CR  - Anonim, 2002. 1/500.000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
CR  - Anonim, 2018. CORINE Arazi Örtüsü Verisi. (https://land.copernicus.eu/pan-european/corine-land -cover/clc2018), (Erişim tarihi: 06.02.2019).
CR  - Anonim, 2019. Mardin İline Ait İstatistiki Veriler. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü Kayıtları. (https://www.mgm.gov.tr/ veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A& m=MARDIN), (Erişim tarihi: 20.10.2019).
CR  - Atar, B., 2017. Gıdamız buğdayın, geçmişten geleceğe yolculuğu. Süleyman Demirel Üniversitesi Yalvaç Akademi Dergisi, 2(1): 1-12.
CR  - Aydan, C., Sabah, L., Yaman, N., Keser, K., 2016. Açık Kaynak Kodlu Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Jeoloji Uygulamaları. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları, Yayın No: 128, Ankara.
CR  - Canpolat, O., 1981. Türkiye topraklarının tarımsal kullanıma uygunluk bakımından incelenmesi. DSİ, Toprak ve Su Kaynaklarının Geliştirilmesi Konferansı, Cilt: 1, Ankara, s. 60-87.
CR  - Çorumluoğlu, Ö., Kalaycı, İ., Ceran, M.B., 2007. Bilgi toplumlarında modern tarım yaklaşımı: Hassas tarımda uydu ve bilgi sistemi teknolojileri  (GPS, Uzaktan Algılama, CBS). Konya’da Tarım ve Tarımsal Sanayi Sorunlarının Tespiti Sempozyumu, 25-27 Mayıs, Konya, s. 333-343.
CR  - Demirci, A., 2008. Öğretmenler için CBS: Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS for Teachers). Fatih Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 41, İstanbul.
CR  - Dengiz, O., Özyazıcı, M.A., 2018. Çeltik tarımına uygun alanların belirlenmesinde çok kriterli arazi değerlendirme. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 6(1): 19- 28.
CR  - Dengiz, O., Sağlam, M., Özaytekin, H.H., Baskan, O., 2013. Weathering rates and some physico-chemical characteristics of soils developed on a calcic toposequences. Carpathian Journal of Earth and Environmental Sciences, 8(2): 13-24.
CR  - Dengiz, O., Sarıoğlu, F.E., 2011. Samsun ilinin potansiyel tarım alanlarının genel dağılımları ve toprak ve etüd haritalama çalışmalarının önemi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 26(3): 241-250.
CR  - Eryılmaz, H., Demirarslan, K.Ö., 2018. Artan küresel ısınma ve duyarsızlaşan küresel politikalar. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2): 52-69.
CR  - Karabulut, M., Küçükönder, M., 2008. Kahramanmaraş ovası ve çevresinde CBS kullanılarak erozyon alanlarının tespiti. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(2): 14-22.
CR  - Karaca, S., Sarğın, B., Türkmen, F., 2019. Bazı arazi ve toprak niteliklerinin coğrafi bilgi sistem analizleriyle incelenmesi: Van ili arazi ve toprak özellikleri. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 6(2): 199-205.
CR  - Kavzoğlu, T., Çölkesen, İ., 2011. Uzaktan algılama teknolojileri ve uygulama alanları. Türkiye’de Sürdürülebilir Arazi Yönetimi Çalıştayı,26-27 Mayıs, İstanbul, s. 431-444.
CR  - Malthus, T., 1998. An Essay on the Principle of Population. (Electronic Scholarly Publishing Project), London. (http://www.esp.org/books/ malthus/population/malthus.pdf), (Erişim tarihi: 20.10.2019).
CR  - Özkalaycı, G.Ö., Özden, M., Keskin, S., Bayat, M., 2001. Türkiye toprakları bilgi sistemi. 8. Türkiye Harita ve Bilimsel Teknik Kurultayı, Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 19-23 Mart, Ankara, s. 266-270.
CR  - Özşahin, E., 2014. Tekirdağ ilinde CBS tabanlı RUSLE modeli kullanılarak erozyon risk değerlendirmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(3): 45-56.
CR  - Öztürk Coşar, G., Engindeniz, S., 2011. Tarım arazilerinin değerlendirilmesinde Coğrafi Bilgi Sistemlerinden yararlanma olanakları. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 48(3):283-290.
CR  - Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Aydoğan, M., Bayraklı, B., Kesim, E., Urla, Ö., Yıldız, H., Ünal, E., 2015. Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi tarım topraklarının bazı makro ve mikro bitki besin maddesi konsantrasyonları ve ters mesafe ağırlık yöntemi (IDW) ile haritalanması. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 16(2): 187-202.
CR  - Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Aydoğan, M., Bayraklı, B., Kesim, E., Urla, Ö., Yıldız, H., Ünal, E., 2016. Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi tarım topraklarının temel verimlilik düzeyleri ve alansal dağılımları. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 31(1): 136-148.
CR  - Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., İmamoğlu, A., 2014. Siirt ili bazı arazi ve toprak özelliklerinin coğrafi bilgi sistem analizleriyle değerlendirilmesi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 1(2): 128-137.
CR  - Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Özyazıcı, G., 2017b. Spatial distribution of heavy metals density in cultivated soils of Central and East Parts of Black Sea Region in Turkey. Eurasian Journal of Soil Science, 6(3): 197-205.
CR  - Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Sağlam, M., 2013. Artvin ilinde yonca (Medicago sativa L.) tarımı yapılan toprakların verimlilik durumu ve potansiyel beslenme problemlerinin ortaya konulması. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 14(2): 225-238.
CR  - Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Sağlam, M., Erkoçak, A., Türkmen, F., 2017a. Mapping and assessment-based modeling of soil fertility differences in the Central and Eastern Parts of the Black Sea Region using GIS and geostatistical approaches. Arabian Journal of Geosciences, 10(2), Article: 45, 9p.
CR  - Şensoy, H., Palta, Ş., 2009. Yamaç şekillerinin toprak erozyonuna etkileri. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 11(15): 95-98.
CR  - Yomralıoğlu, T., 2005. Coğrafi Bilgi Sistemleri/Temel Kavramlar ve Uygulamalar. Güven Kitap Yayınları,  İstanbul.
CR  - Zohary, D., Hopf, M., 2000. Domestication of plants in the Old World: The Origin and Spread of Cultivated Plants in West Asia, Europe, and the Nile Valley (3rd Edn.). Oxford University Press. United Kingdom.
UR  - https://doi.org/10.19159/tutad.644210
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/960695
ER  -