TY  - JOUR
T1  - CİZRE ŞEHRİNİN KURULUŞ VE GELİŞİMİ
TT  - THE ESTABLİSHMENT AND DEVELOPMENT OF THE CİZRE CİTY
AU  - Karademir, Diyar
PY  - 2019
DA  - October
DO  - 10.26809/joa.4.034
JF  - Journal of Awareness
JO  - JoA
PB  - Holistence Publications
WT  - DergiPark
SN  - 2149-6544
SP  - 433
EP  - 454
VL  - 4
IS  - 4
LA  - tr
AB  - Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Dicle Bölümü’nde yeralan Cizre şehri, kurulduğu tarihtengünümüze kadar önemini korumuştur. Şehrin kuruluş ve gelişmesinde; topografya,iklim, su kaynakları, tarım arazileri, ulaşım ve güvenlik faktörleri önemli roloynamıştır. Bulunduğu konum itibariyle geçmişte önemli olaylara sahne olmuşşehir pek çok kez istilalara uğramıştır. Sakin dönemlerde ise şehir büyükgelişimler kaydetmiş ve önemli bir ticaret merkezi haline gelmiştir. Cizreşehri kuzeyden Diyarbakır ve Mardin üzerinden gelen ve Musul’a doğru gidenticaret yolunun kavşağında olmasından dolayı geçmişten itibaren ticarifaaliyetler yönünden önemli bir merkez olmuştur. 1990’lı yıllarda başlayanterör olaylarının Cizre şehrinin mekânsal gelişimi ve demografik yapısıüzerinde önemli etkileri olmuştur. Kırsal alanlardan şehre doğru kitleselgöçler yaşamış bunun neticesinde Nur, Sur, Cudi ve Konak gibi mahalleler 1980yılından sonra ortaya çıkmış, 1990 yılından sonra da hızla nüfuslanmışlardır. Bu çalışmada; Cizre şehrinin kuruluş ve gelişim evreleri belirlenerek,yerleşmenin sürekliliğini sağlayan coğrafi etmenler üzerinde durulmuştur. Bazıkaynaklara göre 4000 yıllık bir yerleşme tarihine sahip olan çalışma alanınıngünümüzdeki şehirsel özellikleri de ele alınmıştır. Cizre’nin şehirsel gelişimive fonksiyonel özelliklerinin ortaya konulması şehirle ilgili daha gerçekçiplanlamaların yapılmasına katkı sağlayacaktır.
KW  - Cizre
KW  - Şehir
KW  - Yerleşme
KW  - Kuruluş ve Gelişim
KW  - Tarihi Coğrafya.
N2  - Cizre city, located in the Tigris section of theSoutheastern Aantolia Region, has maintained its importance since itsinception.Topography, climate, water resources, farmland, transportation andsecurity factors have played on important factor in the establishment anddevelopment of the city. The city has been the scene of important events in thepast because of its location and a result important wars occured between thestates wishing to dominate the city. In peace times, the city had made greatprogress and became an important trade center. Cizre city has been an importantcity in terms of commercial activities since it is at the crossroads of thetrade route which comes from the North through Diyarbakır and Mardin to Mosul.The terrorist incidents that began in the 1990’s had a significant impact onthe spatial development and demographic structure of Cizre city. There weremassive migrations from rural areas to the city and as a result neighborhoodssuch as Nur, Sur, Cudi and Konak emerged after 1980 and they werepopulatedafter 1990 rapidly.In this study, the establishment and development phases of Cizre citywere determined and geographical factors that provide continuity of thesettlement were emphasized. According to some sources, the present urbanfeatures of the study area which has a settlement history of 4000 years arealso discussed. Discussing Cizre’s urban development and functional featureswill contribute to more realistic planning of the city.
CR  - AKBAŞ, M. (2012). Hamdaniler Döneminde Cizre Ve Çevresinde Kültür Ve Medeniyete Dair Öğeler. Uluslar Arası Bilim, Düşünce Ve Sanatta Cizre Sempozyumu (14-15 Nisan) (S. 47-54). Şırnak: Şırnak Üniversitesi.
CR  - AKOVA, İ. (2018). Şehir Coğrafyası. Ö. Sertkaya Doğan, & M. Doğan İçinde, Beşeri Ve Ekonomik Coğrafya (S. 89-145). Ankara: Pegem Akdemi.
CR  - AYDIN, S. (2001). Mardin: Aşiret-Cemaat-Devlet. İstanbul: Türkiye Ekonomik Ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını.
CR  - Belazüri. (2002). Fütuhu'l Buldan. (M. Fayda, Çev.) Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
CR  - BEYSANOĞLU, Ş. (1998). Anıtları Ve Kitabeleri İle Diyarbakır Tarihi. Ankara: Irmak Yayınları.
CR  - BİLGİN, F. (2012). Osmanlı Hâkimiyetindeki Cizre'de Siyasal Değişim Ve Merkez-Çevre İlişkisi (XVI-XIX). Uluslararası Bilim, Düşünce Ve Sanatta Cizre Sempozyumu (14-15 Nisan) (S. 67-78). Şırnak: Şırnak Üniversitesi.
CR  - DARKOT, B. (1967). Şehir Ayrımında Nüfus Sayısı Ve Fonksiyon Kriterleri. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi(16), 3-8.
CR  - DOĞAN, M. (2013). Geçmişten Günümüze İstanbul'da Sanayileşme Süreci Ve Son 10 Yıllık Gelişimi. Marmara Coğrafya Dergisi, 511-550.
CR  - ELİAÇIK, M. (2012). Cizre Alayları Ve Eşkiyalık. Bilim, Düşünce Ve Sanatta Cizre Sempozyumu (14-15 Nisan) (S. 111-120). Şırnak: Şırnak Üniversitesi.
CR  - EMİROĞLU, M. (1981). Türkiye'de Son Sayımlar Ve Kentleşme Olayının Boyutları. Coğrafya Araştırmaları Dergisi(10), 43-82.
CR  - ERİNÇ, S. (1972). Türkiye: İnsan Ve Ortam. Güney-Doğu Araştırmaları Dergisi-I, 165-194.
CR  - EROL, O. (2004). Genel Klimatoloji. Ankara: Çantay Kitabevi.
CR  - GÜMÜŞÇÜ, O., & YİĞİT, İ. (2012). XI-XVI. Yüzyıllarda Cizre Ve Çevresinde Ulaşım Ağı. Uluslararası Bilim, Düşünce Ve Sanatta Cizre Sempozyumu (14-15 Nisan) (S. 91-98). Şırnak: Şırnak Üniversitesi.
CR  - GÜNGÖR, Ş., & UYSAL, A. (2017). Postyapısalcı Coğrafyalarda İlişkisel Bir Mekan Olarak Nevşehir'in Kavak Beldesindeki Doğal Soğuk Hava Depoları. Marmara Coğrafya Dergisi(36), 218-231.
CR  - GÜZEL, A. (2009). Tarih Öncesi Bir Yerleşme Olan Şanlıurfa'nın Kuruluşuna Etki Eden Coğrafi Faktörler. Marmara Coğrafya Dergisi, 108-129.
CR  - ĞANDUR, M. Y. (2008). Ortaçağ Cizre Tarihi (MS 815-1515). (F. Bedirhanoğlu, Çev.) Ankara: Beşir Ant Yayınları.
CR  - KELEŞ, R. (1980). Kentbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
CR  - KOYUNCU, M. (2008). İlk İslam Fetihleri Döneminde El-Cezire Bölgesi Ve İslamlaşma Süreci. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi(1), 131-140.
CR  - LAFLI, E. (2012). Eskiçağ‟Da Cizre Arkeolojisi Ve Tarihi. Uluslararası Bilim, Düşünce Ve Sanatta Cizre Sempozyumu (14-15 Nisan) (S. 15-22). Şırnak: Şırnak Üniversitesi.
CR  - ÖZCOŞAR, İ. (2007). Makalelerle Mardin: Kültür-Tarih-Coğrafya (Cilt 1). Mardin: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayın No:7.
CR  - ÖZÇAĞLAR, A. (2003). Coğrafyaya Giriş. Ankara: Hilmi Usta Matbaacılık.
CR  - SERTKAYA DOĞAN, Ö. (2009). Nüfus Coğrafyası Açısından Bir İnceleme: Silivri. Marmara Coğrafya Dergisi, 1-19.
CR  - TANOĞLU, A. (1969). Nüfus Ve Yerleşme (Cilt 1). İstanbul: Taş Matbaası.
CR  - TOLUN DENKER, B. (1977). Yerleşme Coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Matbaası.
CR  - TÜMERTEKİN, E., & ÖZGÜÇ, N. (2002). Beşeri Coğrafya İnsan, Kültür, Mekan. İstanbul: Çantay Kitabevi.
CR  - TÜZÜN, M. (2014a). Cizre Tarihi. İstanbul: Nübihar Yayınları.
CR  - UĞUR, A., & ALİAĞAOĞLU, A. (2015). Şehir Coğrafyası. Ankara: Nobel Yayınevi.
CR  - YAŞİN, A. (2011). Tarih, Kültür Ve Cizre. İstanbul: Kent Işıkları Yayınları.
CR  - YILDIZ, M. Z., HAYKIR, M., & ERDEM, E. (2010). Cizre'nin Kentsel Gelişim Süreci. Uluslararası Şırnak Ve Çevresi Sempozyumu (14-16 Mayıs) (S. 223-240). Şırnak: Şırnak Üniversitesi Yayınları.
CR  - İnternet Kaynakları
https://tr.climate-data.org/asya/tuerkiye/sırnak/cizre-15468/ (21.08.2019).
CR  - https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr (02.07.2019).
UR  - https://doi.org/10.26809/joa.4.034
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/851283
ER  -