TY  - JOUR
T1  - CHOMSKY’NİN EVRENSEL DİLBİLGİSİ KURAMI TEMELİNDE ÇAĞDAŞ TÜRK LEHÇELERİNDE SIFAT-FİİLLİ YAPILARIN KARŞILAŞTIRILMASI
AU  - Karabulut, Ferhat
AU  - Arı Özdemir, Tuba
PY  - 2020
DA  - December
DO  - 10.20322/littera.648365
JF  - Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature
PB  - Bahir SELÇUK
WT  - DergiPark
SN  - 2149-892X
SP  - 51
EP  - 70
VL  - 6
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Herdilin kendine has biçimbilimsel ve söz dizimsel yapıları vardır. Bu yapılarbazen başka dillerle benzerlik gösterebilir. Buna Chomsky İlkeler (Principles) adını verir. Baz yapılar ise sadece belli birdile aittir. Bu yapılara ise Chomsky değiştirgenler (parameters) adını verir. Yani İlkeler, her dildekarşımıza çıkan ve evrensel özellik gösteren kurallardır. Değiştirgenler de dillerdeki farklılıkları ve dillere özel kuralları işareteder. Bununla birlikte ilkeler ve değiştirgenlerkuralı aynı dilin lehçeleri ve hatta ağızları arasında da söz konusuolmaktadır. Başka bir deyişle her dilin de kendi içinde (alt kollarında) hemilkeler yani dil içi evrenselliklerhem de değiştirgenler kaçınılmaz olarak mevcuttur. Dilin çağdaş lehçeleri içinsöz konusu olan ilkeler ve değiştirgenler kuralı, kuşkusuz, her dilin tarihi veçağdaş dönemi karşılaştırıldığında da söz konusudur.Dillerinveya herhangi bir dilin yapısal analizlerinde Chomsky’nin Evrensel Dilbilgisi Kuramı önemli ipuçları verir. Yine Chomskykuramlarının önemli kavramları olan derinyapı ve yüzey yapı çok önemlidir.Bir dilin analizinin tam olarak yapılabilmesi için, o dilin hem tarihselyapısının hem de lehçeler arasında meydana gelen yapıların birlikte elealınması gerekir. Underhill, Chomsky kuramları temelinde, Türkçedeki sıfatfiilleri iki gruba ayırmış ve bunlara öznesıfat fiiller ve nesne sıfat fiilleradını vermiştir. Buçalışmada; Türk Dilinin (Çağdaş Türk Lehçelerinin) en önemli yapılarından olansıfat-fiilli yapılar Chomsky kuramları temelinde ele alınmış ve karşılaştırmalıbir analiz yapılmıştır. Çalışmada,Underhill’in yöntemi benimsenmiş ve -Anve -DIK sıfat-fiil yapısı ilekurulmuş cümleler esas alınmıştır. İlk olarak sıfat fiilli cümleler TürkiyeTürkçesi’nde tespit edilmiştir. İkinci olarak bu cümleler yazı dili olarakkullanılan 18 Türk lehçesinde bu lehçenin ana dil konuşurlarına sorularakyeniden kurgulanmıştır. Üçüncü olarak bu cümleler Underhill’in özne sıfat-fiilve nesne sıfat-fiil ayrımına dayanarak analiz edilmiştir.
KW  - Türk lehçeleri
KW  - Sıfat Fiil
KW  - Sıfat Fiili Yapı
KW  - Chomsky
KW  - Evrensel Dilbilgisi
KW  - Underhill
CR  - Bayraktar, N. (2000). Orta Türkçede Fiilimsiler. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Bayraktar, N. (2004). Türkçede Fiilimsiler. Ankara: TDK.
CR  - Chomsky, N. (1965). Aspects Of The Theory Of Syntax. Cambridge: MIT.
CR  - Chomsky, N. (2002).  Syntactic Structures. Berlin- Newyork: Mouton de Gruyter.
CR  - Csató, Éva (1996). A Typological Review of Relative Clause Constructions in Some Turkic Languages. Proceedings of 5th International Conference on Turkish Linguistics. August 15-17 (1990) (ed.). Bengisu Rona. Ankara: Hitit.
CR  - Eraslan, K. (1980). Eski Türkçede İsim Fiiller. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
CR  - Ergin, M. (2004). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak.
CR  - Erkman-Akerson, Fatma ve Şeyda Özil (1998). Türkçede Niteleme Sıfat İşlevli Yan Tümceler. İstanbul: Simurg.
CR  - Gökdağ, B. A. (1993). Oğuz Grubu Türk Şivelerinde Sıfat-Fiiller. Yayımlanmamış Doktor Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Haig, Goeffry (1998). Relative Constructions in Turkish. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
CR  - Karabulut, F. (2003). Relative Clause Constructions in Kazakh. Yayımlanmamış Doktora Tezi. ABD: University of Wisconsin, Madison.
CR  - Karabulut, F. (2006). Türk Diline Kuramsal Yaklaşımlar (Taşınımlı-Dönüşümlü Dilbilgisi ve Yönetim ve Bağlama Kuramı Işığında Kazak Türkçesi ve Türkiye Türkçesi’nde Edilgen Oluşumların ve Sıfat Fiilli Yapıların İncelenmesi). I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Kitabı. (ss. 1255-1270). Düzenleyen: Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü. Çeşme. 9-15 Nisan 2006.
CR  - Karabulut, F. (2007). Ad Öbeği Taşınımı ve Boşluk Kuramı Bağlamında Fiilimsili Yapıların Adlandırılması ve Sınıflandırılması Meselesi. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi (UTEK) (ss. 261-298). İstanbul: İKÜ.
CR  - Karabulut, F. (2009). Köktürkçenin Sıfat Fiilli Yapı Tipolojisi. Bilig, 48: 91-118.
CR  - Karabulut, F., Ulutaş, İ. (2011). Türk Dili Sıfat-Fiilli Yapı Tipolojisinin Japon, Kore ve Macar Tipolojileri ile Karşılaştırılması. Turkish Studies, 6(1):1349-1377.
CR  - Karadeniz, Y. (2019). Özbek Türkçesinde ve Yeni Uygur Türkçesinde Sıfat Fiilli Yapılar: Karşılaştırmalı Dilbilimsel Bir Analiz. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Manisa: Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Korkmaz, Z. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü (3. Baskı). Ankara: TDK.
CR  - Lehmann, Christian (1986). On the Typology of Relative Clauses. Linguistic. 24: 663-680.
CR  - Schönig, Claus (1992/93). Relativsatzbautypen in den Sogenannten Altaischen Sprachen. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hung. Tomus. XLVI (2-2).
CR  - Underhill, Robert (1972). Turkish Participle. Linguistic Inquiry. III. [Çev. Ferhat Karabulut (2005). Türkçe Sıfat Fiiller. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 3: 57-69.]
CR  - Uzun, N. (2000). Anaçizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe. İstanbul: Multılıngual.
UR  - https://doi.org/10.20322/littera.648365
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/952436
ER  -