TY  - JOUR
T1  - Etkili Vatandaşlık Eğitiminde Değerler Eğitimi: Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Düşünceleri
TT  - Values Education in Effective Citizenship Education: Thoughts of Social Studies Teachers
AU  - Faiz, Melike
AU  - Karasu Avcı, Emine
AU  - Turan, Saim
PY  - 2020
DA  - June
DO  - 10.34234/ded.655916
JF  - Değerler Eğitimi Dergisi
JO  - ded
PB  - Ensar Neşriyat
WT  - DergiPark
SN  - 1303-880X
SP  - 263
EP  - 296
VL  - 18
IS  - 39
LA  - tr
AB  - Etkili vatandaşlık; haklarını bilmek, kullanmak,sorumluluklarının bilincinde olmak, bu sorumlulukları yerine getirmek ve diğerinsanların haklarına saygı duymaktır. Değerler de vatandaşlık anlayışınınoluşturulmasında toplumsal tutum ve beklentileri yansıtmaktadır. Değerleribenimsemiş bireylere hem etkili vatandaşların yetiştirilmesi hem de toplumsaldevamlılık için ihtiyaç duyulmaktadır. Dolayısıyla değerlerin ve SosyalBilgiler dersinin etkili vatandaş profilinin geliştirilmesinde önemli rolübulunmaktadır. Sosyal Bilgiler dersinin temel amacının vatandaşlık eğitimiolduğu düşünüldüğünde etkili vatandaş profilinin geliştirilmesinde SosyalBilgiler dersinin önemli bir ayağı olan değerler ve değerler eğitiminin önemianlaşılmaktadır. Bu araştırmanın amacı etkili vatandaşlık eğitiminde değerlerve değerler eğitimine yönelik Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin düşünceleriniortaya koymaktır. Araştırma olgubilim deseninde tasarlanmıştır. Araştırmanınçalışma grubunu Türkiye’nin çeşitli illerinde görev yapan ve araştırmayakatılmayı gönüllü olarak kabul eden Sosyal Bilgiler öğretmenlerioluşturmaktadır. Araştırmada veriler elektronik posta yoluyla gönderilenyapılandırılmış görüşme formuyla elde edilmiştir. Veriler araştırma sorularıçerçevesinde betimsel analiz yoluyla çözümlenmiştir. Sosyal Bilgileröğretmenlerinden elde edilen veriler vatandaşlık ve değerler arasındakiilişkiyi değerlerin vatandaşlığın şekillenmesine katkı sağladığı; etkili birvatandaşın vatanseverlik, sorumluluk, dürüstlük, çalışkanlık, bilimsellik,saygı ve eşitlik gibi değerlere sahip olacağı; Sosyal Bilgiler dersinin yinebenzer değerlerle etkili vatandaşlık eğitimine katkı sağladığı ve SosyalBilgiler Öğretim Programı’nda verilen değerlerin etkili vatandaşlık eğitimiiçin yeterli olduğu yönündedir.
KW  - Etkili vatandaşlık
KW  - Değerler
KW  - Sosyal bilgiler
KW  - Öğretmen
KW  - Düşünce
N2  - Effective citizenship; is the knowledge ofone’s rights and how to claim them, being aware of the responsibilities, and how to fulfillthese responsibilities and to respect the rights of other people. Valuesreflect social attitudes and expectations in the formation of citizenshipconcept. Individuals who embrace values are needed both for the upbringing ofeffective citizens and for social continuity. Therefore, Social Studies courseshave an important role in developing effective citizen profile. The aim of thisstudy is to reveal the Social Studies teachers’ opinions about values andvalues education in terms of effective citizenship education. The study madeuse of the Phenomenological design. Study group of the study consist of 19teachers who is working in various cities of Turkey. The data were obtainedthrough a structured interview form. The data were analyzed by descriptiveanalysis. As a result of this study Social Studies teachers explain therelationship between citizenship and values that which values contribute to theformation of citizenship. They state that an effective citizen will have valuessuch as patriotism, responsibility, honesty, diligence, scientificness, respectand equality. Teachers also state that Social Studies course contributesto effective citizenship education with similar values and they believe thevalues given in the Social Studies Curriculum are sufficient for effectivecitizenship education.
CR  - Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
CR  - Akbaş, O. (2009). İlköğretim okullarında görevli branş öğretmenlerinin değer öğretimi yaparken kullandıkları etkinlikler: 2004 ve 2007 yıllarına ilişkin bir karşılaştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 403-414.
CR  - Andrews, R., Cowell, R., Downe, J., Martin, S. and Turner, D. (2008). Supporting effective citizenship in local government: Engaging, educating and empowering local citizens. Local Government Studies, 34(4), 489-507.
CR  - Balcı, F. A. ve Yanpar Yelken T. (2010). İlköğretim öğretmenlerinin “değer” kavramına yükledikleri anlamlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 81-90.
CR  - Beldağ, A. (2012). İlköğretim yedinci sınıf Sosyal Bilgiler dersindeki değerlerin kazanılma düzeyinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Erzurum ili örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
CR  - Berson, I. R. and Berson, M. J. (2003). Digital literacy for effective citizenship.  Social Education, 67(3), 164-168.
CR  - Bohning, G., Hodgson A., Foote, T., Mcgee, C. and Young, B. (1998). Identifying and examining adolescents’ moral values. Urban Education. 33(2), 264- 280.
CR  - Chandler, M. K. (2005). The effect of a character education program on elementary students’ prosocial competence (Unpublished master’s thesis). Lynn University.
CR  - Coombs-Richardson, R. and Tolson H. (2005). A comparison of values rankings for selected american and australian teachers. Journal of Research in International Education, 4, 263-277.
CR  - Correia, A. M. R. (2002). Information literacy for an active and effective citizenship. In White Paper prepared for UNESCO, the US National Commission on Libraries and Information Science, and the National Forum on Information Literacy, for use at the Information Literacy Meeting of Experts, Prague, The Czech Republic. Retrieved January (Vol. 20, p. 2014).
CR  - Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
CR  - Çarkoğlu, A. ve Kalaycıoğlu, E. (2014). Türkiye'de ve Dünya’da vatandaşlık. İstanbul: İstanbul Policy Center.
CR  - Çelik, H. (2008). Cumhuriyet dönemi vatandaşlık eğitiminde önemli adımlar. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 359-369.
CR  - Çelikkaya, T., Filoğlu, S. ve Öktem, N. S. (2013). Sosyal Bilgiler dersinde değerler eğitimi uygulamalarının öğretmenler tarafından uygulanma düzeyi. Journal of Social Studies Education Research, 4(1), 121-160.
CR  - Çengelci, T. (2010). İlköğretim beşinci sınıf Sosyal Bilgiler dersinde değerler eğitiminin gerçekleştirilmesine ilişkin bir durum çalışması (Yayınlanmamış doktora tezi).  Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
CR  - Çevik Kansu, C. (2015). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinde etkin vatandaşlık eğitiminin etkililiği (Yayınlanmamış doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
CR  - Deer, F. (2008). Teachers and principals’ perceptions of citizenship development of aboriginal high school students in the province of manitoba: An exploratory study (Unpublished doctoral thesis).  University of Saskatchewan, Canada.
CR  - Demircioğlu, İ. H. (2008). Türkiye’de tarih öğretimi aktif vatandaşlık eğitimini desteklemekte midir? Tarih öğretmenlerinin görüşleri. (Ed. M. Safran ve D. Dilek), 21. Yüzyılda kimlik, vatandaşlık ve tarih eğitimi içinde (54-60), İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
CR  - Demirhan İşcan, C. ve Demir, K. (2009). Vatandaşlık eğitiminde değerler ve değerler eğitimi. 1. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde 137-146. Uşak: Pegem Akademi Yayıncılık.
CR  - Doğanay, A. (2005). Sosyal Bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
CR  - Ersoy, A. F. (2007). Sosyal Bilgiler dersinde öğretmenlerin etkili vatandaşlık eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
CR  - Ersoy, F. ve Şahin, T. (2012). Sosyal Bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1535-1558.
CR  - Evin, İ. ve Kafadar, O. (2004). İlköğretim Sosyal Bilgiler programının ve ders kitaplarının ulusal ve evrensel değerler yönünden içerik çözümlemesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 293-304.
CR  - Faiz, M. ve Yazıcı, K. (2018). Social Studies teacher candidates' views on the use of historical heroes in values education. International Journal of Eurasia Social Sciences, 9(33), 1897-1918.
CR  - Farmer, R. (2010). Values, Social Studies and reality. The Social Studies, 7(83), 52-55.
CR  - Fraenkel J. R. and Wallen N. E. (2009). How to design and evaluation research in education. New York: McGraw-Hill.
CR  - Gedik Güney, E. (2010). Sınıf öğretmenlerinin değer yönelimlerinin ve öğrencilere aktarmak istedikleri değerlerin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
CR  - Hablemitoğlu, Ş. ve Özmete, E. (2012). Etkili vatandaşlık eğitimi için bir öneri. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 39-54.
CR  - Halstead, J. M. and Taylor, M. J. (2002). Learning and teaching about values: A review of research. Cambridge Journal of Education, 30, 169-202.
CR  - Kan, Ç. (2009a). Değişen değerler ve küresel vatandaşlık eğitimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(3), 895-904.
CR  - Kan, Ç. (2009b). Sosyal Bilgiler eğitiminde küresel vatandaşlık. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(26), 25-30.
CR  - Kan, Ç. (2010). Sosyal Bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 187(3), 138-145.
CR  - Karasu Avcı, E. (2016). Sosyal Bilgiler dersinde değerler eğitiminde coğrafya disiplininin rolü.  Araştırma ve Deneyim Dergisi, 1(1), 1-23.
CR  - Karasu Avcı, E. ve Faiz, M. (2018). 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21.
CR  - Kılıç-Şahin, H. (2010). İlköğretim okullarında Sosyal Bilgiler dersini yürüten 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında yer alan değerlerin kazandırılmasına ilişkin görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
CR  - Kızılay, N. (2015). Sosyal Bilgiler öğretmenim: Bana göre iyi vatandaş. Turkish Studies, 10(11), 987-1006. doi: 10.7827/TurkishStudies.8468
CR  - Kurtdede Fidan, N. (2009). Öğretmen adaylarının değer öğretimine ilişkin görüşleri. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 2(2), 1-18.
CR  - Leblanch, Brenda F. (2007). Teacher’s perception, training, and ımplementation of character education: Implications for staff development (Unpublished doctoral thesis). George Mason University.
CR  - Ledford, A. T. (2005). A study of teachers’ efficacy for teaching character education (Unpublished doctoral thesis). Regent University School of Education.
CR  - Lewis, J. G. (2007). The impact on teacher practice when character education is integrated into curriculum (Unpublished doctoral thesis). Boston College.
CR  - Marshall, M. N. (1996). Sampling for qualitative research. Family Practice, 13(6), 522-526.
CR  - Merey, Z., Kuş, Z. ve Karatekin, K. (2012a). İlköğretimde vatandaşlık eğitimi: Karşılaştırmalı bir çalışma. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(3), 795-821.
CR  - Merey, Z., Kuş, Z. ve Karatekin, K. (2012b). Türkiye ve ABD ilköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarının değerler eğitimi açısından karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (KUYEB). Değerler Eğitimi Sempozyumu Ek Özel Sayısı, 12(2), 1613-1632.
CR  - Miethe, T. D. (2001). The validity and reliability of value measurements. The Journal of Psychology, 119(5), 441-453.
CR  - Miller, J. D. (1995). Scientific literacy for effective citizenship. (Ed. Robet E. Yager). Science/Technology/Society As Reform in Science Education (185-204), Albany: State University of New York Press.
CR  - Milli Eğitim Bakanlığı, (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Programı. Erişim adresi: http://www.mufredat.meb.gov.tr
CR  - Moore, A. L. (2005). A case study of how an elementary school aged student receives and responds to character education (Unpublished doctoral thesis). University of Wyoming.
CR  - National Council For The Social Studies (NCSS), (2010). National curriculum standards for Social Studies: A framework for teaching, learning, and assessment. Washington, D.C.: NCSS Press.
CR  - National Council For The Social Studies (NCSS), (2012). Curriculum standards for Social Studies: Introduction. Erişim adresi: http://www.ncss.org/standards/introduction
CR  - Nzahabwanayo, S. (2016). Citizenship and values education in Post-Genocide Rwanda: An analysis of the Itorero training scheme for high school leavers (Unpublished doctoral thesis). University of the Witwatersrand, Johannesburg.
CR  - Owens, V. (2005). Values disparity and academic achievement among ugandan adolescents. Journal Of Beliefs and Values, 26(3), 311-315.
CR  - Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Mesut Bütün, Selçuk Beşir Demir (Çev. Ed.), 3. Baskıdan Çeviri, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
CR  - Phillips, R. (2003). History, citizenship and identity, past forward: A vision for school history 2002–2012 (Ed. R. J. Harris and M. Riley). London: Historical Association.
CR  - Raths, L. E., Harmin, M. ve Simon, S. B. (1966). Values and teaching: Working with values in the classroom.  Columbus, OH: Charles Merrill.
CR  - Revell, L. (2002). Children’s responses to character education. Educational Studies, 4(28), 421-431.
CR  - Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: The Free Press.
CR  - Safran, M. (2008). Sosyal bilgiler öğretimine bakış (Ed. B. Tay ve A. Öcal). Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi içinde(2-16). Ankara: Pegem Akademi.
CR  - Sağlam, H. İ. (2012). İlköğretim öğretmenlerinin etkili vatandaşlık yeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 3(2), 71-85.
CR  - Sarı, E. (2005). Öğretmen adaylarının değer tercihleri: Giresun Eğitim Fakültesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3(10), 73–88.
CR  - Silfver, M. (2007). Gender differences in value priorities, guilt, and shame among finnish and peruvian adolescents. Sex Roles, 56(9-10), 601-609.
CR  - Sim, J. B. Y. and Low, E. L. (2012). Character and citizenship education: Conversations between personal and societal values. Asia Pacific Journal of Education, 32(4), 381-394.
CR  - Som, İ. ve Karataş, H. (2015). Türkiye’de vatandaşlık eğitimi üzerine bir inceleme. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 33-50.
CR  - Şen, A. (2019). Vatandaşlık eğitiminde değişiklik ve süreklilikler: 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı nasıl bir vatandaşlık eğitimi öngörüyor? Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(1), 1-28. doi:10.14689/issn.2148-2624.1.7c1s.1m
CR  - Şimşek, U., Tıkman, F., Yıldırım, E. ve Şentürk, M. (2017). Sosyal Bilgiler ve sınıf eğitimi öğretmen adaylarının gözünden vatandaşlık eğitimi: Nitel bir çalışma. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 913-925.
CR  - Tahiroğlu, M. (2011). İlköğretim 4. sınıf Sosyal Bilgiler dersinde doğa sevgisi, temizlik ve sağlıklı olma değerlerinin öğretimi ve değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının belirlenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitü, Ankara.
CR  - Tay, B. (2009). Prospective teachers’ views concerning the values to teach in the course of social sciences. Social and Behavioral Sciences, 1(1), 1187-1191. doi: 10.1016/j.sbspro.2009.01.214
CR  - Tezci, E. (2002). Oluşturmacı öğretim tasarım uygulamasının ilköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin yaratıcılıklarına ve başarılarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
CR  - Tezgel, R. (2006). Yeni ilköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda insan hakları ve değer eğitimi. II. Uygulamalı Etik Kongresi Bildiri Kitabı, 637-645.
CR  - Thornberg, R. (2008). The lack of professional knowledge in values education, Teaching And Teacher Education, 24 (7), 1791-1798. doi: 10.1016/j.tate.2008.04.004
CR  - Tokdemir, M. A. (2007). Tarih öğretmenlerinin değerler ve değer eğitimi hakkındaki görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
CR  - Turnbull, J. (2002). Values in educating for citizenship: Sources, influences and assessment.  Pedagogy, Culture & Society, 10(1), 123-134. doi: 10.1080/14681360200200135
CR  - Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Merkezi, (2011). Ülke anayasalarında vatandaşlık tanımları. Erişim adresi: https://anayasa.tbmm.gov.tr
CR  - Ulusoy, K. (2007). Lise tarih programında yer alan geleneksel ve demokratik değerlere yönelik öğrenci tutumlarının ve görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
CR  - Uğurlu, C. T. (2011). Avrupa Birliği ülkelerinde ve Türkiye’de vatandaşlık eğitimi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 153-169.
CR  - Üstel, F. (2005). Makbul vatandaşın peşinde II. Meşrutiyet’ten bugüne vatandaşlık eğitimi. (5. baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Veugelers, W. (2000), Different ways of teaching values. Educational Review, 25(1), 37-46. doi: 10.1080/00131910097397
CR  - Veugelers, W. and Kat, E. (2003). Moral task of the teacher according to students, parents and teachers. Educational Research and Evaluation, 9 (1), 75-91. doi: 10.1076/edre.9.1.75.13543
CR  - Willemse, M., Lunenberg, M. and Korthagen, F. (2005). Values in education: A challenge for teacher educators. Teaching and Teacher Education, 21, 205-217. doi: 10.1016/j.tate.2004.12.009
CR  - Wright, A. (2005). On the intrinsic value of religious education. British Journal of Religious Education, 27(1), 25-28.
CR  - Yaşar, Ş. ve Çengelci, T. (2012). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimine ilişkin bir durum çalışması. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 1-23.
CR  - Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19, 499-522.
CR  - Yazıcı, M. (2014). Değerler ve toplumsal yapıda sosyal değerlerin yeri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 209-223.
CR  - Yeşil, R. (2002). Okul ve ailede insan hakları ve demokrasi eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
CR  - Yıldırım, K. (2009). Values education experiences of Turkish class teachers. A phenomological approach. Eğitim Araştırmaları-Eurasian Journal of Educational Research, 35, 165- 184.
CR  - Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2003). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri.  Ankara: Seçkin Yayıncılık.
CR  - Yiğittir, S. ve Kaymakçı, S. (2012), Sosyal bilgiler dersi öğretim programı uygulama kılavuzunda yer alan etkinliklerin değer eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 49-73.
UR  - https://doi.org/10.34234/ded.655916
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1159753
ER  -