TY  - JOUR
T1  - DRESDEN VE VATİKAN YAZMA NÜSHALARINA GİRMEYEN OĞUZNAME HİKAYELERİ
TT  - OGHUZNAME STORIES THAT ARE NOT IN DRESDEN AND VATICAN MANUSCRIPTS
AU  - Bayat, Fuzuli
PY  - 2020
DA  - May
Y2  - 2020
DO  - 10.31126/akrajournal.671774
JF  - AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi
JO  - Akra Journal
PB  - Tuzla Belediyesi
WT  - DergiPark
SN  - 2148-0370
SP  - 55
EP  - 74
VL  - 8
IS  - 21
LA  - tr
AB  - Türk millî düşüncesinin, tarihinin en değerli eseri olan Dede Korkut Boylarının XV.yüzyıla tekabül eden Dresden ve Vatikan yazma nüshalarında bulunmayan birçok olay vekahraman kadrosu sözel şekilde Balkan Dağlarından Kazak çöllerine, Amu Derya’dan HazarDenizi’ne kadar geniş bir alanda yaşayan Oğuzların tarihi geçmişini anlatan hikâyelerde canlışekilde yaşatılmaktadır. Şöyle ki Dede Korkut hikâyeleri bugün dahi varlığını Anadolu, Azerbaycan,Kazak, Karakalpak ve özellikle de Türkmen sahasında canlı icra ortamında sürdürmektedir.Dresden ve Vatikan yazma nüshaları ile sözlü kültürde yaşayagelen Dede Korkutolayları aradan geçen altı asır zarfında birçok değişikliğe uğramış, hatta Türkmen bahşılarınınanlattıkları yazma nüsha ile aynı olan Dede Korkut Boylarında da farklılıklar ortaya çıkmıştır.Burada değişik adlarla bilinen Oğuzların sevimli kahramanı Bamsı Beyrek, Oğuz ilinin düşmanıTepegöz’le ilgili anlatılara da değinilmiştir. Sözelde var olan olumlu, örneğin sazlıktançıkan aslanı yenen Aslan Bey, mal-karaya zarar veren ejderi öldüren Ejder Bey, baskına gelendüşmanı basan Iğdir, düşmanı yenen Utamış Han, yiğitliğiyle ün kazanmış Artık Kembağal,düşman zindanından kaçıp kurtulan Gonur Bey, yigitlikte ün kazanan Göklan Han ve olumsuzkahramanlardan Tokta Han, Ak Bay ve Kara Bay’ın boğasını çalan Talav Han vb. her ne kadarDede Korkut hikâyelerinde görülmese de sözlü gelenek için özgü olan bu Oğuznamelerinaraştırılması onların yazma nüshada mevcut olan kahraman kalıpları üzerinde şekillendiğinigösterir.Bu mekalede Dresden ve Vatikan nüshalarında olmayan Dede Korkut hikâyelerinin halknüshasının özellikleri araştırılmıştır.
KW  - Yazma nüsha
KW  - oğuzname
KW  - sözlü gelenek
KW  - tarihi olay
KW  - şahıs kadrosu
N2  - Dede Korkut stories are the greatest and the most valuable work of turkishnational thought and history. Many events and heroic figures of these stories that are not foundin the Dresden and Vatican manuscripts of XV century are living in verbal explanations of thehistory of the Oghuzs living in the Balkan Mountains to the Kazak deserts, Amu Derya to theCaspian Sea. Thus, today Dede Korkut stories continues to perform its existence in Anatolian,Azerbayjan, Kazakh, Karakalpak and especially in Turkmen live environment. Dede Korkutevents that have taken place in oral culture with Dresden and Vatican manuscripts haveundergone many changes in the last six decades, differences also appeared in the Dede Korkutstories, which is the same with the manuscript written by the Turkmen ashugs. Bamsi Beyrekthecute hero of the Oghuz, known in various names, Tepegoz- the enemy of Oghuz nation arealso investigated. Although orally existing positive heroes as Aslan Bey, who defeated the lionthat came out of the reed, Ejder Bey, who killed the dragon damaging cattle, Ighdir, who killedenemy coming to attack, Utamish Han, who defeated the enemy, Kembaghal, who hasgainedfame with his valour, Gonur bey, who escaped from the enemy’s prison and negativeheroes Tokta khan, Talav khan stealing the bull of Ak Bay and Kara Bay and others are notseen in the Dede Korkut stories, the search for these Oghuzname, which are peculiar to oraltradition, shows that they are shaped on the heroic patterns that exist in the manuscript.Together with Dede Korkut stories, which are not in the Dresden and Vatican manuscriptsand another stories were investigated.
CR  - Agadcanov, Sergey Grigoryeviç (1969); Oçerki İstorii Oguzov i Turkmen Sredney Azii IXXIII vv. Aşhabad: Ilım.
CR  - Babalar Sözü. Küy Anızdar (2012); Astana, Foliant Yayınevi.
CR  - Bayat, Füzuli (2010); Folklor Hakkında Yazılar (Nezeri meseleler). Bakı: Elm ve tehsil.
CR  - Boratav, Pertev Naili (1939); Bey Börek Hikâyesine Ait Metinler, Ankara.
CR  - Cemşidov, Şamil (1977); Kitab-ı Dede Gorgud. Bakı: Elm.
CR  - Erdem, Melek (2005); Dede Korkut Destanlarının Türkmen Varyantının Yazma Nüshalarla İlişkisi Üzerine, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, c. 2, S. 4, Aralık, s. 158-188.
CR  - Ergin, Muharrem (1997); Dede Korkut Kitabı I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Gorkut Ata. Gadimi Türkmen Eposu (1994); (haz. M.Köseyev), Aşgabat: Türkmenistan Neşiryatı.
CR  - Gorkut Ata. Türkmen Halk Nüshası (1999); (haz. S.Tural / A. Nurmemmet), Ankara: Türkmenbaşı Adındaki Türkmenistan Millî Kol Yazmalar Enstitüsü.
CR  - Gordlevskiy, Vladimir Aleksandroviç (1941); Gosudarstvo Seldjukidov Maloy Azii. Moskva-Leninqrad: İzdatelstvo AN SSSR.
CR  - Gökay, Orhan Şaik (1973); Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul, Millî Eğitim Basımevi.
CR  - Gülensoy, Tuncer (1988); Dede Korkut Hikâyelerinin Anadolu ve Rumeli’deki İzleri: “Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek Destanı’nın Bünyan; “Deli Dumrul Destanı’nın Rumeli Varyantı, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten, 36, s. 97-111.
CR  - Jirmunskiy, Viktor Maksimoviç (1974); Tyurkskiy Geroiçeskiy Epos. Leningrad: Nauka.
CR  - Jurbanov, Ahmet Kuanoviç (1958); Strunı Stoletiy. Alma-Ata: Kazakskoe Gosudarstvennoe İzdatelstvo Hudojestvennoy Literaturı.
CR  - Köprülü, Fuat (1966); Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, 7. bs., Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
CR  - Shahgoli, Nasser Khaze / Yaghoobi, Valiollah / Aghatabai, Shahrouz / Behzad, Sara (2019); Dede Korkut Kitabı’nın Günbet Yazması: İnceleme, Metin, Dizin ve Tıpkıbasım. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, c. 16, S. 2 (Haziran), s. 147-379.
CR  - Sakaoğlu, Saim (1973); Bey Böyrek Hikayesinin Bayburt Rivayeti, Türk Kültürü Araştırmaları. Yıl III-IV-V-VI 1966-1969. Ankara, s.159-180.
CR  - Türkmen, Fikret (1994); Dede Korkut Hikâyelerinin Anadolu ve Rumeli’de Yaşayan Kolları, Türk Dili Araştırmaları, Yıllığı-Belleten, 1988, Ankara.
UR  - https://doi.org/10.31126/akrajournal.671774
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1108257
ER  -