TY - JOUR T1 - YARATILIŞ VE DARWİNCİ EVRİM TT - CREATION AND DARWINIST EVOLUTION AU - Okşar, Yusuf AU - Çalışkan, Necmettin PY - 2020 DA - April JF - Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi PB - Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1304-429X SP - 155 EP - 185 VL - 17 IS - 45 LA - tr AB - Bilim ve dinilişkisi açısından en netameli konuların başında evrim ve yaratma fikriüzerindeki tartışmalar yer almaktadır. Bilimsel kanıtların ve ilahi metinlerininsanın kökeni ile ilgili söylemlerinin paradoksal bir durumu içeripiçermediğini ortaya koymak büyük bir önem arz etmektedir. Evrim teorisininTanrı’ya atıf yapmadan insanın orijini hakkındaki fikirlerinin, dinin öngördüğüyaratma anlayışına uygunluğu bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Zirailahi dinlerin ana unsuru her türlü yaratmanın başında tek ve eşsiz bir Tanrıfikrine gönderme yapmalarıdır. Bu itibarla amacımız insanın tarih sahnesineçıkışı ile ilgili söylemlerin evrimsel bir mantık içerisinde algılanmasıhalinde konunun ateizm ile eşleştirilemeyeceğini ortaya koymaktır. AyrıcaKur’an’da yer alan yaratma ifadelerinin bir süreç içerip içermediğini incelemekve buradaki mantıksal örgünün evrimdeki aşamalılık ile ilgisini kurmaktır. Bu nedenlebetimsel nitelikli bu çalışmada doküman taraması yapılarak içeriklerdeğerlendirilecektir. Evrimin Darwin’in ortaya koyduğu görüşlerden sonra yıllariçerisinde biyolojik, psikolojik ve toplumsal evrim teorilerinin geliştiğinibelirtmek durumundayız. Bu itibarla makalenin sınırları Darwin’in fikirleri veyaratılış ile ilgili yaklaşımların karşılaştırmalı tahlilini içerecektir. Çalışmanın sınırları dagöz önünde bulundurularak Darwin’in konu ile ilgili eseri ve bu eserle ilgiliyapılan eski veya modern kaynaklar, ilahi metinler, ilgili felsefe ve kelammetinleri incelenecektir. Sonuç olarak ilahi metinlerin ve özelde de Kur’an’ıninsanın yaratılışı ile ilgili ifadelerinin bize tam bir yaratma tasviri yapmaimkânını veremiyor olduğu anlaşılmıştır. Zira bu metinlerde hem bir yaratma hemde süreç fikri ağır basmaktadır. Aslında evrimi inkârın veya kabulün itikadibir mesele olmadığını kabul etmek durumundayız. Aynı zamanda evrim teorisininde canlıların kökeni ile ilgili ortaya konulmuş tartışılmaz bir fikir olduğunuda kabul etmek mümkün görünmemektedir. Meselenin bilimsel gerçeklikleri ve diliile dini söylemlerin üslubunu ayırt etmekle ve çatıştırmadan uzlaştırmakla heriki alanı kendi bütünlüğü içerisinde ele almakla anlaşılacağı kanaatindeyiz. KW - Yaratılış KW - Evrim KW - İnsan KW - Süreç N2 - One of the most significant issues in terms of the relationship betweenscience and religion is the debate on the idea of evolution and creation. It isof great importance to establish whether scientific evidence and divine textsdisclose a paradoxical situation about the discourse of human origin. Theconformity of the theory of evolution's ideas about the origin of man withoutreferring to God to the understanding of creation envisaged by religion appearsto be a problem. The main element of divine religions is that they refer to theidea of a single and unique God at the beginning of all kinds of creation. Inthis respect, we aim to reveal that if the discourse about the emergence of manon the stage of history is perceived in an evolutionary logic, the subjectcannot be matched with atheism. It is also to examine whether the creationexpressions in the Qur'an contain a process and to establish the relevance ofthe logical lattice here to the graduality in evolution. In the final analysis,we aim to show whether the idea of opposing evolution is consistent in itselfand to answer the question of whether it is a reflex-based on ideologicalignorance. For this reason, in this descriptive study, the contents of thedocument will be evaluated by document scanning. We have to point out that theevolutionary theories of biological, psychological and social evolution haveevolved over the years after evolution's views. As such, the article'sboundaries will include a comparative analysis of Darwin's ideas and approachesto creation. Considering the limits of the study, Darwin's work on the subjectand the old or modern sources, divine texts, related philosophy, andtheological texts will be examined. As a result, it was understood that thedivine texts and in particular the Qur'an's expressions about the creation ofman could not give us the possibility of creating a complete creation. Becausein these texts both the idea of creation and process predominate. We have toaccept that denial or acceptance of evolution is not a matter of faith. At thesame time, it does not seem possible to accept that the theory of evolution isan indisputable idea about the origin of living things. We believe that theproblem will be solved by distinguishing the scientific realities and languageand the style of religious discourses and reconciling them without conflict. CR - Aldemir, H. (2019). İbn Arabî’ye nispet edilen tefsir ile Prof. Dr. Mehmet Okuyan’ın örtüştüğü nokta-Hz. Meryem’in Hz. İsa’ya hamile kalma keyfiyeti örneğinde-. Birinci Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi (USBK) Bildiri Kitabı (14-16 Mart 2019) Mersin: USBK, s. 312-322. CR - Ateş, S. (2014). Kur’an’ın çağdaş tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat. CR - Aydın, H. (2004). Yaratılış ve gayelilik. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. CR - Bakırcı, Ç. M. (2018). Bilim insanları arasında inançlar ve ateizm. Birgün. https://www.birgun.net/haber/bilim-insanlari-arasinda-inanclar-ve-ateizm-235004 (Erişim Tarihi: 17. 12. 2019). CR - Bakırcı, Ç. M. (2018). Tesadüf geliyor, kaçın! Bilimde “şans” ve “tesadüf” kavramlarına yer yok mu?”. Evrim Ağacı. CR - https://evrimagaci.org/tesaduf-geliyor-kacin-bilimde-sans-ve-tesaduf-kavramlarina-yer-yok-mu-405 (Erişim Tarihi: 5. 12. 2019). CR - Bayrakdar, M (2013). Câhız ve biyolojik evrimciliğin doğuşu. Evrim ve tasarım. (Der.: Recep Alpyağıl). İstanbul: İz yayıncılık, s. 210-218. CR - Bayrakdar, M. (2011). Tekâmül nazariyesi, DİA, 40, 337-339. Ankara: TDV Yayınları. CR - BBC News/Türkçe, (2019). Darwin'den 1000 yıl önce evrim fikrini ortaya atan müslüman Basralı el Cahiz. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-47414410 (Erişim Tarihi: 11. 12. 2019). CR - Beğavî, M. H. (1999/1420.). Meâlîmu’t-tenzîl fî tefsîri’l Kur’ân, thk. Abdurrezzak el-Mehdî. Beyrut: Dâru Türâsi’l Arabî. CR - Brown, D. (2018). Başlangıç. (Çev.: P. Demir İncek). İstanbul: Altın Kitaplar. CR - Câhız, (2013). İslam düşüncesinde tekâmül fikri. (Çev.: Fatih Özgökman). Evrim ve Tasarım. (Der.: Recep Alpyağıl). İstanbul: İz yayıncılık, s. 207-210. CR - Cürcânî, S. Ş. (2015). Şerhu’l-mevâkıf mevâkıf şerhi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. CR - Çalışkan, N. (2010). Kur’an’da insanın canlı (nebâtât-hayvânât) ve cansız (cemâdât) varlıklarla ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. CR - Çalışkan, N. (2017). Kur’an’da insanın varlıklarla ilişkisi, The center of JASSS (The Journal of Academic Social Science Studies) Journal, 55, 247-265. CR - Çetinkaya, B. A. (2003). İhvân-ı Safâ’nın dinî ve ideolojik söylemi. Ankara: Elis Yayınları. CR - Çüçen, A. K. (2013). Bilim felsefesine giriş. Ankara: Sentez Yayıncılık. CR - Darwin, C (1976). Türlerin kökeni. (Çev.: Öner Ünalan). Ankara: Onur Yayınları. CR - Dawkins, R. (2009). Tanrı yanılgısı. (Çev.: T. T. Bilgin & Kalisto). İstanbul: Kuzey Yayınları. CR - Dawkins, R. (2012). Gerçeğin büyüsü. (Çev.: İstem Fer). İstanbul: Kuzey Yayınları. CR - Dorman, E. (2011). Modern bilim: “Tanrı Var”. İstanbul: İstanbul Yayınevi. CR - Einstein, A. (1920). Relativity. (Trans.: Robert W. Lawson). New York: Henry Holt and Company. CR - Engels, F. (1979). Doğanın diyalektiği. (Çev.: Arif Gelen). Ankara: Sol Yayınları. CR - Eşʾarî, E. H. (2005). İlk dönem islam mezhepleri (Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve ihtilâfü’l-musallîn). (Çev. Mehmet Dalkılıç & Ömer Aydın). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Eşʾarî, E. H. (2017). Eşʾarî Kelâmı el-Lümaʾ fi’r-red ʿalâ ehl’iz-zeyğ ve’l-bidaʾ. (Çev.: Kılıç Aslan Mavil & Hikmet Yağlı Mavil). İstanbul: İz Yayıncılık. Fârâbî, E. N. (2012). es-Siyâsetü’l-medeniyye veya Mebâdiü’l-mevcûdât. (Çev.: Mehmet S. Aydın ve diğer.) İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları. Felsefe-felsefe.gen.tr, (2019). https://www.felsefe.gen.tr/bilimsel-bilginin-ozellikleri-nelerdir/ (Erişim Tarihi: 13. 12. 2019). CR - Gafarov, A. (2006). Râgıb el-İsfahânî’de insan tasavvuru. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 30, 187-214. CR - Gazzâlî, İ. (2005). Tehâfütü’l-felâsife. (Çev.: Mahmut Kaya & Hüseyin Sarıoğlu). İstanbul: Klasik Yayınları. CR - Görgün, T. (2002). Kitâbü’l-hayevân, DİA, 2, 106-108. Ankara: TDV Yayınları. CR - Greene, B. (2010). Evrenin dokusu. (Çev.: Murat Alev). Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları. CR - Griffel, F. (2012). Gazâlî’nin felsefî kelamı. (Çev.: İbrahim Halil Üçer & Muhammed Fatih Kılıç). İstanbul: Klasik Yayınları. CR - Hawi, S. S. (2013). İslami natüralist bir düşünce olarak abiogenesis: ibn tufeyl’in görüşleri. (Çev.: Orhan Düz). Evrim ve Tasarım. (Der.: Recep Alpyağıl). İstanbul: İz yayıncılık, s. 257-278. CR - İbn Acîbe, E. A. (1998). el-Bahru’l-medîd fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. Kahire: Doktor Hasan Abbas Zekî. CR - İbn Âşûr, M. T. (1984). Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye. CR - İbn Haldûn, (2004). Mukaddime. (Çev.: Halil Kendir). İstanbul: İmaj Yayınları. CR - İbn Rüşd, (1985). Felsefe-din ilişkileri: Faslu’l-makal el-Keşf an minhaci’l-edille. (Haz.: Süleyman Uludağ). İstanbul: Dergâh Yayınları. CR - İbn Tufeyl, (2004). Hay bin Yakzan. (Çev. M. Şerefeddin Yaltkaya & Babanzâde Reşid). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. CR - Serhat İrez v.dğr., (2007). Bilimin doğasını anlamak: evrim eğitiminde bir önkoşul. Biyoloji Eğitiminde Evrim Sempozyumu, 244-252. CR - İzmirli, İ. H. (1977). İslam mütefekkirleri ile garp mütefekkirleri arasında mukayese. (Sad.: S. Hayri Bolay). Ankara: DİB Yayınları. CR - İzmirli, İ. H. (2013). Yeni ilm-i kelâm. (Sad.: Sabri Hizmetli). Ankara: Ankara Okulu Yayınları. CR - Johnson, P. E. (2003). Evrim duruşması. (Çev.: Orhan Düz). İstanbul: Gelenek Yayıncılık. CR - Kâdî Abdülcebbâr, E. H. (1963). el-Muğnî fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l-adl. (Thk.: Mahmûd Muhammed Hudayrî). Kahire: ed-Darü’l-Mısriyye. CR - Kâdî Abdülcebbâr, E. H. (2013). Şerhu’l-usûli’l-hamse (Mu’tezile’nin beş İlkesi). (Çev.: İlyas Çelebi). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. CR - Kahraman, A. (Ed.). (2013). İhvân-ı Safâ risâleleri. (Çev.: Abdullah Kahraman ve diğer.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. CR - Kaya, M. (2009). Sudûr, DİA, 37, 467-468. İstanbul: TDV Yayınları. CR - Kazvînî, Z. (t.y.). Acâibu’l-mahlûkat. Beyrut: Dârü’ş-şarki’l-Arabi. CR - Kılıç, C. (2010). İbn Miskeveyh’te el-hikmetü’s-sâriye kavramı bağlamında varlığın tekâmül süreci. Elazığ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (2), 11-25. CR - Leakey, R. (1996). İnsanın kökeni. (Çev.: Sinem Gül). İstanbul: Varlık Yayınları. CR - Mascı, D. (2014). 5 Facts About Evolution And Religion. Pew Research Center. https://www.pewresearch.org/fact-tank/2014/10/30/5-facts-about-evolution-and-religion/ (Erişim Tarihi 17. 12. 2019). Mâtürîdî, M. M. (2003). Kitabu’t-tevhîd. (Çev.: Bekir Topaloğlu). Ankara: İSAM Yayınları. CR - Mâtürîdî, M. M. (2005). Tefsîru’l-Mâturîdî (Te’vîlâtu ehli’s-sünne). (Thk. Mecdî Bâslûm). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye. CR - Nesefî, E. B (1998). Medârikü’t-tenzîl ve hakâikü’t-te’vîl. (Thk.: Yûsuf Ali Büdeyvî). Beyrut: Dâru’l-kelimi’t-tayyib. CR - Nîsâbûrî, N. (1996). Garâibu’l-Kur’ân ve reğâibu’l-Furkân. (Thk.: Zekeriya ʿUmeyrât). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye. CR - Özbek, M. (2007). Dünden bugüne insan. Ankara: İmge Kitabevi. CR - Özgökman, F. (2013). Yaşamın kökeni, evrim ve Tanrı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 54 (2), 49-76. CR - Özkök, E. (2017). Son anımda yanıma gelecek bir rahibin olacağını sanmıyorum. Hürriyet Gazetesi. http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ertugrul-ozkok/son-animda-yanima-gelecek-bir-rahibin-olacagini-sanmiyorum-40610757 (Erişim Tarihi: 13. 12. 2019). CR - Özsoy, Ö. & Güler, İ. (2017). Konularına göre Kur’ân. Ankara: Fecr Yayınevi. CR - Öztürk, M. (2015). Kur’an ve yaratılış. İstanbul: KURAMER. CR - Öztürk, M. (2019). Dostum, üçgenin iç açıları toplamına inanıyor musun?. Karar Gazetesi. https://www.karar.com/yazarlar/mustafa-ozturk/dostum-ucgenin-ic-acilari-toplamina-inaniyor-musun-11868# (Erişim Tarihi: 13. 12. 2019). CR - Pew Research Center, (2013). Public’s Views on Human Evolution. https://www.pewforum.org/2013/12/30/publics-views-on-human-evolution/ (Erişim Tarihi: 17. 12. 2019). CR - Râgıb el-İsfahânî, (2015). Erdemli yol (ez-Zerî’a ilâ mekârimi’ş-şerî’a). (Çev.: Muharrem Tan). İstanbul: İz yayıncılık. CR - Râzî, F. (1999). Mefâtîhu’l-gayb. (3. Baskı). Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-ʿArabî. CR - Reşîd Rızâ, M. (1990). Tefsîru’l-menâr. Kahire: el-Heyetü’l-Mısriyetü’l-âmme li’l-kitâb. CR - Sarıözen, S. (2019). Nuh tufanı, dünya’nın yuvarlak değil düz olduğu inancını destekliyor. Sputnik. https://tr.sputniknews.com/gundem_disi/201909011040122033-nuh-tufani-dunyanin-yuvarlak-degil-duz-oldugu-inancini-destekliyor/ (Erişim Tarihi: 13. 12. 2019. CR - Sâvî, A. M. (1995). Hâşiyetü’s-Sâvî ʿalâ tefsîri’l-celâleyn. (Tash.: Muhammed Abdüsselam Haşim). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye. CR - Sezgin, F. (2008). İslâm'da bilim ve teknik (Arap-İslâm bilimleri tarihi enstitüsü aletler koleksiyonu kataloğu). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları. CR - Sıcak, A. S. (2017). Kur’an tefsirinde öznellik. Ankara: Ankara Okulu. CR - Sıcak, A. S. (2019). Nüzûl dönemini bilmenin anlama etkisi: “Fülki’l-Meşhûn” olgusu üzerine bir ı̇nceleme. BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisİ, 6 (1), 147-176. CR - Skybreak, A. (2009). Evrim bilimi ve yaratılış efsanesi. (Çev.: Betül Çelik). İstanbul: Yordam Kitap. CR - Şaʾrâvî, M. M. (t.y.). Tefsîru’ş-Şaʾrâvî. B.y.: Metâbiʾ dâru ahbâri’l-yevm, CR - Şehristânî, M. A. (2004). Nihâyetü’l-ikdâm fî ʿilmi’l-Kelâm. (Thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî). Beyrut: Dârü’l Kütübi’l-İlmiyye. CR - Tarlacı, S. (2017). Mağaradan Mars’a. İstanbul: Destek Yayınları. CR - Taslaman, C. (2012). Evrim teorisi, felsefe ve Tanrı. İstanbul: İstanbul Yayınevi. CR - Tatlı, A. (2008). Evrim ve yaratılış. İstanbul: Nesil Yayınları. CR - Tehânevî, M. (1984). Keşşafu ıstılâhâti’l fünûn. İstanbul: Kahraman Yayınları. CR - Topaloğlu, A. (2001). Teizm ya da ateizm. İstanbul: Furkan Kitaplığı. CR - Topaloğlu, B. (1998). Hudûs, DİA, 18, 304-309. İstanbul: TDV Yayınları. CR - Türk Dil Kurumu, (2011). Türkçe sözlük. Ankara: TDK Yayınları. CR - Upton, C. B. (1909) Atheism, Encyclopaedia of Religion and Ethics, 2, 173-174. New York: Charles Scribner’s Sons. CR - Weber, A. (1949). Felsefe tarihi. (Çev.: H. Vehbi Eralp). İstanbul: Pulhan Matbaası. CR - Yakıt, İ. (1984). Darwin’den önce İslam düşünürlerinde evrimle ilgili fikirler. Felsefe Arkivi, 24, 101-122. CR - Yazır, E. H. (1992). Hak dini Kur’an dili. İstanbul: Eser Neşriyet. CR - Yıldırım, M. (1994). Plotinus ve Fârâbî’de sudûr. Felsefe Dünyası, 11, 43-51. CR - Yonar, G. (2015). Yaratılış mitolojileri. İstanbul: Ötüken Yayınları. CR - Zimmer, C. (2012). Evrim bir fikrin zaferi. (Çev.: Hasan Erol Eroğlu). İstanbul: Alfa Yayınları. UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue//676563 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1068620 ER -