TY  - JOUR
T1  - 1859 YILINDAKİ ŞAMAHI VE ERZURUM DEPREMLERİ HAKKINDA RUSYA BİLİMLER AKADEMİSİ ÜYESİ HERMANN VON ABICH’İN RAPORU
TT  - THE REPORT OF HERMANN VON ABICH, MEMBER OF RUSSIAN ACADEMY OF SCIENCES, ABOUT THE SHAMAKHI AND THE ERZURUM EARTHQUAKES IN 1859
AU  - Taşkesenlioğlu, M Yasin
AU  - Taşkesenligil, Muhammed
PY  - 2020
DA  - October
DO  - 10.29029/busbed.736455
JF  - Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
JO  - BUSBED
PB  - Bingöl Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1309-6672
SP  - 569
EP  - 592
IS  - 20
LA  - tr
AB  - Karadeniz’den Hazar Denizi’ne kadar uzanan dağların adeta ortadan ikiye böldüğü Kafkasya, 18. Yüzyıldan itibaren Rusya’nın genişleme alanlarından birisi olmuştur. Takip eden yüzyılda Za-Kafkasya olarak adlandırılan Güney Kafkasya bölgesi de dahil olmak üzere bütün bir Kafkasya’yı sadece siyasi ve askerî değil, aynı zamanda bilimsel çalışmalarla da domine etmeyi başaran Rusya, kurduğu Bilimler Akademisi bünyesindeki çalışmalarla tarih, coğrafya ve sosyoloji başta olmak üzere bir çok disiplini ilgilendiren envanter oluşturmayı başarmıştır. Üstelik bu bilimsel çalışmalar Osmanlı Devleti gibi diğer devletlerin egemenliğindeki topraklarda da yapılmıştır. 1859 yılında Şamahı’da ve Osmanlı hâkimiyetindeki Erzurum’da eş zamanlı depremlerin olması üzerine Bilimler Akademisi, uzun zamandır Kafkaslarda araştırmalar yapan Alman jeolog Abich’i bu bölgelerde sismik araştırmalar yapması için görevlendirmiştir. Abich, saha araştırmalarını akademiye Fransızca olarak sunduktan kısa bir süre sonra Rusça yayımlanan bu rapor, çalışmamızın en önemli kısmını oluşturmaktadır. Raporun, ilgili depremler hakkındaki saha araştırmalarının sonucuna geçmeden önceki giriş kısmında, jeoloji bilimine ait değerlendirmeler yapan Abich, Kafkasya bölgesinin bu bilim dalı için taşıdığı önemin üzerinde bilhassa durmuştur. Şamahı ve Erzurum depremleri hakkındaki incelemelerini ise barometre ve teknik cihazlar yardımıyla gerçekleştiren Abich, şehirlerin topografisi ve uğradığı yıkıma dair de önemli bilgiler vermiştir. Bu çalışmanın raporun tercümesinin dışındaki kısımlarında, tarafımızca her iki depreme ve sebep olduğu tahribata dair birinci el kaynaklar ışığında bir değerlendirme de yer almaktadır.
KW  - Deprem
KW  - Kafkasya
KW  - Şamahı
KW  - Erzurum
KW  - Hermann von Abich
N2  - The Caucasus, where the mountains extending from the Black Sea to theCaspian Sea, is almost divided into two parts, has been one of the expansionareas of Russia since the 18th century. Russia, which managed to dominate theentire Caucasus, including the South Caucasus region, which was called Za-Caucasia in the following century, not only politically and militarily, but alsothrough scientific studies with the studies it has established within the Academyof Sciences, it has managed to create an inventory that concerns manydisciplines, especially history, geography and sociology. Moreover, thesescientific studies were carried out in the territory of other states, such as theOttoman State. In 1859, upon the simultaneous earthquakes in Shamakhy andOttoman-dominated Erzurum, the Academy of Sciences commissioned theGerman geologist Abich, who has been conducting research in the Caucasus, toconduct seismic surveys in these regions. This report, which was published inRussian shortly after presenting her field research to the academy in French,constitutes the most important part of our study. In the introduction part of thereport before the conclusion of the field researches on the related earthquakes,Abich, who made evaluations about geology, emphasized the importance of theCaucasus region for this branch of science. Abich, who carried out hisinvestigations on the Shamakhy and Erzurum earthquakes with the help ofbarometers and technical devices, also gave important information about thetopography of the cities and the destruction they suffered. In the sections of thisstudy other than the translation of the report, there is also an evaluation by us inthe light of first hand sources regarding both earthquakes and the destructioncaused by it.
CR  - BOA (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı):
İ.MMS (İrade Meclis-i Mahsus), nr. 15/629.
A.MKT.MHM (Sadaret, Mektubî, Mühimme Kalemi Evrakı), nr. 759/36.
CR  - Aktı, sabrannıye kavkazkoy arheografiçeskoy komissiey (AKAK), (1904), arhiv kantselyari glavnonaçalstvuyuşevo graşdanskoyu çastyu na kavkaz, tom: XII, Tiflis.
CR  - CH (Ceride-i Havadis), nr. 941, 942.
CR  - DALYELL, Robert A. O. (1861-1862), “Memorandum-Earthquake of Erzerum, June 1859”, Proceedings of the Royal Geographical Society of London,  Vol: VI, No: 2, pp. 62-64.
CR  - ERGİN, Kâzım-GÜÇLÜ, Uğur-UZ, Zeki (1964), Türkiye ve Civarının Deprem Kataloğu (Milâttan sonra 11 yılından 1964 sonuna kadar), İstanbul.
CR  - İzvestiya kavkazkovo otdela Russkovo geografiçeskovo obşestva, (1884-1885),  Tom: VIII, No: 1, 1883, Tiflis,  ss. 77.
CR  - LYNCH, T.K. (1868-1869), “Letter from T.K. Lynch, Esq., F.R.G.S., on Consul Taylor’s Journey to the Source of the Euphrates”, Proceedings of the Royal Geographical Society of London, Vol: XIII, No: 3, pp. 243-244.
CR  - MILNE, J. (1912) “Catalogue of Destructive Earthquakes”, Report of the Eightieth Meeting of the British Association for the Advancement of Science, Porstmouth:1911, August 31-September 7, London, pp. 649-740.
CR  - ÖCAL, Nevzat (1961), 1850 Yılına Kadar I-VII İntensiteli Türkiye Zelzeleleri Kataloğu, İstanbul.
CR  - ÖNGÖR, Sami (1954) ,Coğrafi Keşifler ve Tetkik Seyahatleri Tarihi, İstanbul, Maarif Basımevi.
CR  - The Friend A Religious and Literary Journal, (1860), Vol: XXXIII, No: 25, Seventh-Day, Second Month 25, pp. 194.
CR  - TOZLU, Selahattin (2001), “Erzurum Tarihinde Depremler”, Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Afetler ve Deprem Semineri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, 22-23 Mayıs 2000, İstanbul, ss. 93-117.
CR  - Zapiski kavkazkavo atdela imparatorskavo ruskavo geografiçeskavo obşestva (1862),   Knijka v izdannaya pod redaksieyu A.T. Filadelfina i L.P. Zagurskavo, Tiflis.
CR  - http://www.timeanddate.com/calendar/custom.html?year=1859&country=9&cols=3&df=1&hol=12706623;
CR  - http://tureng.com/search/pentecost Erişim tarihi: 4 Mart 2020
CR  - https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_biography/191/%D0%90%D0%B1%D0%B8%D1%85 Erişim tarihi: 5 Mart 2020
UR  - https://doi.org/10.29029/busbed.736455
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1100599
ER  -