TY  - JOUR
T1  - Kutadgu Bilig’de Geçen ve Komul Ağzı’nda Korunmuş Olan Bazı Fiiller Üzerine
TT  - Some Verbs Recorded in Kutadgu Bilig and Preserved in the Komul Dialect
AU  - Helil, Mihrigül
PY  - 2020
DA  - June
DO  - 10.46614/ijous.750025
JF  - International Journal of Old Uyghur Studies
JO  - IJOUS
PB  - Mehmet ÖLMEZ
WT  - DergiPark
SN  - 2687-4954
SP  - 37
EP  - 59
VL  - 2
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Kutadgu Bilig’in dil özellikleri hakkında dünyada çok sayıdaaraştırma yapılmıştır. Bununla beraber Kutadgu Bilig’in dilinigünümüz Türk dilleriyle karşılaştırmalı olarak ele alan çalışmalaroldukça azdır. Oysa bu konu Kutadgu Bilig araştırmaları içinbüyük önem arz eder.Bilindiği gibi, Uygur yazı dili Gulca ve Ürümçi ağızlarınınetkisinde şekillenmiş bir yazı dili olup, yazı dili resmi olarakbelirlendiği günden bu yana Çağdaş Uygurcanın diğer ağızlarınıbelirli düzeyde etkilemektedir, özellikle günümüzde bu etki herzamankinden daha derin biçimde görülmektedir. O yüzdenUygurcanın ağızları üzerine çeşitli alanlardaki araştırmaların bir anevvel yapılması gerekmektedir. Günümüz Uygurcasının ağızlarıiçinde Komul Ağzı eskicil unsurları daha çok taşıdığından birazfarklıdır. Bu sebepten Çin’de Komul ağzında bulunan DîvânüLugati’t-Türk’teki kelimeler hakkında pek çok araştırmayapılmıştır ancak Komul ağzıyla Kutadgu Bilig'deki söz varlığıüzerine karşılaştırmalı bir çalışma yapılmamıştır.Bu makalede, Kutadgu Bilig’de geçen fiillerden, Uygur yazıdilinde ve Uygurcanın öteki ağızlarında görülmeyip Komul ağzındakorunan fiiller üç kategoride incelendi. İlk önce Komul ağzındaşeklen korunan fakat yazı dilinde farklı biçimde olan fiiller;akabinde şeklen yazı dilinde de görülen ancak anlam bakımındanKomul ağzında korunmuş olan fiiller; son olarak hem şekil hemanlam bakımından yalnızca Komul ağzında görülen fiillergösterildi.
KW  - Kutadgu Bilig
KW  - Çağdaş Uygurca
KW  - Komul Ağzı
KW  - Söz varlığı
KW  - Fiil
N2  - Linguistic features of Kutadgu Bilig are well studied by researchersfrom all over the world. But the number of comparative studiesbetween the language of Kutadgu Bilig and the modern Turkish isquite low. Nevertheless, this is a very important issue for KutadguBilig research.As well known, the Uyghur literary language has been formedunder the influence of Gulja and Urumqi dialects. As the standardlanguage affects every aspect of other dialects, even more thanever, Uyghur dialects have to be studied and recorded byresearchers as soon as possible. Within contemporary dialects ofUyghur, the Komul dialect is distinguished having more archaicelements. For this reason, even though many studies have beendone on the words which occur in Divanu Lugatit Turk and survivein Komul dialect in China; the comparison with Kutadgu Bilig’svocabulary has been dealt for the first time in this article.In this paper we have categorized the verbs found in Kutadgu Biligand preserved in Komul dialect but not in the literary Uyghur orother dialects’ vocabularies, in three groups. The first groupconsists of the verbs which have a different form in the standardlanguage but preserved in their original pronunciation in Komuldialect; in the second group are the verbs which can be found inthe literary language in same form but in a different meaning whilethe original meanings are preserved in the Komul dialect; finallywe have demonstrated verbs preserved only in the Komul dialect interms of both the pronunciation and the meaning.
CR  - ABDULLA, Arslan (1985), “Hazirḳi Zaman Uyğur Tiliniŋ Ḳomul Şévisi Heḳḳide Deslepki İzdiniş”, Til ve Tercime, 1985 Meḥsus sani, Ürümçi, 30-42.
CR  - ABDULLA, Arslan (2009), “Ḳomul Şévisidiki Ḳedimki Uyğur Tili Terkibliri”, Şincaŋ Unévirsitéti İlmiy Jornili, 2009, S.4, Ürümçi, 1-9.
CR  - ARAT, Reşid Rahmeti (1947), Kutadgu Bilig I: Metin: TDK Yayınları, Ankara.
CR  - —(1959), Yusuf Has Hâcib: Kutadgu Bilig, II: Çeviri: Ankara: TDK Yayınları II. Dizi, Ankara.
CR  - —(1979), Kutadgu Bilig, III: İndeks (İndeksi neşre hazırlayanlar: Kemal ERASLAN, Osman Fikri SERTKAYA ve Nuri YÜCE), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 47, Seri: IV - Sayı: A 12, İstanbul.
CR  - CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford University Press, Oxford.
CR  - DANKOFF, Robert (1983), Yūsuf Khāss Hājib, Wisdom of Royal Glory (Kutadgu Bilig): A Turko-Islamic Mirror for Princes, Publications of the Center for Middle Eastern Studies, No. 16, University of Chicago Press, Chicago.
CR  - ERDAL, Marcel (1991), Old Turkic Word Formation: A Functional Approach to the Lexicon, Vol. 1-2. Wiesbaden
CR  - ĞOPURİ, Ğulam (1986), Uyğur Şéviliri Sözlüki, Milletler Neşriyati, Pekin.
CR  - KAÇALİN, Mustafa S. (2010), el-lugatu ‘n-neva’iyye ve ‘l-istişhadatu ‘l-cagata’iyye Nevâyî’nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar, Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
CR  - Kasım, Muhebbet (2013), Hazirḳi Zaman Uyğur Tiliniŋ Diyaléktliriniŋ Fonétika, Grammatika ve Léksikisi Üstide Sélişturma Tetḳiḳat, Milletler Neşriyati, Beijiŋ.
CR  - KAŞĞERİY, Mehmud (2008), Türkiy Tillar Divani, Şincaŋ Ḥelḳ Neşriyati, Ürümçi.
CR  - MALOV, Sergei Efimovich (1954), Uigurskii iazyk, Khamiiskoe narechie. Teksty, perevody, i slovar’, Akademiia nauk, Moscow.
CR  - OSMANOF, Mirsultan Başçiliḳidiki Ḳomul Şévisini Tekşürüş Meḥsus Guruppisi (1997), Hazirḳi Zaman Uyğur Tiliniŋ Ḳomul Şévisi, Şincaŋ Pen-Téḥnika Neşriyati, Ürümçi.
CR  - RÖHRBORN, Klaus (2010), Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien. Neubearbeitung: I. Verben. Ban d 1, ab- ─ äzüglä-. Stuttgart.
CR  - Şincaŋ Uyğur Aptonom Rayonluḳ Milletler Til-yéziḳ Ḥizmiti Komtéti (1990-1998), Uyğur Tiliniŋ İzahliḳ Luğiti, I-VI , Milletler Neşriyati, Pekin.
CR  - Şincaŋ Uyğur Aptonom Rayonluḳ Milletler Til-yéziḳ Ḥizmiti Komtéti (2011), Hazirḳi Zaman Uyğur Tiliniŋ İzahliḳ Luğiti, Şincaŋ Ḥelḳ Neşriyati, Ürümçi.
CR  - Şincaŋ Uyğur Aptonom Rayoni İctimaiy Penler Akadémiyesi Til Tetḳiḳati Orni (2007), Hazirḳi Zaman Uyğur Tiliniŋ Diyalékt-Şéviliri Luğiti, Milletler Neşriyati, Pekin.
CR  - Şincaŋ Uyğur Aptonom Rayoni İctimaiy Penler Akadémiyesi Milletler Edebiyati Tetḳiḳati İnistituti (1984), Ḳutadğu Bilik, Manzum Çeviri, Milletler Neşriyati, Pekin.
CR  - TAŞ, İbrahim (2009), Kutdagu Bilig’de Söz Yapımı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - TEZCAN, Semih (1981), “Kutadgu Bilig Dizini Üzerine”, Belleten XLV/2 (178), 1981, 23-78.
CR  - TİETZE, Andreas (2002), Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı. Vol. 1. İstanbul - Wien.
CR  - TÖMÜR, Abduréḳip (1988), “Divan Tili bilen Uyğur Tiliniŋ Ḳomul Şévisiniŋ ḳisḳiçe sélişturmisi”, Ḳomul Tariḥ Matériyalliri, 1988, S.1, Ḳomul, 442-472.
UR  - https://doi.org/10.46614/ijous.750025
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1180190
ER  -