TY  - JOUR
T1  - ŞANLIURFA TEK TEK DAĞLARI NEOLİTİK DÖNEM  FAUNA VE FLORASINA GENEL BİR BAKIŞ
TT  - ШАНЛЫУРФА, ГОРЫ ТЕК ТЕК  В  НЕОЛИТИЧЕСКИЙ ПЕРИОД. ОБЗОР ФАУНЫ И ФЛОРЫ
AU  - Tosyagülü Çelik, Hatice
AU  - Çelik, Bahattin
PY  - 2020
DA  - September
DO  - 10.17498/kdeniz.786174
JF  - Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi
JO  - Karadeniz | Black Sea | чёрное море
PB  - Hayrettin İVGİN
WT  - DergiPark
SN  - 1308-6200
SP  - 159
EP  - 168
VL  - 1
IS  - 47
LA  - tr
AB  - Günümüzde çok sıcak ve kurak bir iklime sahip Şanlıurfa’nın, Neolitik dönemdeki ekolojisine benzer bir bölge olan ve kent merkezinin yaklaşık 42 km doğusunda yer alan Tek Tek Dağları, batıda Harran doğuda ise Ceylanpınar ovaları tarafından sınırlanan alçak plato karakterinde olan bir bölgedir. Yaklaşık alanı 19,335 hektar olup jeolojik yapısı kireçtaşlarından oluşmaktadır. Tek Tek Dağları alanının yaklaşık %80’i çayır-mera, %13’ü tarım arazisidir. Tek Tek Dağları ve çevresi Tarihi ve Kültürel Miras yönünden oldukça zengin bir bölgedir. Göbekli Tepe ile aynı döneme tarihlenen Harbetsuvan Tepesi ve Karahan Tepe'nin keşfi bölgeyi bir kez daha önemli kılmıştır. Tek Tek Dağları sınırları içerisinde bulunan diğer eski yerleşim yerleri Soğmatar ve Şuayb Şehri antik yerleşimleridir. Bu yerleşimler de Kalkolitik dönemden Geç Roma dönemine kadar iskân görmüş yerleşimler olarak karşımıza çıkmaktadır. Tek Tek Dağları vejetasyon açısından, İran-Turan fitocoğrafik bölgesinde yer almaktadır. Tek Tek Dağlarında çok çeşitli bitki türleri bulunmakla beraber yabani buğday ve arpa türleri de tespit edilmiştir. Aynı zamanda bölgede çalı tipi sınıfına giren melengiç ve incir ağaçları da bulunmaktadır. Tek Tek Dağları bölgesine çok yakın Susuz Dağları zirvesinde yer alan Göbekli Tepe’de yapılan arkeobotanik analizlerde de günümüzde gözlemlenen benzer bitkilerin kalıntılarına rastlanmıştır. Göbekli Tepe’nin arkeofaunal incelemelerinde de yine günümüzde de bulunan ceylan, tilki, çöl varanı gibi hayvan türlerine rastlanmıştır. Bu çalışma, bölgede Neolitik dönemde flora ve fauna olarak ele geçen buluntularla günümüzdeki buluntuların bir ön karşılaştırılması niteliğini taşımaktadır. Gelecekte Tek Tek Dağlarında yer alan Harbetsuvan Tepesi ve Karahan Tepe’de ele geçen buluntular sayesinde daha kapsamlı bir çalışma yapılacaktır.
KW  - Tek Tek Dağları
KW  - Flora
KW  - Fauna
KW  - Neolitik Dönem
KW  - Harbetsuvan Tepesi
KW  - Göbekli Tepe
KW  - Karahan Tepe
N2  - В настоящее время в Шанлыурфа,  очень жаркий и сухой климат,  здесь есть регион похожий на экологию периода неолита, это невысокое плато, расположенное примерно в 42 км к востоку от центра, города на востоке ограниченное равнинами Джейланпынар, а  на западе – с городом Харран, -это горы Тек Тек. Его примерная площадь составляет 19,335  га, а геологическое строение составляют известняковые камни. Примерно 80% площади гор Тек Тек - это луговые пастбища, а 13% - сельскохозяйственные угодья. С точки зрения исторического и культурного наследия,- горы Тек Тек и их окрестности являются очень богатым регионом. Открытие Карахан-Тепе и  Холм Харбецуван, относящийся к тому же периоду, что и Гёбекли Тепе,  снова сделало этот регион важным. В пределах гор Тек Тек есть другие старые поселения- это античные поселения Согматар и город Шуаб. Эти поселения выглядят как поселения, которые были заселены с периода энеолита до позднего римского периода. С точки зрения растительного покрова, горы Тек Тек,  расположены в Ирано-Туранском фитогеографическом районе. В горах Тек Тек, наряду с  широким разнообразием видов растений,  также были обнаружены дикая пшеница и ячмень. В то же время, в этом районе произрастают, относящиеся к кустарниковым видам, - меленгич и инжировые деревья. В ходе археоботанического анализа, проведенного в Гёбекли-Тепе, расположенном на вершине Сусузских гор в непосредственной близости от региона Тек-Тек, были обнаружены остатки подобных растений, встречающиеся здесь в настоящее время. Сегодня, в ходе археофаунистических исследований в Гёбекли-Тепе были обнаружены такие виды животных, как газели, лисы и пустынные вараны. Это исследование представляет собой предварительное сравнение находок, обнаруженных в этом регионе в процессе исследования флоры и фауны периода неолита, так  и сегодняшних находок. В будущем будет проведено более полное исследование благодаря находкам, обнаруженным на холме Харбецуван и Карахан-Тепе, расположенных в горах Тек Тек.
CR  - KAYA Ö. F. & ERTEKİN, A. S. (2009). “Flora of the protected area at the Tektek Dağları (Şanlıurfa-Turkey)”, OT Sistematik Botanik Dergisi, Vol. 16, No. 2, 79-96.
CR  - KAYA Ö. F. (2014). “Phytosociological Analysis on The National Park of The Tek Tek Mountains, Şanlıurfa, Turkey, Bangladesh Journal of Botany, Vol. 43, No. 1, 27-35.
CR  - NEEF, R. (2003). “Overlooking the Steppe-Forest: A Preliminary Report on the Botanical Remains from Early Neolithic Göbekli Tepe (Southeastern Turkey)” The Newsletter of Southwest Asian Neolithic Research,  Neo-Lithics 2/03, 13-16.
UR  - https://doi.org/10.17498/kdeniz.786174
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1266336
ER  -