TY  - JOUR
T1  - BERKE HAN DÖNEMİNDE İSLAM DİNİNİN ALTIN ORDA DEVLETİ'NE ETKİSİ
TT  - ВЛИЯНИЕ ИСЛАМСКОЙ РЕЛИГИИ НА ГОСУДАРСТВО АЛТЫНОРДУ ВО ВРЕМЯ ПРАВЛЕНИЯ БЕРКЕ-ХАНА
AU  - Kutlu, Furkan
PY  - 2021
DA  - January
JF  - Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi
JO  - GTTAD
PB  - Özgür TÜRKER
WT  - DergiPark
SN  - 2667-5366
SP  - 37
EP  - 48
VL  - 3
IS  - 5
LA  - tr
AB  - Cengiz Han liderliğinde bir araya gelen Türk ve Moğol kabileleri, XIII.yüzyılda başlayan fütuhatları neticesinde Asya kıtası dahil Avrupa, Anadolu  ve Ortadoğu topraklarının bir kısmını istila etmeyi başarmışlardır. Adeta cehennem etkisi yaratan bu istilalar sonucunda Cengiz Han’ın torunu Batu Han liderliğinde 1237-1241 yılları arasında başlatılan batı seferi sonucunda Volga nehrinin kıyısında Altın Orda Devleti kurulmuştur. Cuci neslinin kurmuş olduğu bu Türk-Moğol devleti, diğer Cengizli devletlerinden farklı birtakım özellikleri içinde barındırmaktadır. Bu farklı özelliklerden biri İslam dinini ilk kabul eden Cengizli devleti olmasıdır.  Müslümanlığın daha önceleri Volga bölgesinde VIII.yüzyıllar da gelmesi Altın Orda’nın İslam dinine girmesinde etkisi çok büyük olmuştur. Altın Orda devletinin İslam dinine girmesi ve yayılmasında Yeseviyeliğin alt dallarından biri olan Kübreviyye tarikatının Bâharziye kolunun etkili olduğu bilinmektedir. Muhtelif kaynaklarda Berke Han’ın Müslüman olması ile ilgili de çok çeşitli bilgiler bulunmakta ve araştırmacılar arasında da çok tartışılan bir konu olmuştur. İslam dinini benimseyen Berke Han’ın hükümdar olduğu yıllarda devletin dış siyasetinde önemli bir takım değişiklikler meydana gelmiştir. Nitekim Berke Han, kendi öz kuzeninin kurmuş olduğu İlhanlı Devletine Abbasi hilafetini yıkıp halifeyi öldürdüğü gerekçesiyle karşı ileri bir harekât başlatmış ve bunun için de Memlüklü Devleti ile ittifak içerisinde bulunmaktan kaçınmamışlardır.  Söz konusu bu ittifak neticesinde Altın Orda devletine birtakım ünlü din âlimleri gelmiş ve ülkede İslam’ın yayılmasına katkıda bulunmuşlardır. Muhtelif kaynaklardan edinilen bilgiler ışığında Berke Han dönemi için ülkenin dış politikasının değişmesinde İslam dinin önemli bir etkisinin bulunmadığını Berke Han’ın İslam dinini politik bir araç olarak kullandığına ilişkin bilgiler bulunmaktadır. Özellikle Altın Orda ve İlhanlılar arasında itilaflı bölge olan Azerbaycan ve Kafkasya topraklarında yaşanan gelişmeler Berke Han’ın Memlüklüler ile ittifak girişiminde bulunmasına neden olmuştur. Türkiye’de Altın Orda tarihi üzerine yapılan araştırmalar yüzeysel olmakla birlikte İslam dininin devlete olan etkisi de çok kısıtlı sayıda araştırılmıştır. Araştırılan konular daha çok Moğolların İslamiyet’e girmeleri ve Altın Orda hükümdarlarının İslam dini için yaptığı birtakım İslami faaliyetler üzerine olmuştur.  Söz konusu çalışmanın amacı literatür eksiliğinden dolayı oluşan boşluğu doldurmak ve özellikle İslam dininin Altın Orda’ya etkisinin olup olmadığının daha iyi anlaşılmasını amaçlamaktadır. Söz konusu çalışmada ilk olarak Altın Orda Devleti’nin kurulmadan önce İslam dininin Volga bölgesine nasıl yayıldığı ve Altın Orda kurulduktan sonra İslam dinine geçişi arasındaki bağlantı ortaya koyulacaktır. Akabinde Berke Han’ın İslam dinine girmesi üzerine yer alan tartışmalar gün yüzüne çıkarılıp bir sonuca varılmaya çalışılacaktır. Ayrıca Müslümanlığı kabul eden Berke Han döneminde İslam dininin Altın Orda devletine etkisi ve bununla beraber dini politik bir araç olarak kullanıp kullanmadığına ilişkin tartışmalara da bir cevap aranacaktır.
KW  - Altın Orda Devleti
KW  - Berke Han
KW  - İslam
KW  - İlhanlılar
KW  - Memlüklüler
N2  - Тюркские и монгольские племена, объединившиеся под руководством Чингисхана, XIII дек.в результате их футухата, который начался в столетии, им удалось вторгнуться в часть европейских, анатолийских и ближневосточных территорий, включая азиатский континент. В результате этих вторжений, которые оказали почти адское влияние, на берегу реки Волги было создано государство Золотая Орда в результате западной экспедиции, начатой между 1237-1241 годами под руководством декана Чингисхана Бату-хана. Это тюркско-монгольское государство,основанное Улуса Джучи, имеет ряд особенностей, отличающихся от других чингизских государств. Одной из этих различных особенностей является то, что государство Чингизли, которое первым принял религию ислама. Ранее мусульманство было в Поволжье VIII.на протяжении веков влияние Золотой Орды на вступление в исламскую религию было огромным. Известно, что Бахарзийская ветвь кубревийской секты, одной из низших ветвей Есевийства, сыграла важную роль в вступлении и распространении государства Золотая Орда в исламскую религию. В различных источниках также содержится широкий спектр информации о том, что Берке-хан был мусульманином, и это также было очень обсуждаемой темой среди исследователей.декан хан был мусульманином. В годы, когда Берке-хан, принявший исламскую религию, стал правителем, во внешней политике государства произошел ряд существенных изменений. Действительно, Берк-Хан начал передовую операцию против государства Ильханлы, основанного его собственным двоюродным братом, на том основании, что он разрушил халифат Аббасидов и убил Халифа, и для этого они не избежали союза с государством мамлюки. В результате этого альянса в государство Золотая Орда пришли ряд известных религиозных ученых и внесли свой вклад в распространение ислама в стране. В свете информации, полученной из разных источников, есть информация о том, что исламская религия не оказала существенного влияния на изменение внешней политики страны в период Берке-хана, что Берке-хан использовал исламскую религию в качестве политического инструмента. В частности, в Золотой Орде и Ilhanli между itilafli региона в территорию Азербайджана и Кавказа, произошедшие улучшения хана Берке Memluklu союзе с попыткой был причиной. Исследования по истории Золотой Орды в Турции поверхностны, но влияние Исламской религии на государство также было исследовано в очень ограниченном количестве. Исследованные темы были в основном связаны с вступлением монголов в ислам и рядом исламских мероприятий, которые правители Золотой Орды делали для исламской религии. Цель рассматриваемого исследования состоит в том, чтобы заполнить пробел, образованный его недостатком в области истории, и, в частности, лучше понять, влияет ли исламская религия на Золотую Орду. Исследование, о котором идет речь, сначала выявит связь между тем, как исламская религия распространилась на Поволжье до создания государства Золотая Орда, и переходом на исламскую религию после создания Золотой Орда. Затем дебаты о вступлении Берке-хана в исламскую религию будут развернуты и попытаются прийти к выводу. Также будет искать ответ на споры о влиянии исламской религии на государство Золотая Орда во время правления Берке-хана, который принял мусульманство, и использует ли он религию в качестве политического инструмента.
CR  - ARSLAN, İhsan, Moğollar Arasında İslamiyetin Yayılışı, Onur Akademi,İstanbul,2018.
CR  - ELDAROV, Murat, İslamiyet’in Hazarlar Arasında Yayılması,Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi),Kayseri,2006.
CR  - GARUSTOVİÇ, G.H, ”Religioznaya situatsiya v Zolotoy Orde: Glazami Sovremennikov”, İslam i Vlast v Zolotoy Orde, Akademia Nauk Respublikası Tatarstan, Kazan,2012,s.73-97.
CR  - GARUSTOVİÇ, G.H., “Srednevekovıe Avtorı O Rasprostranenii İslama v Uluse Cuci”, Bestnik Akademia Nauk, V.17,no3, Başkurdistan , 2012,s.55-61.
CR  - GROUSSET,Rene, Bozkır İmparatorluğu,trc.M.Reşat Uzmen,Otuken Yayınları,İstanbul,1980.
CR  - GÜNDOĞDU, Abdullah, “Altın Orda Sahasında İslamlaşma ve Sonuçları”, Volga Ural bölgesinde İslam Medeniyeti İkinci Milletlerarası Sempozyum bildirileri , IRCIA(Proceedings of The Second International Symposium on Islamic Civilasition in Volga-Ural region) Kazan, Tataristan, 24-26 Haziran 2005,s.233-248.
CR  - HACI, Ötemiş,, Cengiznâme, haz.Tuncer Gülensoy, Bilge Kültür Sanat, İstanbul,2020.
CR  - İZMAYLOV, İ.L,”Prinyatie İslama v Uluse Cuci:Priçinı i Etapı İslamizatsii”, İslam i Vlast v Zolotoy Orde, Akademia Nauk Respublikası Tatarstan, Kazan,2012,s.98-115.
CR  - KAFALI, Mustafa, ”Batu Han”, Diyanet İslam Ansiklopedisi,C.V,İstanbul,2012,s.8-10.
CR  - KALAN, Ekrem,”Nümismatik Materyallere göre İslamlaşma sürecinde Altın Orda Hanlarının kullandığı isim ve unvanlar(1227-1357)”,Karadeniz Araştırmaları,C.IX,Ankara,2012,s.23-34.
CR  - KEMALOĞLU, İlyas, ”Saray”,Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.34, İstanbul, 2009,s.121-122.
CR  - KİTAPÇI, Zekeriya, Türk  Moğol Boyları Arasında İslâmiyet,Yedikubbe Yayınları,Konya,2005.
CR  - KORKMAZ, Akhun Telli, Altın Orda Devleti’nde Din, Berikan Yayınevi, Ankara,2018.
CR  - KURAT, Akdes Nimet,  IV.XVIII. Yüzyıllarda Karadenizin Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1972.
CR  - ÖZCAN, Altay Tayfun, “Sartak Han”, Tarihin ve Tarihçinin İzinden: Kazım Yaşar Kopraman Armağanı, TKAE yayınları., Ankara 2014,s.171-190.
CR  - POÇEKAEV, Roman,,Tsari Ordınskie Biyografii Hanov i Praviteley Zolotoy Ordı, Evraziya, S.Petersburg, 2012.
CR  - RASONYI, Laszlo, Tarihte Türklük, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü,Ankara 1993.
CR  - RİCHARD, Jean, ”Berke Han’ın İslam’a girişi ve Altın Orda Hanlığında İslamiyetin Yayılışı”, çev.Abdulkadir Yuvalı, Türk Kültürü, S.306,1988,s.634-642.
CR  - SAYFETDİNOVA,E.G.,”Müslümanskaya Kultura Zolotoy Ordı po svedeniyam srednevekovıh arabskiy istoçhikov”,Minbar,İslamic Studies,2019,s.689-702.
CR  - ŞEREMETEV, A.G., ”Religioznıy Faktor vo vneşney Politike Zolotoy Ordı”, İzvestiya Saratovkovo Universiteta, Novaya Seria,,2013,s.3-8.
CR  - ŞEREMETEV, A.G.,,”Religioznıy Faktor v Politiçeskoy Jizni Zolotoy Ordı” Dissertaцya stepeni kandidata,Saratov,2014.
CR  - TIESENHAUSEN, W.De,, Altınordu Devleti Tarihine Ait Metinler, Çev.İsmail Hakkı İzmirli, Maarif Matbaası, İstanbul,1941.
CR  - ULUDAĞ, Süleyman, “Bâherzî,Seyfeddin”, Diyanet İslam Ansiklopedisi,C.4,İstanbul,1991,s.474-475.
CR  - VASİLEV, Dmitry V., “Altın Orda: Tarih, Ekonomi ve Kültür”,çev.M.Bilal Çelik, Kuruluş ve Çöküş Sürecinde Türk Devletleri Sempozyum Bildirileri,Sakarya,2008.,s.153-170.
CR  - VİKTOROVİÇ, Vasilev Dimitriy, islam v Zolotoy Orde(istoriko- arhelogiçeskoe issledovanie),Federalnoe Agentstvo po obrazovaniü Astrahanskiy Gasudarstvennıy Universitet,Astrahan,2007.
CR  - YAKUBOVSKİY, A.Yu., Altın Orda ve Çöküşü, çev.Hasan Eren, Kültür Bakanlığı Yayınları,Ankara,1976.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/gttad/issue//796502
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1296383
ER  -