TY  - JOUR
T1  - Müstəqillik Dövründə Gürcüstanda Milli Dövlət Quruculuğu, İslam Siyasəti Və Regional Əməkdaşlıq
TT  - National State Building, Islamic Policy and Regional Cooperation in Georgia during the Period of Independence
AU  - Asker, Ali
AU  - Ünal, Tuğba
PY  - 2020
DA  - September
DO  - 10.26650/jes.2020.010
JF  - Avrasya İncelemeleri Dergisi
JO  - AVİD
PB  - İstanbul Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2147-7469
SP  - 125
EP  - 139
VL  - 9
IS  - 2
LA  - az
AB  - Müasir dövrdə müstəqilliyini yeni qazanmış ölkələrdə ən önəmli məsələlərdən biri milli dövlət quruculuğu prosesinin uğurla həyata keçirilməsidir. Bu prosesin həyata keçirilməsi bilavasitə bir neçə ünsürdən asılıdır. Bunlardan biri vətəndaşların milli kimliklərinin önəmli bir parçasını təşkil edən dini kimlik ünsürüdür. Dövlətlərin həyata keçirdikləri dini və milli (etnik) azlıqlar siyasəti milli dövlət quruculuğunun uğurla davam etdirilməsi baxımından vacib əhəmiyyət kəsb edir. Müxtəlif milli, dini və etnik qrupların yaşadığı Gürcüstanda bu siyasətin özünəməxsus problemləri mövcuddur. Azlıqlarla bağlı milli siyasətin insan hüquqları, demokratiya və beynəlxalq hüququn ümumi prinsipləri çərçivəsində həyata keçirilməsi bu problemlərin aradan qaldırılması baxımından vacibdir. Gürcüstanda yaşayan Borçalı türkləri, acarlar, Axısqa türkləri və kistlərdən ibarət müsəlman azlıqlarla bağlı problemlərin uğurlu həlli ölkədəki islam siyasətinin xarakterindən asılıdır. 2011-ci ildən etibarən bir neçə dəfə aparılmış sosioloji sorğu və əldə edilən nəticələr bu məqalənin hazırlanması baxımından çox faydalı olmuşdur. Habelə 2015-2016-cı illərdə çox sayda araşdırmaçının yer aldığı kollektiv sorğu, müşahidə və dərin müsahibələr, habelə, Türkiyədəki elmi araşdırmalar bu məqaləni uğurla tamamlamağa imkan vermişdir. Məqalədə, yuxarıda bəhs edilən sosioloji sorğu və araşdırmalar zamanı əldə edilən nəticələrdən, habelə regionla bağlı rəsmi mənbələrdə yer alan materiallardan istifadə edilərək mövcud problemlərin həlli məsələsində üçtərəfli əməkdaşlığın roluna diqqət çəkilmişdir.
KW  - Gürcüstan
KW  - müsəlman azlıqlar
KW  - milli dövlət quruculuğu
KW  - üçtərəfli əməkdaşlıq
N2  - Günümüzde bağımsızlığını yeni elde etmiş post-Sovyet ülkelerde en önemli konulardan biri ulus devlet inşası sürecinin başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesidir. Bu sürecin hayata geçirilmesi birkaç unsurla doğrudan ilgilidir. Esas unsurlardan biri vatandaşların milli kimliklerinin önemli parçasını teşkil eden dini kimlik unsurudur. Buna yüzden devletlerin uyguladığı dini ve milli (etnik) azınlıklar politikası ulus devlet inşasının başarılı bir şekilde devam ettirilmesi acısından son derece önemlidir. Değişik milli, dini ve etnik grupların yaşadığı Gürcistan’da bu politikanın kendine özgü sorunları vardır. Bunun dışında günümüzde, Gürcistan’da milli ve etnik azınlıklarla ilgili siyasetin insan hakları, demokrasi ve uluslararası hukukun evrensel ilkeleri çerçevesinde yürütülmesi ulus devlet inşası sürecinde karşılaşılan sorunların aşılması bakımından ciddi rol oynayacaktır. Gürcistan’ın Borçalı Türkleri, Acaralar, Ahıska Türkleri ve Kistlerden oluşan Müslüman azınlık sorununun başarılı çözümü bu devletin uyguladığı İslam politikasının karakteriyle bağlantılıdır. Bu makalede Gürcistan’da 2011 yılından itibaren devam ettirilen şaha gezisi birçok acıdan faydalı olmuştur. 2015- 2016 yıllarında çok sayıda araştırmacının yer aldığı kolektif şaha gezisi, gözlem ve derin mülakatların Türkiye’deki ilmi araştırmalara, ayrıca strateji düşünce alanındaki literatüre önemli katkı sağladığı söylenebilir. Bu makalede, yukarıda bahsi geçen saha gezileri ve araştırmalar sırasında elde edilen sonuçların, ayrıca bölgeyle ilgili resmi kaynaklarda yer alan verilerin kullanılması yoluyla cari sorunların çözümünde üç taraflı iş birliğine dikkat çekilmiştir
CR  - Asker Ali, Çoxtərəfli əməkdaşlıq prizmasından Türkiyənin Cənubi Qafqaz siyasəti, Qafqazşünasların Birinci Beynəlxalq Forumu [17-18 aprel 2017: Bakı], Azərbaycan MEA Qafqazşünaslıq İnstitutu, Bakı, 2017 (ss. 212-218).
CR  - Asker Ali, Kahraman Alter, Gürcistan’da Devletleşme, Kimlik İnşası ve Müslüman Topluluklar. İçinde: Gürcistan’daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset (Editörler: Ayşegül Aydıngün, Ali Asker, Aslan Yavuz Şir), AVİM Yay., Terazi Yayıncılık, Ankara 2016 (ss. 23-47).
CR  - Asker Ali, Öğütcü Özge Nur. Borçalı Türkleri: İslam, Mezhep ve Din Temelli Sorunlar, Gürcistan’da Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset (Ed. Ayşegül Aydıngün, Ali Asker, Aslan Yavuz Şir), Avrasya İncelemeleri Merkezi, Ankara 2016 (ss. 219-244).
CR  - Asker Ali. Gürcistan’da Din-Devlet İlişkilerinde Yeni Yasal Düzenleme, 21.Yüzyıl. Eylül, 2011, No. 33 (ss. 66-72).
CR  - Aydıngün Ayşegül, Asker Ali, Üner Anıl. Pankisi Vadisi’nde Kistler: Selefilik, Gelenekçilik, Kimlik ve Siyaset, Gürcistan’da Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset (Ed. Ayşegül Aydıngün, Ali Asker, Aslan Yavuz Şir), Avrasya İncelemeleri Merkezi, Ankara 2016 (ss. 347-370).
CR  - Bilestka Yuliya, Tuncel Turgut Kerem. Ahıska Türklerinin Gürcistan’a Geri Dönüşü ve ‘Ermeni Faktörü’, Gürcistan’da Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset (Ed. Ayşegül Aydıngün, Ali Asker, Aslan Yavuz Şir), Avrasya İncelemeleri Merkezi, Ankara 2016 (ss. 319-346).
CR  - Çelikpala Mitat, Veliyev Cavid. Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye. Bölgesel İşbirliğinin Başarılı Örneği, Polisy Brief, Center for International and European Studies (CIES) , Marty 2015. Huseynov Rashad, History and Evolution of Islamic Institutions in Azerbaijan (XIX-XXI. Centuries). The Caucasus - Globalization Journal of Social, Political and Economic Studies. Vol. 8, Issue 1-2, 2014 (pp. 1-11).
CR  - İsgəndərov Anar, Mövlayi Adil, Şeyxülislamın tarixi, “Elm və təhsil”, Bakı 2016.
CR  - Kahraman Alter, Katliarou Yury, Anaç Özge. Müslüman Acarlılar: İslam, Din Değiştirme ve Dini Haklar, Gürcistan’da Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset (Ed. Ayşegül Aydıngün, Ali Asker, Aslan Yavuz Şir), Avrasya İncelemeleri Merkezi, Ankara 2016 (ss.159-1992).
CR  - Məmmədov Ceyhun, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə dövlət-din münasibətləri, Dövlət və Din, № 04 (51) iyul - avqust 2017, (ss. 6-15).
CR  - National Statistics Office of Georgia “2014 General Population Census-Population by Regions and Religion”, http://www.census.ge/en/results/census (20.05.2016).
CR  - No:410/19, Azərbaycan Respublikası, Gürcüstan və Türkiyə Respublikasının Xarici İşlər nazirlərinin Səkkizinci Üçtərəfli Görüşü, Tbilisi Bəyənatı, 23.12.2019, http://mfa.gov.az/az/news/6510/pno41019-azerbaycanrespublikasi- guumlrcuumlstan-ve-tuumlrkiye-respublikasinin-xarici-isler-nazirlerinin-sekkizinciuumlccedilterefli- goumlruumlsuuml-tbilisi-beyenatip [Baxıldığı tarix: 12.03.2020].
CR  - Prasad Conor. Georgia’s Muslim Community: A Self-Fulfilling Prophecy? ECMI Working Paper. No. 58, 2012.
CR  - Митрополит Батумский Димитрий – о чуде в Аджарии, мусульманах и Патриархе Илии, http://www. pravmir.ru/mitropolit-batumskij-i-lazskij-dimitrij-adzhariya-vernulas-k-istokam/, 06.12.2012, [Baxıldığı tarix: 20.05.2017].
UR  - https://doi.org/10.26650/jes.2020.010
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1319491
ER  -