TY - JOUR T1 - Türk yaylarında kullanılan ağaç türleri ve özellikleri TT - Tree species and properties used in Turkish bows AU - Parlak, Salih PY - 2020 DA - December Y2 - 2020 JF - Ağaç ve Orman JO - TreeFor PB - Bursa Teknik Üniversitesi WT - DergiPark SN - 2757-5349 SP - 25 EP - 34 VL - 1 IS - 2 LA - tr AB - Türk yayları ahşap, boynuz ve tendonlardan elde edilen sinir lifleri ve bunların hayvansal tutkallarla yapıştırılması ile elde edilen mürekkeb (kompozit) yaylardır. Ahşabın mekanik ve fiziksel özellikleri boynuz plakalar ve sinir lifleri kullanılarak iyileştirilmiştir. Bu yaylar ters bükümlü yaylar sınıfında yer alır ve kurulduğunda boynuz iç kısımda, yayın sırtına döşenen sinir lifleri ise dış kısımda yer alır. Dolayısıyla boynuz sıkışmaya mukavim, sinir lifleri ise esneme özelliğinde olduğundan çok kısa bir yaydan çok yüksek çekiş kuvvetleri elde edilebilmektedir. Sadece ağacın doğal eğilme özelliğinden faydalanılarak yapılan yaylarda ise çekiş kuvveti ağacın bükülmesine izin verdiği ölçüde gerçekleşir ve Türk yaylarındaki kadar muazzam bir güç elde edilemez. Savaşlarda mutlak üstünlük sağlayan bu silahların yapımında kullanılan ağaçların da özel olarak seçilmesi ve işlenmesi gerekir. Yayın orta tabakasında kullanıldığından, bükülebilme, esneklik, kolay işlenme ve hem boynuza hem de sinirlere mükemmel şekilde yapışabilme kabiliyetinde olmalıdır. Bu bakımdan seçilen ağacın fiziksel ve mekanik özelliklerinin uygun olması gerekir. Bu derleme çalışmada Türk yayı yapımında en yaygın kullanılan ve potansiyel kullanılma ihtimali olan ağaç türleri incelenmiş, yay yapımı bakımından önemli olan bazı performans özellikleri karşılaştırılmıştır. KW - Türk yayı KW - kompozit yay KW - ağaç özellikleri CR - 1883-Report Of Tests On The Strength Of Structural Materıal, Made At The Watertown Arsenal ,Mass. Durıng The Fıscal Year Endıng June 30 CR - Acar, Ş., Özveri, M., 2007. Yaycı Yusuf Beşe Terekesinin Düşündürdükleri. Osmanlı Bilimi Araştırmaları IX/1-2: 120-134 CR - Allely, S., Tim Baker Paul Comstock Jim Hamm Ron Hardcastle Jay Massey John Strunk . 1993. The Traditional Bowyer’s Bible-Volume two. The Lyon Press, Printed in Canada CR - Aslaner, O., Doğuhan (2018), Yukarı Dicle Havzası Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Ok Uçlarının Deneysel Çalışması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. CR - Balogh, C., 2006. Karpat Havzası’nda Bir Avar Yay Ustasının Mezar Kalıntıları Eski Türklerde Bileşik (Kompozit) Yay Yapımına İlişkin Arkeolojik Bulgular. ART-SANAT 6: 109-120 CR - Bergmann, S.S., (1999). Forest Products Laboratory. Wood handbook—Wood as an engineering material. Gen. Tech. Rep. FPL–GTR–113. Madison, WI: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Forest Products Laboratory. 463 p. CR - Bergmann, S.S., 2010. Forest Products Laboratory. Wood handbook—Wood as an engineering material. Gen. Tech. Rep. FPL–GTR–113. Madison, WI: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Forest Products Laboratory. CR - Betts, H. S., 1945. Osage Orange (Madura pomifera), American Woods, 1-4 CR - Birtürk, T., 2011. Karadeniz Bölgesinde Doğal Olarak Yetişen Akçaağaç (Acer L.) Taksonları Odunlarının Anatomik Özellikleri Ve Farklı Yetişme Koşullarının Bu Özellikler Üzerine Etkisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Doktora Tezi. CR - Boit , B.A., 1991. The Fruıts Of Adversıty: L Technıcal Refınements Of The Turkısh Composıte Bow 't'. Durıng The Crusadıng Era, The Ohio State University, 1991 ,","' '. DEGREE: Master of Arts, pp 180 CR - Bozkurt, Y.,1966. Ağaç Malzemenin Mekanik Özellikleri. İstanbul Üniversitsi Orman Fakültesi Dergisi, seri B Cilt XVI Sayı 2, 42-60 CR - Burns, L.F., 2004. Hıstory of The Osage People. The Unıversıty Of Alabama Press Tuscaloosa and LondonThe University of Alabama Press, pp 593 CR - Burtgon, J. D., 1953. Osage-Orange (Maclura pomifera Raf. Schneid.). US. Government Printing Offıce: 1973–O-489-516 CR - Büyüksarı, Ü., 2006. Bölge Farklılığının Kayın Gövdeli Akçaağaç (Acer TrautvetteriMedw.) Odunun Bazı Teknolojik Özellikleri Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı. CR - Çetin, F., Gündüz, G., 2017. Türkiye’deki Bazı Ağaç Türü Odunlarının Mekanik Özellikleri Üzerine Yapılan Araştırmaların Değerlendirilmesi. Bartın Orman Fakultesi Dergisi, 19(1): 161-181, DOI: 10.24011/barofd.306723. CR - Dönmez, S.C., 2020. Bir Mühendslk Dehâsı: Osmanlı Kompozit Yayı. www.trendaz.com/tr/?page_d=578 -27.10.2020 CR - Elyıldırım, Y.K.,2008. Gürgen Yapraklı Kayacık (Ostrya Carpinifolia Scop) Odunu’nun Bazı Teknolojik Özellikleri Üzerine Isıl İşlemin Etkileri. Düzce Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Haziran 2008 Yüksek lisans tezi 106 s. CR - Ergin, A., Çetin, A., 2015. İslambol Okçuları. (Risale-i Bahtiyarzade Hasan Çelebi). Astana yayınları, Ankara. Baskı Aydan web ofset. CR - Göksu, E., 2018. Okla Yükselen Millet, Türklerde Ok ve Okçuluk, Okçular Vakfı Yayını, Alioğlu Matbaacılık Basım yay. İstanbul. CR - Grayson, C.E., French, M., and O’Brien, M.J., 2007. Traditional archery from six continents: University of Missouri University of Missouri Press, Columbia. CR - Gündüz, G., Yaman, B., Özden, S., Dönmez, S.C., 2013. Anatomy of WoodenCore of Ottoman Composite Archery Bows. Sains Malaysiana 42(5): 547–552. CR - Gündüz, G., Yıldırım N., Şirin, G., Onat, S.M., 2009. Ak Dut Ağacının Anatomik, Kimyasal, Fiziksel ve Mekanik Özellikleri, Düzce Ünv. Orman Fakültesi, Ormancılık Dergisi, 5:1, 131-149 CR - Gündüz; G., Özden, S., Tekçe, M.S., 2010. Türkler’de Ahşap Ok Yapımı, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 17, 111-122, ISSN: 1302-0943 EISSN: 1308-5875 CR - Kaegi W.E., 1964. The Conrubution of Archery to the Turkish Conquest of Anatolia. Speculum, A Journal of Mediaeval Studies, XXXIX, sa.s 96-108 (Anadolu’nun Türkler Tarafından Fethine Okçuluğun Katkısı-Türkçe Çeviri Yusuf Ayönü-https://dergipark.org.tr/tr/pub/egetid/issue/5043/68751) CR - Kani, M., 1847. Telhis-i Resailü’r- Rumat, s. 159-160, İstanbul (Matbaa-iAmire) 1263 CR - Karpowicz, A., 2018. Osmanlı Türk yayları, İmali ve tasarım. Okçular Vakfı Yayınları, Araştırma İnceleme 2. Alioğlu Matbaacılık Basım. Yay. İstanbul. CR - Kartal, S. N., ve Köse, C., 2000. Some Anatomical Properties and Wood Density of Ostrya carpinifolia Scop. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri A, vol.50, 167-176. CR - Klopsteg, P.E., 1987. TurkishArcheryandTheCompositeBowEnlarged Third Edition, Butler&TannerLtd, FromeandLondon,Great Britain CR - Klopsteg, P.E., 2019. Türk Okçuluğu. Okçular Vakfı Yayını. Erden Yayınları Tic. Aş. İstanbul. CR - Kooi, B.W., 1983. On the Mechanics of the Bow and Arrow. PhD-thesis, Mathematisch Instituut, Rijksuniversiteit Groningen, The Netherlands. CR - Kooi, B.W., 1994. The Design of the Bow. Proceedings Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen 97(3): 1–27 (1994) CR - Kooi, C.A., Bergman, B.W., 1997. An Approach to the Study of Ancient Archery using Mathematical Modelling. Antiquity 71:(271) 124–134 CR - Korkut, M., Kök, S., Korkut, D.S., Gürleyen, T., 2008. The effects of heat treatment on technological properties in Red-bud maple (Acer trautvetteri Medw.) wood. Bioresource Technology 99 1538–1543 CR - Korkut, S., Büyüksarı, Ü., 2006. Some Mechanical Properties of Red-bud Maple (Acer trautvetteri Medw.) Wood Grown İn Different Districts. Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, Cilt 2 (2):24-31 CR - Korkut, s., Güller, B., 2008. Physical and mechanical properties of European Hophornbeam (Ostrya carpinifolia Scop.) wood. Bioresource Technology 99(11):4780-5 DOI: 10.1016/j.biortech.2007.09.058 CR - Kumar, R. N. ve Pizzi, A., 2019. Adhesives for Wood and Lignocellulosic Materials . by John Wiley & Sons, Inc., 111 River Street, Hoboken, NJ 07030, USA CR - Küçük, M.A., 2018. İslâm Öncesinden Sonrasına Türk Geleneğinde Bir Yaşam Stili:“Okçuluk. Internabtional Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), 4(1): 178-191 CR - Latham, J.D.,Paterson, W.F., 1970. SaracenArchery. An English Versionand Exposition of a MamelukeWork on Archery. (A.D. 1368). TheHollandPress, London. CR - Metin, T., 2014. Selçuklularda Okçuluğa Genel Bir Bakış, Tarih Okulu Dergisi (TOD) Yıl 7, Sayı XVII, ss. 131-153. DOI No: http://dx.doi.org/10.14225/Joh457 CR - Moliński, W., Mania, P., Tomczuk, G., 2016. The usefulness of different wood species for bow manufacturing . Folia Forestalia Polonica, Series A – Forestry, 2016, Vol. 58 (4), 183–187 CR - Onay, İ., 2015. İslam Öncesi Türk Kültüründe Avcılığın Temelleri Ve İktisadi, Askeri, Dini Değeri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 8 Sayı: 41, 516-525 CR - Öngel, H.B., 2001. Gelişim Sürecinde Erken İç Asya Türk Okçuluğu. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 21, Sayı 2 (2001) 189-215 CR - Özden, S., Gündüz, G., Onat, S.M., (2009). Türkler’de Yay Yapımı ve Ağaç Kullanımı, Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi Cilt:5, Sayı:1, 150-169 CR - Özgen, M. (2010). Osmanlı şenliklerinde bir gösteri sporu; Kabak oyunu. Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, 2(1), 378-393. CR - Özveri, Murat (2018), Türk Yayı ve Av: Dünü, bugünü ve Uygulamaları, Gezegen Yayınları: İstanbul. CR - Pasta, S., de Rigo, D., Caudullo, G., 2016. Ostrya carpinifolia in Europe: distribution, habitat, usage and threats. In: San-MiguelAyanz, J., de Rigo, D., Caudullo, G., Houston Durrant, T., Mauri, A. (Eds.), European Atlas of Forest Tree Species. Publ. Off. EU, Luxembourg. CR - Paterson, W.F., 1966. The Archers of Islam. Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 9, No. 1/2, pp. 69-87 CR - Payne-Gallwey, R.W.F.,1907. A summary of the history, construction and effects in warfare of the projectile-throwing engines of the ancients, with a treatise on the structure, power and management of Turkish and other oriental bows of mediaeval and later times, London: Longmans, green & co. CR - Peck, E.C., 1957. Bending Solid Wood to Form. U. S. Department o f Agriculture, Forest Service, Agriculture Handbook No. 125, pp 39, U. S. Government Printing Office Washington 25, D. C CR - Pizzi, A., 1989. Wood Adhesives. CRC Press Taylor-Francis Group, New York, pp. 437. CR - Record, S.J., 1914. The Mechanical Properties of Wood Including a Discussion of the Factors Affecting the Mechanical Properties, and Methods of Timber Testing. To The Staff of The Forest Products Laboratory, At Madıson, Wısconsın. Pp 93-bu yayın 2004 te elektronik olarak yaynlanmış CR - Record, S.J., 2004. The Mechanical Properties of Wood Including a Discussion of the Factors Affecting the Mechanical Properties, and Methods of Timber Testing. The Project Gutenberg eBook of The Mechanical Properties of Wood, CR - Reisinger, M.N., 2010. New evidence About composite bows and their Arrows in inner Asia The Silk Road 8: 42–62 CR - Rowell, R.M.,2005. Handbook of wood chemistry and wood composites. by CRC Press, Taylor & Francis Group CR - Ruffinatto, F., Crivellaro, A., 2019. Atlas of Macroscopic Wood Identification, With a Special Focus on Timbers Used in Europe and CITES-listed Species. Springer Nature Switzerland CR - Salem, M.Z.M., Mohamed, N.H., Nashwa, H., 2013. Physico-Chemical Characterization of Wood from Maclura Pomifera (Raf.) C.K. Schneid. Adapted to the Egyptian Environmental Conditions. Journal of Forest Products & Industrıes, 2(2), 53-57 ISSN:2325–4513 CR - Selby, S., 2000. Chinese Archery. Hon g Kong University Press, Aberdeen Hong Kong pp. 445. CR - Şenarslan, N.F., 2016. Osmanlı Sahasında Tercüme Edilmiş İlk Okçuluk Risalesi: Umdetü’l-Mütenâsilîn, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 56: 1077-1104 CR - Şenarslan, N.F., 2018. Mahmud b. Muhammed b. El-Hasan El-Ezherî Es-Sarayî Ed-Derbendî’nin Bugyetü’l-MerâmGâyetü’l-Garâm Şer-hi: Kavs-Nâme, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 64, s. 412-426 CR - Temizkan, A., Çoban, R.E., 2015. Dedem Korkut Kitabındaki Silah Terminolojisi Üzerine Bir İnceleme. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies 15/2: 15-28 CR - URL-1-https://www.wood-database.com/dogwood/ CR - URL-2 http://www.tirendaz.com/tr/?page_id=578 CR - Usta, İ., 2016. Ahşap: Mekanik Özellikler. Yapı Dünyası Ocak-Şubat. 14-31 CR - Wenren, J., 2013. Ancient Chinese Encyclopedia of Technology. Routledge, 2 Park Square Milton Park, Abingdon. CR - Yücel, Ü., 1999. Türk Okçuluğu. Atatürk Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları: 182. Gün ofset, Ankara. CR - Yücel, Ü.,1968. Sultan Mahmut II. Devrinde Okçuluk. Türk Etnoğrafya Dergisi, Sayı X, 89-102 UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/agacorman/issue//832008 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1417440 ER -