TY  - JOUR
T1  - Türkiye’de Çevre Politikaları: Kalkınma Planları Üzerinden Bir İnceleme
TT  - Environmental Policies in Turkey: A Review of Development Plans
AU  - Hamza Çelikyay, Hicran
PY  - 2021
DA  - June
DO  - 10.25204/iktisad.839408
JF  - İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi
JO  - JEBUPOR
PB  - H. Mustafa PAKSOY
WT  - DergiPark
SN  - 2564-7466
SP  - 185
EP  - 205
VL  - 6
IS  - 15
LA  - tr
AB  - Bu çalışmanın amacı, kalkınma planlarında yer alan çevre politikalarının çevre ana stratejileri, problemlerin teşhisi, müdahale yöntemleri ve kararların uygulanması yönüyle değerlendirilmesidir. Çalışmada, kalkınma planları hazırlandıkları dönem ve taşıdıkları belirgin özellikler göz önüne alınarak üç ana gruba ayrılmıştır. İlk gruba ilk beş kalkınma planı, ikinci gruba altı, yedi ve sekizinci kalkınma planları, son gruba ise dokuz, on ve on birinci kalkınma planlarını dahil edilmiştir. Çevre politikaları, politika uygulama aşamaları olan “problemlerinin teşhis edilmesi”, “müdahale yöntemlerinin incelenmesi” ve “kararların uygulanması” bağlamında incelenmiştir. Sonuç olarak, çevre politikalarının planların yayınlandığı dönemlerin şartları ve özelliklerini yansıttıkları, çevre problemlerinin tanımlanması ve çözüm yaklaşımlarının yeterli açıklık ve kararlılıkla planlarda yer aldığı ve politikaların uygulama aşamalarında önemli paradigma değişimlerinin olduğu görülmüştür. Türkiye, çevre sorunlarının farkında olarak değişen dünya dengeleri, uluslararası çevre politikaları ve ülke kalkınma hedefleriyle uyumlu politikalar geliştirmiş, gerektiğinde politika yaklaşımlarını değiştirmekten kaçınmamıştır. Ancak, ardışık dönemlerde yayınlanan bir kısım planlarda bazı çevre sorunlarının aynı haliyle yer aldığı ve çözüm önerilerinin tekrarlandığı görülmüştür. Bu durum, politikaların uygulama aşamalarında beklenilen sonucun alınamadığı yönünde değerlendirilmiştir. Eksik ve kısıtlı yönlerin yanı sıra başarı ile uygulanmış alanların ortaya konulması için politikaların son uygulama aşaması olan “belirlenen politikaların karar mekanizmaları içinde uygulanmasının” takip edilmesi önerilmektedir.
KW  - Çevre Sorunları
KW  - Çevre Politikaları
KW  - Politika Belgeleri
KW  - Kalkınma Planı
N2  - The aim of this study is to evaluate the environmental policies included in development plans in terms of environmental main strategies, diagnosis of problems, intervention methods and implementation of decisions. Development plans are divided into three main groups, considering the period in which they were prepared and their distinct features. The first group includes the first five development plans, the second group includes six, seven and eighth development plans, and the last group includes nine, ten and eleventh development plans. Environmental policies have been evaluated in the context of implementation stages of "identifying problems" and "examining intervention methods". As a result, it was observed that environmental policies reflect the conditions and characteristics of the periods in which the plans were published, and that there were significant paradigm changes in the identification of environmental problems and solution approaches. Turkey, being aware of environmental problems, has developed policies in line with changing world dynamics, international law and national development goals, and has not hesitate to change policy approaches when necessary. However, in some plans published in successive periods, it was seen that some environmental problems were included in the same way and solution proposals were repeated. In order to identify the current situation, incomplete and limited aspects, as well as areas that have been successfully implemented, it is recommended to follow the implementation of the determined policies within the decision-making mechanisms, which is the last implementation stage.
CR  - Algan, N. (2020, 18 Ekim). COVID-19 ve Sürdürülebilir Bir Gelecek İçin Çevre Politikaları [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=pbr_zYhv7c0
CR  - Aydın, H. A. ve Çamur, Ö. (2017). Avrupa Birliği çevre politikaları ve çevre eylem programları üzerine bir ı̇nceleme. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 21-44.
CR  - Baykal, H. ve Baykal, T. (2008). Küreselleşen Dünya’da çevre sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-17
CR  - Clinch, J. P. (2000). Environmental policy reform in the EU. G. Galli ve J. Pelkmans, (Ed.), Regulator reform and competitiveness in Europe: horizontal ıssues içinde (s. 202-237). Cheltenham and Northampton: Edward Elgar
CR  - Dışişleri Bakanlığı. (2011). BM Çevre Programı (UNEP) ve BM Çevre Asamblesi (UNEA). http://www.mfa.gov.tr/bm-cevre-programi-_unep_-ve-bm-cevre-asamblesi--_unea_.tr.mfa
CR  - European Union. (2021, 08 Haziran). EurLex The Single European Act. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=LEGISSUM:xy0027
CR  - European Commission. (2014). The Sixth Environment Action Programme of the European Community 2002-2012. https://ec.europa.eu/environment/archives/action-programme/intro.htm#:~:text=The%206th%20EAP%20is%20a,be%20taken%20to%20achieve%20them.&text=Environment%20and%20health,Natural%20resources%20and%20waste%20.
CR  - European Commission. (2021, 08 Haziran). Environment Action Programme to 2020. https://ec.europa.eu/environment/action-programme/
CR  - European Parliment. (2021, 08 Haziran). A European Green Deal. https://www.europarl.europa.eu/legislative-train/theme-a-european-green-deal/file-new-environmental-action-programme
CR  - Geray, C. (1998). Kentsel Yaşam Kalitesi ve Belediyeler, Türk İdare Dergisi, 70 (421), 323-345. http://www.tid.gov.tr/Makaleler/Y%C4%B1l70-421(1998).pdf#page=323
CR  - Gil-Garcia, J. R., Pardo, T., A., Nam, T. (2015). What makes a city smart? Identifying core components and proposing an integrative and comprehensive conceptualization, Information Policy (20), 61–87, IOS Press. doi: 10.3233/IP-150354
CR  - Halmaghi, E. E. (2016). Environmental action programmes of the European Union –   programmes supporting the sustainable development strategy of the European Union. Scientific Bulletin, 21(2), 87-90, https://www.sciendo.com/article/10.1515/bsaft-2016-0040
CR  - Heclo, H. (1972). Policy analysis. British Journal of Political Science, 2(1), 83-108, http://www.jstor.org/stable/193311
CR  - Karagöl, E. T. (2019, 11 Temmuz). 11. Kalkınma Planı neleri kapsıyor? Yeni Şafak.  https://www.yenisafak.com/yazarlar/erdaltanaskaragol/11-kalkinma-plani-neleri-kapsiyor-2052009
CR  - Kaypak, Ş. (2013). Çevre sorunlarının çözümünde küresel çevre politikalarının önemi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 17-34
CR  - Keleş, R. ve Hamamcı, C. (2005). Çevre Politikası. 5. Baskı, İmge Kitabevi
CR  - Keleş, R.  (2017). Kentleşme Politikası, 16. Baskı, İmge Kitabevi
CR  - Kılıç, S. (2015). Modern toplumda çevre bilinci üzerine düşünceler. A. Çoban (Ed.), Yerel yönetim kent ve ekoloji Can Hamamcı’ya armağan içinde (s. 161-192).  İmge Yayınevi
CR  - Lash, S., Szerszynski, B., ve Wynne, B. (1998). Ecology realism and the social sciences. S. Lash, B. Szerszynski ve B. Wynne (Ed.), Risk environment and modernity: Towards a new ecology, içinde (s. 1-27). SAGE Publications
CR  - Mutlu, A. (2009). Türkiye’de çevre sorunları literatürünün baskın niteliği ve sosyal bilimler yaklaşımının gerekliliği. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 1 (1), 0-0. doi: 10.1501/Csaum_0000000007
CR  - Odum, Eugene P. ve Barrett, Gary W. (1971). The Scope of Ecology, Fundamentals of Ecology, Fifth Edition, Thomson Books/Cole
CR  - Ökmen, M. (2004). Politika ve çevre. M. Marin ve U. Yıldırım (Ed.), Çevre sorunlarına çağdaş yaklaşımlar içinde (s. 327-368). Beta Yayınları
CR  - Peel, D. ve Lloyd, M. G. (2005). Development plans, lesson-drawing and model policies in Scotland. International Planning Studies, 10(3-4), 265-287. doi: 10.1080/13563470500378853
CR  - Pietkiewicz, M. (2017). The Main Directions Of EU Environmental Strategy, Section Environmental Legislation, Multilateral Relations and Funding Opportunities, 17th International Multidisciplinary Scientific GeoConference SGEM
CR  - Sarıçoban, K. ve Yildirimci, E. (2015). Çevre politikaları bağlamında sürdürülebilir kalkınma ve çevresel harcamalar: AB üyesi ülkeler ile bir karşılaştırma. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 2(3), 7-24
CR  - Sharma, P. D. (2008). Ecology and Environment. Rastogi Publications, Tenth Revision.
CR  - Simonis, Udo E. (1984). Preventive environmental policy: concept and data requirements. WZB Discussion Paper, No. IIUG dp 84-12, Wissenschaftszentrum Berlin (WZB), https://www.econstor.eu/bitstream/10419/82972/1/736551301.pdf
CR  - Solak Güleç, S. ve Sürmeli̇, İ. (2015). Hükümet programları ve kalkınma planları ekseninde çevre politikası analizi. Yasama Dergisi, 30, 22-43
CR  - Soyak, A. (2003). Türkiye’de iktisadi planlama: DPT’ye ihtiyaç var mı? Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4 (2), 167-182
CR  - Takım, A. (2011). Türkiye’de 1960-1980 yılları arasında uygulanan kalkınma planlarında maliye politikaları. Maliye Dergisi, 160, 154-176
CR  - T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1963). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Birinci-Be%C5BirinciBeşYıllık KalkınmaPlanı%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1963-1967%E2%80%8B.pdf
CR  - T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1967). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/%C4%B0kinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1968-1972%E2%80%8B.pdf
CR  - T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1972). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/%C4%B0kinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1968-1972%E2%80%8B.pdf
CR  - T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1978). (Yayın No. 1664). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983). https://sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/10/Dorduncu_Bes_ Yillik_Kalkinma_Plani-1979-1983.pdf
CR  - T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1984). (Yayın No. 1974). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Beşinci-Beş-Yıllık-Kalkınma-Planı-1985-1989.pdf
CR  - T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1989). (Yayın No. 2174). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1995). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Altıncı-Beş-Yılllık-Kalkınma-Planı-1990-1994%E2%80%8B.pdf
CR  - T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Yedinci-Beş-Yıllık-Kalkınma-Planı-1996-2000%E2%80%8B.pdf
CR  - T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Sekizinci-Beş-Yıllık-Kalkınma-Planı-2001-2005.pdf
CR  - T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/11/ON_BIRINCI_KALKINMA-PLANI_2019-2023.pdf
CR  - T.C. Kalkınma Bakanlığı (2006). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Dokuzuncu-Kalkınma-Planı-2007-2013%E2%80%8B.pdf
CR  - T.C. Kalkınma Bakanlığı (2013). Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Onuncu-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2014-2018.pdf
CR  - Türk Dil Kurumu. (2021, 08 Haziran). Türk Dil Kurumu Sözlükleri.  www.tdk.gov.tr
CR  - Terzi, S. (2017). Sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde Türkiye’de uygulanan çevre politikası araçlarının değerlendirilmesi (Uzmanlık Tezi). Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ankara.
CR  - Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü. (2021, 08 Haziran). Politika.  http://www.tubaterim.gov.tr
CR  - The Club of Rome (1972). The limits to growth, https://www.clubofrome.org/publication/the-limits-to-growth/
CR  - UN (1992). A new blueprint for international environmental action, United Nations, https://www.un.org/en/conferences/environment/rio1992
CR  - Walter, I., ve Ugelow, J. (1979). Environmental policies in developing countries. Ambio, 8(2/3), 102-109
CR  - Weidner, H. (1997).  Performance and Characteristics of German Environmental Policy. Overview and Expert Commentaries from 14 Countries, Discussion Paper FS II 97- 301 Wissenschaftszentrum Berlin für Sozialforschung
CR  - Wynne, B. (1992). Uncertainty and environmental learning reconceiving science and policy in the preventive paradigm. Global Envıronmental Change, http://www.andreasaltelli.eu/file/ repository/04_Wynne1992.pdf
CR  - Yıldız, M. ve Sobacı, M. Z. (2015). Kamu politikası ve kamu politikası analizi. M. Yıldız ve M.  Z. Sobacı (Ed.), Kamu politikası kuram ve uygulama, içinde (s. 16-42). Adres Yayınları.
CR  - 1982 Anayasası (1982). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf
CR  - 2872 Sayılı Kanun (1983). Çevre Kanunu, https://mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2872.pdf
CR  - 2873 Sayılı Kanun (1983). Milli Parklar Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2873.pdf
CR  - 2863 Sayılı Kanun (1983). Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2863.pdf
UR  - https://doi.org/10.25204/iktisad.839408
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1443678
ER  -