TY  - JOUR
T1  - ANTROPOJENİK KAYNAKLI JEOMORFOLOJİK DEĞİŞİMLERİN OLUŞMASINDAKİ FAKTÖRLERİN COĞRAFİ ANALİZİ: MALTEPE İLÇESİ (İSTANBUL) ÖRNEĞİ
TT  - GEOGRAPHICAL ANALYSIS OF FACTORS IN THE OCCURRENCE OF ANTHROPOGENIC ORIGINATED GEOMORPHOLOGICAL CHANGES: EXAMPLE OF MALTEPE DISTRICT (ISTANBUL)
AU  - Uzun, Murat
PY  - 2021
DA  - July
DO  - 10.14783/maruoneri.888364
JF  - Öneri Dergisi
PB  - Marmara Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1300-0845
SP  - 389
EP  - 418
VL  - 16
IS  - 56
LA  - tr
AB  - Yeryüzü jeomorfolojisi, şehirleşme, sanayi, ulaşım, madencilik, turizm vb. birçok faktörün etkisinde antropojenik baskılara maruz kalmakta ve gelişen teknolojik imkânlarla birlikte farklı boyutlarda değişimlere uğramaktadır. İnsan etkisiyle meydana gelen bu değişimlerin çeşitli yaklaşımlarla incelenmesi antropojenik jeomorfoloji çalışmalarının başlangıç noktası olmuştur. Türkiye’de de özellikle yoğun nüfuslu alanlarda farklı etmen ve süreçlerle antropojenik kökenli jeomorfolojik değişimler yaşanmaktadır. Bu çalışmada Maltepe (İstanbul) ilçesindeki antropojenik kaynaklı jeomorfolojik değişim yoğunluğu ve bu değişimde rol oynayan faktörler jeoistatistiksel yöntemlerle incelenmiştir. Araştırmada, 1985 ve 2020 yılına ait yükselti verileri, 10’ar yıllık dönemler halinde son 50 yıllık periyottaki uydu görüntüleri, ortofotoları ile arazi çalışmalarındaki ölçümgözlem verileri kullanılarak inceleme sahasının antropojenik kaynaklı jeomorfolojik değişim yoğunluğu haritası üretilmiştir. Antropojenik kaynaklı jeomorfolojik değişim yoğunluğunu etkileyen etmenler 10 ana faktör ve bunlara bağlı 58 alt parametre olarak belirlenmiştir. Değişim yoğunluğu verileri ile belirlenen ana faktör ve alt birimlerine regresyon, coğrafi dedektör, etki-faktör analizleri uygulanmış ve etken faktörler tespit edilmiştir. Değişim modeline göre ilçe arazisinin % 20,4’ünde çok yüksek ve yüksek yoğunlukta jeomorfolojik-topografik değişimlerin yaşandığı belirlenmiştir. Analiz sonuçları antropojenik kaynaklı jeomorfolojik değişimlerin meydana gelmesinde arazi kullanımı, jeomorfoloji, yükselti, bina kat sayısı ve yol yoğunluğunun değişimin esas faktörleri olduğunu göstermiştir
KW  - Antropojenik jeomorfoloji
KW  - Rölyef değişimi
KW  - Jeoistatistiksel analizler
KW  - Coğrafi bilgi sistemleri (CBS)
KW  - Coğrafya
N2  - Earth geomorphology, urbanization, industry, transportation, mining, tourism and so on. It is exposed to anthropogenic pressures under the influence of many factors and undergoes changes in different dimensions with the developing technological opportunities. The investigation of these human-induced changes with various approaches has been the starting point of anthropogenic geomorphology studies. Anthropogenic origin in Turkey, especially in densely populated areas with different factors and processes geomorphological changes are happening. In this study, the intensity of anthropogenic geomorphological change in Maltepe (Istanbul) district and the factors played role in this change were investigated by geostatistical methods. In the research, anthropogenic originated geomorphological change density map of the study area was produced by using elevation data of 1985 and 2020, satellite images of the last 50-year period in 10-year periods, orthophotos and measurement-observation data from field studies. The factors affecting the intensity of anthropogenic geomorphological change were determined as 10 main factors and 58 sub-parameters. Regression, geographical detector, impact-factor analysis were applied to the main factors and subunits determined by the change density data and the effective factors were determined. According to the change model, it was determined that very high and high density geomorphological-topographic changes were experienced in 20.4% of the district land. Analysis results showed that land use, geomorphology, elevation, building floors and road density are the main factors of change in the occurrence of anthropogenic originated geomorphological changes.
CR  - Brandolini, P., Cappadonia, C., Luberti, G., Donadio, C., Stamatopoulos, L., Di Maggio,C. … Del Monte, M. (2019). Geomorphology of the Anthropocene in Mediterranean Urban Areas. SAGE Progress in Physical Geography, 20(10), 1-34. doi: 10.1177/030.913.3319881108
CR  - Brown, E. H., (1970). Man Shapes The Earth. Geographical Journal, 136, 74-85. doi: 10.2307/1795683
CR  - Brown, A. G., Tooth, S., Bullard, J. E., Thomas, D., Chiverrel, R., Plater, A., & Murton, J. (2017). The Geomorphology of the Anthropocene: Emergence, status and implications. Earth Surface Processes and Landforms, 42, 71-90. doi:10.1002/esp.3943
CR  - Cao, W., Sofia, G., & Tarolli, P. (2020). Geomorphometric Characterisation of Natural And Anthropogenic Land Covers. Progress in Earth and Planetary Science, 7(2), 1-17. doi: 10.1186/s40645.019.0314-x
CR  - Castree, N. (2014). The Anthropocene and Geography I: The Back Story. Geography Compass, 8, 436-449. doi: 10.1111/gec3.12141
CR  - Costello, A. B., & Osborne, J. W. (2005). Best practices in exploratory factor analysis: Four recommendations for getting the most from your analysis. Practical assessment, research & evaluation, 10(7), 1-9.
CR  - Crutzen, P.J., & Stoermer, E.F. (2000) The Anthropocene. Global Change Newsletter, 41, 17-18.
CR  - Efe, R., Soykan, A., Cürebal, İ., & Sönmez, S. (2008, 16-17 Ekim). Türkiye’de Antroposen Döneminde Doğal Çevre Bozulmasını Etkileyen Antropojenik Faktörler. TÜCAUM V. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı. (ss.317-328). 16-17 Ekim 2008, Ankara.
CR  - Ekinci, D. (2006). Tuzla Kıyıları ve Yakın Çevresinde İnsan Kontrollü Güncel Jeomorfolojik Gelişim. Türk Coğrafya Dergisi, 46, 123-145.
CR  - Ekinci, D., & Yalçınkaya, B. (2015). İstanbul’da Antropojenik Süreçler ve Etkileri. IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı. (ss.347-368). Samsun.
CR  - Ellis, E. C. (2017). Physical Geography in the Anthropocene. Progress in Physical Geography SAGE, 41(5), 525- 532. doi: 10.1177/030.913.3317736424
CR  - Erinç, S. (2001). Jeomorfoloji I (Ertek A., & Güneysu, C., Güncelleştirenler). İstanbul: Der Yayınları.
CR  - Erkal, T., & Taş, B. (2013). Jeomorfoloji ve İnsan (Uygulamalı Jeomorfoloji). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
CR  - Ertek, T. A., & Erginal, A. E., (2006) Anthropogenetically triggered landslide factors of the Varyant landslide area at Büyükcekmece. NW Turkey, Zeitschrift für Geomorphologie, 50(2), 177-191.
CR  - Ertek, T. A. (2015). Antropojenik Jeomorfolojinin Ana Çizgileri. IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı. (ss.346-347) Samsun.
CR  - Ertek, T., A. (2016). İnsan Faaliyetlerine Bağlı Jeomorfokronolojik Yıkımlar. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı. (ss.201-219). Ankara.
CR  - Ertek, T. A. (2017). Antropojenik Jeomorfoloji: Konusu, Kökeni ve Amacı. Türk Coğrafya Dergisi, 69, 69-79. doi: 10.17211/tcd.319409
CR  - Goudie, S. A. (1993). Human Influence in Geomorphology. Geomorphology, 7, 37-59. doi: 10.1016/0169-555X(93)90011-P
CR  - Goudie, A., & Viles, H. (2016). Geomorphology in the Anthropocene. Cambridge University Publishers.
CR  - Görüm, T., & Fidan., S. (2021). Spatiotemporal variations of fatal landslides in Turkey. Landslides. January. 1-15.
CR  - Güner, Ö. (2019). Atakum’daki (Samsun) Antropojeomorfolojik Yapılar ve Çevresel Etkileri. Doğu Coğrafya Dergisi, 24(42), 1-15. doi: 10.17295/ataunidcd.620592
CR  - Harden, C. P., Chin, A., & English, M. R. (2014). Understanding Human-Landscape Interactions in the Anthropocene. Environmental Management, 53, 4-13. doi: 10.1007/s00267.013.0082-0
CR  - Harrington D. (2009). Assessing Confirmatory Factor Analysis Model Fit and Model Revision. Confirmatory Factor Analysis, 52(3), 1-11.
CR  - Hu Y., Wang J. F., Li X. H., & Zhu J., (2011). Geographical detectors-based risk assessment of the under-five mortality in the 2008 Wenchuan earthquake, China. New Jorunal Introducing Global Public Health PLoS ONE, 6(6), doi: 10.1371/journal.pone.0021427
CR  - Jefferson, A. J., Wegmann, K. W., & Chin, A. (2013) Geomorphology of the Anthropocene: Understanding The Surficial Legacy of Past and Present Human Activities. Anthropocene, 1(2), 1-3.
CR  - Karataş, A. (2016). Üsküdar’da Rölyefin Yeniden Tanzimi: Antropojenik Jeomorfoloji ve Yansımaları. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Cilt II. (ss.443-453). İstanbul.
CR  - Kılıç, S. (2013). Doğrusal Regresyon Analizi. Journal of Mood Disorders, 3(2), 89-92. doi: 10.5455/ jmood.201.306.24120840
CR  - Knitter, D., Augustin, K., Biniyaz, E., Hamer, W., Kuhwald, M., Schwanebeck, M., & Duttmann, R. (2019). Geography and the Anthropocene: Critical Approaches Needed. SAGE Progress in Physical Geography, 20(10), 1-11. doi: 10.1177/030.913.3319829395
CR  - Kopar, İ., Çelik M., & Bayram, H. (2018). Kapadokya Volkanik Provensi’ndeki Volkan Rölyefinin Antropojenik Degradasyonu Üzerine Bir Analiz. Türk Coğrafya Dergisi, 71, 37-46. doi: 10.17211/tcd.424377
CR  - Larsen T. B., & Harrington J. (2020) Geographic Thought and the Anthropocene: What Geographers Have Said and Have to Say. Annals of the American Association of Geographers. doi: 10.1080/24694.452.2020.1796575
CR  - Li, J., Yang, L., Pu, R., & Liu, Y. (2017). A Review on Anthropogenic Geomorphology. Journal of Geographical Sciences, 27(1), 109-128. doi: 10.1007/s11442.017.1367-7
CR  - Liao Y, Zhang Y, He L, Wang J, Liu X, Zhang N, ... Xu, B. (2016). Temporal and Spatial Analysis of Neural Tube Defects and Detection of Geographical Factors in Shanxi Province, China. New Jorunal Introducing Global Public Health PLoS ONE, 11(4), doi: 10.1371/journal. pone.0150332
CR  - Luo, W., Jasiewicz, J., Stepinski, T., Wang, J., Xu, C., & Cang, X. (2016). Spatial association between dissection density and environmental factors over the entire conterminous United States. Geophys Res Lett, 43, 692-700. doi: 10.1002/2015GL066941
CR  - Manea, Ş., Surdeanu, V., & Rus, I. (2011). Anthropogenic Changes on Landforms in the Upper And Middle Sectors of Strei Basin. Romania of Journal Geography, 55(1), 37-44.
CR  - Nir, D., (1983). Man, A Geomorphological Agent. An Introduction to Anthropic Geomorphology. Dordrecht, Boston, London: Reidel.
CR  - Özşahin, E. (2013). Asi Nehri Deltasının (Hatay) Antropojenik Jeomorfolojisi. Öner, E. (Ed.) Profesör Doktor İlhan Kayan’a Armağan. (ss. 925-934). İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
CR  - Chirico P. G., Bergstresser S., DeWitt J. D., & Marissa A. A. (2020). Geomorphological mapping and anthropogenic landform change in an urbanizing watershed using structure-from-motion photogrammetry and geospatial modeling techniques. Journal of Maps. doi: 10.1080/17445.647.2020.1746419
CR  - Rocatti, A., Fanccini, F., Luino, F., De Graff, J., & Turconi, L. (2019). Morphological changes and human impact in the Entella River floodplain (Northern Italy) from the 17th century. ScienceDirect Elsevier, 182, 1-19.
CR  - Rózsa, P. (2007). Attempts at Qualitative and Quantitative Assessment of Human Impact on the Landscape. Geogr Fiz Dinam Quat, 30, 233-238.
CR  - Rózsa, P. (2010). Nature and Extent of Human Geomorphological Impact – A Review. Szabó, J., David, L., & Loczy, D. (Eds.). Anthropogenic Geomorphology, A Guide to Man-Made Landforms. (ss. 273-293). Dordrecht Heidelberg London New York: Springer.
CR  - Rózsa P., & Novák, T. (2011). Mapping anthropogenic geomorphological sensitivity on global scale. Zeitschrift für Geomorphologie, 55(1), 109-117. doi: 10.1127/0372-8854/2011/0055S1-0041
CR  - Rózsa P., Incze, J., Balogh, S., & Novák T. (2020). A novel approach to quantifying the degree of anthropogenic surface transformation – the concept of ‘hemeromorphy’. Erkunde, 74(1), 45-57. doi:0.3112/ erdkunde.2020.01.03
CR  - Saleem, A. M. (2018). The Anthropogenic Geomorphology of the New Suburbs, East of Greater Cairo, Egypt. Bultein Social. Géogphy. d’Égypte, 91(1), 1-28. doi: 10.21608/BSGE.2018.90304
CR  - Saaty, T. L. (1980). The Analytic Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation. New York: McGraw-Hill International Book Company.
CR  - Saaty, T. L., & Kearns, K. P. (1985). Analytical planning: The organization of system (C. 7). Oxford Great Britain: Pergamon Press.
CR  - Saaty, T. L. (2004). Decision making – the Analytic Hierarchy and Network Processes (AHP/ANP). Journal of Systems Science and Systems Engineering, 13(1), 1-35.
CR  - Sofia, F., Marinello, F., & Tarolli, P. (2016). Metrics for quantifying anthropogenic impacts on geomorphology: Road networks. Earth Surface Processes and Landforms, 41, 240-255. doi: 10.1002/esp.3842
CR  - Steffen, W., Grinevald, J., & Crutzen, P. (2011). The Anthropocene: Conceptual and Historical Perspectives. Philosophical Transactions of the Royal Society, 369, 842-867. doi: 10.1098/rsta.2010.0327
CR  - Sümer., Ö., Alak, A., & Tekin, A. (2020) Antropojen ve Antroposen Kavramlarının Tarihsel Gelişimine Yerbilimsel Bir Bakış. Türkiye Jeoloji Bülteni, 23, 1-20.
CR  - Szabó, J., David, L., & Loczy, D. (2010). Anthropogenic Geomorphology: A Guide to Man-Made Landforms. London, New York: Springer.
CR  - Szabó, J. (2010). Anthropogenic Geomorphology: Subject and System. Szabó, J., David, L., & Loczy, D. (Ed.). (ss.3- 10). Dordrecht, Heidelberg, London, New York: Springer.
CR  - Tarolli, P. (2016). Humans and the Earth’s Surface. Earth Surface Processes and Landforms, 41, 2301-2304. doi: 10.1002/esp.4059
CR  - Tarolli, P., & Sofia, G. (2016). Human Topographic Signatures and Derived Geomorphic Processes Across Landscapes. Geomorphology, 255, 140-161. doi: 10.1016/j.geomorph.2015.12.007
CR  - Tarolli, P., Cao, W., Sofia, G., Evans, D., & Ellis, E. (2019). From features to fingerprints: A general diagnostic framework for anthropogenic geomorphology. Progress in Physical Geography, 43(1), 95-128.
CR  - Turoğlu, H. (2019). Yapay kıyıların jeomorfolojik tanımlaması: Diliskelesi kıyıları örneği (Kocaeli, Türkiye). Coğrafya Dergisi, 39, 11-27. doi: 10.26650/JGEOG2019-0015
CR  - Ursu, A., Chelaru, D. A., Mihai, F. C., & Iordache, İ. (2011). Anthropogenic Landform Modeling Using GIS Techniques Case Study: Vrancea Region. Geographia Technica, 13(1), 91-100. doi: 10.5281/zenodo.19144
CR  - Uzun, M., (2020a). Anthropogenic Geomorphology in The Dilderesi Basin (Gebze-Dilovası): Changes, Dimensions and Effects. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 41, 319- 345. doi: 10.32003/igge.623378
CR  - Uzun, M., (2020b). Antropojenik Jeomorfoloji Kapsamında Rölyefin Değişim Analizi: Ataşehir (İstanbul) Örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi/Turkish Journal of Geographical Sciences, 18(1), 57-84. doi: 10.33688/ aucbd.684790
CR  - Verburg, P. H., Dearing, J. A., & Dyke, J. G. (2016). Methods and Approaches to Modelling the Anthropocene. Global Environmental Change, 39, 328-340. doi: 10.1016/j.gloenvcha.2015.08.007
CR  - Walker, H. J. (1991). Antropojenic Landforms in the Coastal Zone (Sahil Bantlarında Antropojenik Yerşekilleri). Jeomorfoloji Dergisi Özel Sayı, 19, 1-12.
CR  - Wang J.F., Li X.H., Christakos, G., Liao, Y. L., Zhang, T., Gu, X., & Zheng, X. Y. (2010). Geographical detectors-based health risk assessment and its application in the neural tube defects study of the Heshun Region, China. International Journal of Geographical Information Science, 24, 107-127. doi: 10.1080/136.588.10802443457
CR  - Xiang, J., Li, S., Xiao, K., Chen, J., Sofia, G., & Tarolli, P. (2019). Quantitative Analysis of Anthropogenic Morphologies Based on Multi-Temporal High-Resolution Topography. Remote Sensing, MPDI, 11, 1-20. doi: 10.3390/rs11121493
CR  - Xu, C., (2017). Spatio-Temporal Pattern and Risk Factor Analysis of Hand, Foot and Mouth Disease Associated with Under-Five Morbidity in the Beijing–Tianjin–Hebei Region of China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(4), 1-14. doi: 10.3390/ijerph14040416
CR  - Yaşlıoğlu, M. M., (2017). Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması. Istanbul University Journal of the School of Business, 46, 74-85.
CR  - Zalasiewicz, J., Williams, M., & Steffen, W. Crutzen, P. (2010). The New World of the Anthropocene. Environmental Science & Technology, 44(7), 2228-2231.
UR  - https://doi.org/10.14783/maruoneri.888364
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1607903
ER  -