27 May Independence and Constıtutıon Day

Yıl 2018, Cilt: 34 Sayı: 98, 377 - 410, 27.11.2018

Mahmut Bolat

Öz

    Remembering the days that are important for the societies with activities like celebrations, memorials and ceremonies is a long-established pattern of behavior. From the perspective of states, these days are regarded as ways of remembering, transferring to next generations and legitimizing.

    Since ancient times, these activities have been shaped according to the circumstances of the time. Since the establishment of national states, many national holidays and memorial days have been structured mainly for the purposes of proving the legitimacy of the new state, remembering the struggle put up for the establishment of the state and transferring this consciousness to the next generations. In Turkey, many national days have been established since the Second Constitutionalist Period and these days have been memorialized by organizing different activities and some of them have come until today. The subject of this study consists of the Independence and Constitution Day that had been celebrated during the period between the years 1963 and 1980, after 27 May 1960 Military Intervention.

    The day, which can be summarized as the celebration of the military intervention and the constitution that was issued afterwards, was not adopted by all segments of the country, the celebrations were realized at an official level and the day was celebrated as a holiday without the participation of people despite the fact that it was introduced as the day of people, celebration of freedoms and day of revolution that the country gained democracy.

    Press was widely utilized in the study and attention was paid to reflect different political views on the subject. As it can be understood from the data collected, May 27 as a national holiday has always been a controversial issue from the day it was first celebrated up to the present and the controversies have usually ensued from ideologically-based viewpoints. In addition, the turbulent situation that the country went through in the period between the years of 1963 and 1980 and the clashes between the different political opinions were reflected on holiday news and the discussions have taken place until today, as in the period between 1963 and 1980, on the day that had been continued to be celebrated until the next military intervention.

Anahtar Kelimeler

Independence and Constitution Day, military intervention, ceremonies, Press

27 Mayıs Hürriyet ve Anayasa Bayramı

Öz

    Toplumların hayatlarında önem verdikleri günleri kutlama, anma ve tören gibi etkinliklerle hatırlamaları çok eski çağlardan beri süregelen bir davranış şeklidir. Devletler açısından bakılırsa da bu günler, hem hatırlama, hem gelecek nesillere aktarma hem de meşruiyetlerini sağlama olarak değerlendirilmektedir. Eski çağlardan itibaren bu etkinlikler zamanın şartlarına göre şekillenmişlerdir. Milli devletlerin kurulmasından itibaren de, daha çok yeni devletin meşruiyetini ortaya koyma, devletin kurulması için yapılan mücadelelerin unutulmaması ve gelecek nesillere bu bilincin aktarılması gibi amaçlarla, çok sayıda bayram veya anma günleri tertip edilmiştir. Türkiye’de de II. Meşrutiyet Döneminden başlamak üzere, çok sayıda milli gün belirlenmiş ve bu günler çeşitli etkinlikler yapılarak anılmış ve kimileri günümüze kadar gelmiştir. Bu çalışmanın konusunu, 1963-1980 dönemi arasında 27 Mayıs 1960 Askeri Müdahalesi sonrası kutlanan Hürriyet ve Anayasa Bayramı oluşturmaktadır.

    Bir askeri müdahalenin ve ardından yapılan yeni bir anayasanın kutlanması olarak özetlenebilecek bu bayram, her ne kadar halkın bayramı, özgürlüklerin kutlanması ve ülkenin demokrasiye kavuştuğu bir devrim günü olarak lanse edilse de, söz konusu bayram ülkenin tüm kesimleri tarafından benimsenmemiş, kutlamaları daha çok resmi düzeyde kalmış, halkın katılımının olmadığı bir bayram niteliğinde olmuştur.

    Çalışmada ağırlıklı olarak basın kullanılmış ve konu ile ilgili farklı siyasi görüşleri yansıtmasına dikkat edilmiştir. Buralardan elde edilen bilgilerden anlaşıldığı kadarıyla, 27 Mayıs Bayramı, ilk kutlandığı günden, günümüze kadar hep tartışmalara konu olmuştur. Söz konusu tartışmalar genellikle konuya ideolojik temelli bakılmasından kaynaklanmıştır. Ayrıca 1963-1980 dönemi ülkenin içinde bulunduğu çalkantılı durum, farklı siyasi görüşlerin çatışmaları, bayram haberlerine yansımış ve diğer bir askeri müdahaleye kadar devam eden bu bayram üzerine günümüzde dahi, 1963-1980 arası dönemde olduğu türden tartışmalar yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hürriyet ve Anayasa Bayramı, Askerî Müdahale, Törenler, Basın

Kaynakça

• “15. Yıldönümünde 27 Mayıs”, Milli Birlik Grubu, Cumhuriyet, 27.05.1975.
• “27 Mayıs Sönük Törenlerle Kutlandı”, Cumhuriyet, 28.05.1976.
• “Devrim Yürüyecek”, Cumhuriyet, 27.05.1968.
• “Günün Notları”, Cumhuriyet, 28 Mayıs 1964.
• “Hürriyet ve Anayasa Bayramının 19. Yıldönümü”, Cumhuriyet, 27.05.1979.
• “Kahraman Türk Ordusu Bütün Memlekette Dün Gece Sabaha Karşı İdareyi Ele Aldı”, Cumhuriyet, 27.05.1960.
• “Türk Ordusu vazife Başında; Silahlı Kuvvetlerimiz Bütün Yurtta İdareyi Fiilen Ele Aldı”, Hürriyet, 27.05.1960.
• Abdullah Uraz, “27 Mayıs...” Son Havadis, 27.05.1980.
• Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Çeviren: Yavuz Alogan, 11. Basım Kaynak Yayınları, İstanbul 2012.
• Akşam, 28.05.1968.
• Aydemir, Şevket Süreyya, İhtilalin Mantığı ve 27 Mayıs İhtilali,7. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul 1999.
• __________, Menderes’in Dramı, 7. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul 1999.
• Aydın Menderes, Babam ve Ben, Ufuk Yay. İstanbul 2012.
• BCA, 51.0.0.0, Yer No: 4.33.29, 28.09.1960.
• BCA, 30.01.00, Yer No: 1.10.2, 08.07.1960.
• Bedii Faik, “Çok Bile”, Son Havadis, 30.05.1976.
• Bila, Hikmet, CHP 1919-1999, Doğan Kitap, İstanbul 1999.
• Bolat Salman, Bengül, Milli Bayram Olgusu ve Türkiye’de Yapılan Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1923-1960), Atatürk Araştırma Merkezi Yay. Ankara 2012.
• Burhan Felek, “27 Mayıs”, Cumhuriyet, 27.05. 1966.
• Cumhuriyet, 27 Mayıs 1964; 28 Mayıs 1964; 27 Mayıs 1966; 27.05.1967; 28.05.1967; 28.05.1968; 28.05.1969; 28.05.1971; 28.05.1975; 27.05.1976; 28.05.1977; 28.05.1978; 28.05.1979; 27.05.1980; 28.05.1980.
• Ecvet Güresin, “27 Mayıs”, Cumhuriyet, 27 Mayıs 1963.
• Erim, Nihat, 12 Mart Anıları, YKY, İstanbul, 2007.
• Ertan, Temuçin Faik (Ed.), Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Siyasal Kitabevi, Ankara 2011.
• Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, “27 Mayısın 14. Yılında Sosyal Hukuk Devleti”, Cumhuriyet, 27.05.1974.
• İlhan Selçuk, “27 Mayıs, Bir Bayram Günü müydü?”, Cumhuriyet, 21.03.1981.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi, C 15, B: 66, 01.04.1963.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi, C 15, B: 66, 03.04.1963.
• Milli Güvenlik Konseyi Dergisi, S 168, 10 Mart 1981.
• Milliyet, 28.05.1963; 28.05.1965; 28.05.1966; 28.05.1967; 28.05.1968; 28.05.1975.
• Muhiddin Güven, “Bir Yıldönümü ve Onu Aşan Büyük Sözler”, Son Havadis, 01.06.1974.
• Nadir Nadi, “Bir Bayram Üzerine”, Cumhuriyet, 27.05.1971.
• __________, “Ne Bayramı”, Cumhuriyet, 27.05.1976.
• Oktay Akbal, “Bir Tarih Dönemeci”, Cumhuriyet, 27.05.1981.
• Orhan Seyfi Orhon, “ Siyasi Bayram”, Son Havadis, 27.05.1969.
• __________, “26 Mayıs’ta”, Son Havadis, 30.95.1967.
• __________, “27 Mayıs!”, Son Havadis, 28.05.1970.
• __________, “Kısır Bir Yol”, Son Havadis, 26.05.1965.
• Özçelik, Ayfer, “1960’dan Günümüze Türk Siyasal Hayatı”, Yakın Dönem Türk Politik Tarihi, ( Ed. Süleyman İnan- Ercan Haytaoğlu), Anı Yay., Ankara 2006.
• Özdemir, Hikmet, “Siyasal Tarih (1960-1980)”, Türkiye’nin Yakınçağ Tarihi 1908-1980, C.1, Milliyet Kitaplığı, İstanbul bty.
• Resmi Gazete, 13 Nisan 1963, S 11381.
• S. Halit Kakınç, “Bayram Kavramına Uygun Bir Karar”, Son Havadis, 21.03.1981.
• Sargın, Nihat, TİP’li Yıllar (1961-1971) Anılar-Belgeler II, Felis Yayınevi, Ankara 2001.
• Son Havadis, 27 Mayıs 1965; 28 Mayıs 1965.
• Toker, Metin, Demokrasiden Darbeye 1957-1960, Bilgi Yay., İstanbul 1991.
• Topuz, Hıfzı, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, 2. Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul 2003.
• Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919-1980), C 1, Editör: Baskın Oran, 15. Baskı, İstanbul 2009.
• Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2004.
• Ulus, 29 Mayıs 1960.
• Uraz, Yalçın, “27 Mayıs’ın Ardından”, Son Havadis, 31.05.1975.
• Yerasimos, Stefanos, Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye, I. Dünya Savaşı’ndan 1971’e, Çeviren: Babür Kuzucu, Belge Yayınları, İstanbul 1992.
• Zafer, 27.05.1970.
• Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çeviren: Yasemin Saner Gönen, İletişim Yayınları, İstanbul 2000.