Cumhuriyet Döneminde Trakya’da Örnek Bir Sağlık Kampı Uygulaması: Azat Obaları

Yıl 2011, Cilt: 27 Sayı: 81, 651 - 672, 07.11.2011

Murat Burgaç

Öz

Milli Mücadelenin başarıya ulaşmasından ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra pek çok alanda olduğu gibi sağlık alanında da önemli atılımlar gerçekleştirildi. Nitekim Cumhuriyetin ilanından itibaren geçen 10 yıl içinde; sağlık hizmetlerinin genelleştirilmesi ve yaygınlaştırılması, sağlık personeli sayısının arttırılması, bulaşıcı hastalıklarla etkin bir şekilde mücadele edilmesi gibi pek çok
başarı kazanıldı. Bu dönemde sağlık alanında yapılan çalışmalar içinde, çocuk sağlığına yönelik atılımlar özel bir öneme sahipti. Bebek,
çocuk ölümlerinin ve hastalıklarının önüne geçmek, onların sağlıklı
bir şekilde yetişmelerini sağlamak, Cumhuriyet dönemi sağlık politikasının temel prensiplerinden biriydi. Cumhuriyet hükümetleri bu
düşünceden hareketle yurdun çeşitli yerlerinde çocuklara yönelik
sağlık kurumları ve bakım evleri açtı.
Cumhuriyet döneminde, çocuk sağlığını korumak ve daha sağlıklı
bir kuşak yetiştirmek amacıyla uygulamaya konulan önemli projelerden biri de Trakya’daki “Azat Obaları”ydı. Azat Obaları; okulların
“azat” yani tatil döneminde açılan bir çeşit sağlık kampıydı. Trakya'da
Azat Obaları uygulamasının fikir babası ve uygulayıcısı, Cumhuriyet
döneminin başarılı idarecilerinden biri olan, dönemin Trakya Umumi
Müfettişi Kazım Dirik Paşa’ydı. Bölgedeki hastalıklı ve cılız köy çocuklarının seçilerek alındığı bu kamplarda; düzenli ve dengeli bir beslenme programı uygulanıyor ve böylece bu çocukları sağlıklarına kavuşturmak daha gürbüz hale gelmelerini sağlamak amaçlanıyordu.
Bu çalışmada; Trakya’da 1936–1938 yılları arasında açılan ve “Azat
Obaları” adı verilen bu sağlık kampları ele alınmış ve irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi, Sağlık, Sağlık Kampları, Azat Obaları, Kazım Dirik

A Good Model of Health Camppractice in Thrace During the Republic Period: “Azat Obaları

Öz

After the success of Independence war and foundation of Turkish
Republic, numerous important reforms were also introduced in the
healthcare system as well as in many social systems. As a matter of
fact, many useful practices such as extending and spreading the healthcare services, increasing the number of healthcare personnel,
struggling with contagious diseases were carried out in the first ten
year period of the Turkish Republic. The practices on child welfare
were of specific interest among the general healthcare practices during this period. To avoid infant and child mortality and diseases and
to ensure the infant and children’s growing up healthily are among
the essential principles of republic’s healthcare policies. Therefore,
healthcare institutions and nursing homes for children were established by the Turkish Republic governments in various regions of the
country.
In Republic period, one of the important projects which were
implemented for saving child welfare and raising healthier generations was the “Azat Obaları” in Thrace. These were kinds of health
camps which were open during school holidays. Kazım Dirik Pasha,
who was the Thrace Public Inspector in this period, undertook the
role of being the prime mover and leader of this project. A regular
and balanced diet was carried out in these camps which sheltered the
elected ill and scrawny children from villages of the region and thus
it was intended to treat these children and make them healthier and
sturdier. In this study, these health camps “Azat Obaları”, which were established in Thrace between the years 1936 and 1938, were investigated and discussed.

Anahtar Kelimeler

Republic period, Health, Health camps, Azat Obaları, Kazım Dirik

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Bakanlar Kurulu Kararları Katalogu, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 57.64.1,Tarih: 09.08.1935.
• Düstur, Üçüncü Tertip, C.11, Ankara: Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, 1930.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: 1, Cilt: 1, Ankara: TBMM Matbaası, 1940.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: 1 Cilt: 18, Ankara: TBMM Matbaası, 1959.
• Trakya Umumi Müfettişliği Köy Bürosu, Trakya’da Köy Çocukları
• Azat Obaları (Kinderhaymlar), Ankara: Devlet Matbaası, 1936. ———-, Trakya’da Azad Obaları, İstanbul: Ahmed İhsan Basımevi, 1939. ———-, Trakya’nın 5 Yıllık Köy Kalkınma Programı, İstanbul: Devlet Basımevi, 1936.
• Bulut, Taner, “Cumhuriyet’in Bir Gençlik Projesi Olarak Kızılay Kampları (1936–1950), Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, C.6, S.14, (2007/Bahar).
• Dirik, Kazım, “Hakiki Halkçılığa Doğru Çocuk Kampları”, Kültür, Yıl: 1, S. 23, 1 Birinciteşrin 1934.
• Güneş, Günver, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Halkçılığa Doğru İzmir’de Çocuk Yurtları” Bilgi ve Bellek, Yıl: 1, S. 1, Kış 2004.
• Gürsoy, Gencay, “Sağlık”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.7, İstanbul: İletişim Yayınları, 1983. Maarif Derleme Müdürlüğü, Trakya (Altıncı İzmir Fuarı Trakya Broşürü), Ankara: yayınevi yok, 1936. ———, İzmir Enternasyonal Fuarında Trakya (1938). İstanbul: Ahmed İhsan Basımevi, 1938.
• Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Sağlık Çalışmalarında Kırk Yıl (1922–1962), Hazırlayan: Yusuf Tunca, Ankara: Kardeşler Matbaası, 1964.
• Akşam Gazetesi, 29 Teşrin-i evvel (Ekim) 1933, S. 5408.
• Buç Gazetesi, 22 Şubat 1936, S. 683.
• Edirne Postası Gazetesi, 19 Haziran 1937, S. 652.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, 29 Birinciteşrin (Ekim) 1933, S. 4411.
• Milliyet Gazetesi, 29 Teşrin-i evvel (Ekim) 1933, S. 2773.
• Özdilek Gazetesi, 29 Haziran 1936, S. 77.
• Son Posta Gazetesi, 29 Teşrin-i evvel (Ekim) 1933, S. 1173.
• Trakya Dergisi, Yıl: 1, S. 2, Eylül 1936. ———-, Yıl: 2, S. 11, Haziran 1937. ———-, Yıl: 2, S. 12, Temmuz 1937