AYM’YE YAPILAN BİREYSEL BAŞVURUDA İHLALİN VARLIĞIYLA KABUL EDİLEBİLİRLİK ARASINDA GRİ ALAN OLARAK ‘AÇIKÇA DAYANAKTAN YOKSUNLUK’ KRİTERİNİN AİHM İÇTİHADI ÇERÇEVESİNDE ANALİZİ

Yıl 2024, Cilt: 82 Sayı: 1, 1 - 40, 12.02.2024

Servet Alyanak

https://doi.org/10.30915/abd.1358530

Öz

Açıkça dayanaktan yoksunluk kriteri, Anayasa Mahkemesine (AYM) bireysel başvuru yolunda kabul edilemezlik sebepleri içinde, esasa ilişkin olan sebepler arasında yer almaktadır. Bu kriter, bireysel başvurularda kabul edilebilirlik incelemesinde usule ilişkin kabul edilemezlik sebeplerinden daha sonra, esasa ilişkin diğer sebeplerle birlikte önemli bir yer tutmaktadır. Bu makale, AYM’nin açıkça dayanaktan yoksunluk kriteriyle ilgili içtihadını önemli kararlarla belirlenen gelişimi içinde ele almaktadır. Bu konu, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) uygulamaları ile çerçevesinde AYM’nin uygulaması ile karşılaştırılarak analiz edilmiştir. Bu makale, AİHM içtihadı ile karşılaştırıldığında Türk Anayasa Mahkemesi içtihadına göre kabul edilebilirlik incelemesinde 'açıkça dayanaktan yoksunluk kriterinin' daha net ve ayrıntılı bir resmini sunmak üzere tasarlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anayasa Mahkemesi, bireysel başvuru, kabul edilebilirlik ölçütleri, açıkça dayanaktan yoksunluk, temellendirilmemiş başvuru.

ANALYSIS OF THE ‘MANIFESTLY ILL-FOUNDED CRITERIA’ AS A GRAY AREA BETWEEN THE EXISTENCE OF VIOLATION AND ADMISSIBILITY IN THE INDIVIDUAL APPLICATION TO THE CONSTITUTIONAL COURT IN COMPARISON TO ECHR CASE LAW

Öz

The ‘manİfestly ill-founded criteria’ is one of the substantive reasons among the inadmissibility reasons for an individual application to the Constitutional Court (CC). This criteria, along with other substantive reasons, has an important place in the admissibility review of individual applications, after the procedural reasons of admissibility. This article discusses the jurisprudence of the Constitutional Court regarding the manifestly ill-founded criterion in its development determined by important decisions. This issue has been analyzed by comparing the practices of the European Convention on Human Rights (ECHR) and the European Court of Human Rights (ECHR) with the practice of the Turkish Constitutional Court. This essay is designed to present a clearer and more detailed picture of the condition of 'manifestly ill-founded criteria’ for admissibility under the case-law of the Turkish Constitutional Court in comparison to case-law of the ECtHR.

Anahtar Kelimeler

Constitutional Court, individual complaint, manifestly ill-founded complaint, inadmissiblity based on the merits, unsubstantiated complaint

Kaynakça

• AİHM. “Kabul Edilebilirlik Kriterleri Rehberi (Güncellenme tarihi: 30.04.2022).” https://www.echr.coe.int/documents/admissibility_guide_tur.pdf (Erişim: 28.05.2023).
• Akyel, Recai. “Bireysel Başvuru Yolu: Misyonu, Vizyonu ve Uygulanması.” Adalet Dergisi 68, no. 1 (2022): 53-92.
• Algan, Bülent. “Bireysel Başvurularda “Açıkça Dayanaktan Yoksunluk” Kriterinin Anayasa Mahkemesi Tarafından Yorumu ve Uygulanması.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 63. No. 2 (2014): 247 – 284.
• Altınsoy, Bülent. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda İdari Davalara Bakan Yönüyle Kabul Edilebilirlik Kriterleri. Ankara: Orion, 2015.
• Anayasa Mahkemesi. “Bireysel Başvuru İstatistikleri (23/9/2012-31/3/2023).” https://www.anayasa.gov.tr/media/8681/bb_2023_1_tr.pdf (Erişim: 29.05.2023
• Anayasa Mahkemesi. “Bireysel Başvuru Usulü ve Kabul Kriterleri, Modül 3.” https://www.anayasa.gov.tr/bireyselbasvuru/pdf/EgitimModulu/bireysel_basvuru_usulu.pdf (Erişim: 28.05.2023).
• Durmaz, Cüneyt. “Esasa İlişkin Kabul Edilemezlik Kriterleri.” İçinde Bireysel Başvuru İnceleme Usulüve Kabul Edilebilirlik Kriterleri (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi), ed. Musa Sağlam, (Ankara, Anayasa Mahkemesi Yayınları, İkinci Baskı, 2013).
• Dursun, Halil İbrahim. Türk Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Esasa İlişkin Kabul Edilemezlik Sebepleri. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2018.
• ECtHR, Practical Guide on Admissible Criteria, § 264, p. 62, erişim 28.5.2023, https://www.echr.coe.int/documents/admissibility_guide_tur.pdf
• Ekinci, Hüseyin. “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirlik Kriterleri ve İnceleme Yöntemi.” Anayasa Yargısı 29, no. 1 (2013): 161-197.
• Ekinci, Hüseyin ve Musa Sağlam. 66 soruda Bireysel Başvuru. Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 2015.
• Gökcan, Hasan Tahsin. “Bireysel Başvuruda İkincillik İlkesi ve Denetim Yetkisinin Sınırları Sorunu.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135 (Mart Nisan 2018): 9-76.
• Göztepe Çelebi, Ece. “Anayasa Şikayeti.” Ankara Hukuk Toplantıları, 18 Mayıs 2009, (Çiğdem Kırca, Aynur Yongalık, Editörler), Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 2009.
• Göztepe Çelebi, Ece. Anayasa Şikayeti. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı 1996.
• Güzel, Mehmet Nuri. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru ve Mahkemenin Verdiği Kararlara Genel Bir Bakış.” Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 27, no. 47, (2022): 491-531.
• Hamdemir, Berkan. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru. Ankara: Seçkin, 2015. Koç, Muharrem İlhan ve Recep Kaplan. Bireysel Başvuru Kabul Edilebilirlik Kriterleri Rehberi. Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayınları, 2017.
• Öncü, Mehmet. “Bireysel Başvuruların AİHM Tarafından Usulden İncelenmesi ve Dördüncü Dereceden Şikâyetler.” İçinde Anayasa Mahkemesinin Kuruluşunun 50. Yılına Armağan, ed. Engin Yıldırım vd., Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayınları, 2012.
• Sağlam, Fazıl. “Anayasa Şikayeti: Anlamı, Kapsamı ve Türkiye Uygulamasında Olası Sorunlar.” içinde Demokratik Anayasa: Görüşler ve Öneriler, ed. Ece Göztepe, Aykut Çelebi. İstanbul: Metis, 2012.
• Şirin, Tolga. Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Bireysel Başvuru Hakkı. İstanbul: On iki Levha, 2015.
• Şirin, Tolga. Bireysel Başvuru Usul Hukuku. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-7, Ankara, 2018.
• Şirin, Tolga. Bireysel Başvuru Usulü ve Kabul Edilebilirlik Kriterleri, Eğitim Modülü, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Sisteminin Desteklenmesi Ortak Projesi, Ankara, 2018.
• Yılmazoğlu, Yunus Emre. “Bireysel Başvuruda Açıkça Dayanaktan Yoksunluk Kriteri.” İçinde Bireysel Başvuru Kabul Edilebilirlik Kriterleri Rehberi. 229-365. ed. Muharrem İlhan Koç ve Recep Kaplan. Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayınları, 2017.
• Yılmazoğlu, Yunus Emre. Bireysel Başvuru Rehberi. Ankara: Adalet Yayınevi, 2019.