ŞİDDETLE MÜCADELEDE DEVLETİN ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Yıl 2025, Cilt: 83 Sayı: 1

Yakın Ertürk

https://doi.org/10.30915/abd.1617810

Öz

Gerek uluslararası örf ve âdet gerekse sözleşme hukuku, devletlerin, faili kim olursa olsun, kadınlara yönelik şiddet eylemlerini önlemek, mağdurları korumak, failleri cezalandırmak ve şiddetin yol açtığı zararı tazmin etme yönünde gerekli özeni gösterme yükümlülüğü bulunduğu kuralını kabul etmiştir. Böylece, devlet doktrinin pozitif yükümlülük anlayışını da içermesiyle şiddetle mücadele ivme kazanmıştır. Bu yöndeki önemli gelişmelere rağmen, şiddetin tüm dünyada artma eğiliminde olması uluslararası norm ve pratik arasındaki mesafeyi açmakta ve sorunun ‘objektif’ hukuk normlarının uygulanmasından ibaret olmadığı gerçeğini ifşa etmektedir. Bu çalışma, devletin özen yükümlülüğü standardının, özellikle şiddetin önlenmesi bağlamında uluslararası belge ve mekanizmalarda yorumu, olanakları ve sınırlarına odaklanmakta ve direnen yapısal eşitsizlikler, ekonomi politik dinamikler, toplumsal cinsiyetin anaakımlaştırılması yaklaşımının çelişkileri karşısında, anaakım toplum düzenini dönüştürecek yeni bir feminist vizyonun gerekliliğini savunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

devlet doktrini, devlet-dışı aktör, özen yükümlülüğü, CEDAW, eşitlik

Kaynakça

• Abdul Aziz, Zarizana ve J. Moussa, Due Diligence Framework: State Accountability Framework for Eliminating Violence against Women, Malaysia, International Human Rights Initiative, 2016. (www.duediligenceproject.org).
• Acar, Feride ve Yakın Ertürk, “Kadınların İnsan Hakları: Uluslararası Standartlar, Kazanımlar, Sorunlar”, in Birkaç Arpa Boyu: 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’a Armağan Cilt 1, (der.) S. Sancar, İstanbul, Koç̧ Üniversitesi Yayınları, 2011, s.281-303.
• Acuner, Selma, “BM Kadının Statüsü Komisyonu’nun Dünü ve Bugünü.” Eşitlik, Adalet, Kadın Platformu (www.esitlikadaletkadin.org), 19 Mart 2021. Afkhami, Mahnaz, Yakın Ertürk ve A. E. Mayer (der), Feminist Advocacy, Family Law and Violence against Women: International Perspectives, New York, Routledge, 2019.
• Bob, Clifford, The Global Right Wing and the Clash of World Politics, Cambridge, Cambridge University Press, 2012.
• Bourke-Martignoli, Joanna, “The History and Development of the Due Diligence Standard in International Law and Its Role in the Protection of Women against Violence”, ?” in Due Diligence and Its Application to Protect Women from Violence, (Ed.) C. Benninger-Budel, Leiden, Martinus Nijhoff Publishers, 2008, s.47-61.
• Chinkin, Christine, “Addressing Violence against Women in the Commonwealth within States’ Obligations under International Law”, Commonwealth Law Bulletin, Cilt 40, Sayı 3, 2017.
• Clapham, Andrew, Human Rights Obligations of Non-State Actors. Oxford, Oxford University Press, 2006.
• Cohen, Carol, “Mainstreaming gender in UN security policy”, in Global Governance: Feminist Perspectives, (Ed.) S. M. Rai ve G. Waylen, Basingstoke, Palgrave, 2008, s.185–206.
• Coralli, Ana S. ve S. Agarwal, “Violence against Women as a Structural Risk: Responding through Prevention with Due Diligence”, Acta Humana, Cilt 12, Sayı 2, 2024, s.43-57.
• Doğan, Recep, “Kadının Şiddete Karşı Korunmasında Devletin Özen Yükümlülüğü Standardı”, Ankara Barosu Dergisi, Cilt 74, Sayı 2, 2016, s.89-122.
• Ertürk, Yakın, “The Due Diligence Standard: What Does It Entail for Women’s Rights?” in Due Diligence and Its Application to Protect Women from Violence, (Ed.) C. Benninger-Budel, Leiden, Martinus Nijhoff Publishers, 2008, s.27-46.
• Ertürk, Yakın, “Culture versus Rights Dualism: a myth or a reality?”, Development, Cilt 55, Sayı 3, 2012, s.273–276.
• Ertürk, Yakın, Sınır Tanımayan Şiddet: Paradigma, Politika ve Pratikteki Yönleriyle Kadına Şiddet Olgusu, İstanbul, Metis Yayınları, 2015.
• Ertürk, Yakın, “The Political Economy of Peace Processes and the Women, Peace and Security Agenda”, Conflict, Security & Development Journal, Cilt 20, Sayı 4, 2020, s.419-439.
• Ertürk, Yakın, “Gender Mainstreaming or Mailstreaming”, https://kockam.ku.edu.tr/gender-mainstreaming-or-malestreaming-yakin-erturk/, 18 Mayıs 2020.
• Ertürk, Yakın, “Global Cooperation in the Aftermath of Covid-19: Reimagining the Mainstream”, https://kockam.ku.edu.tr/global-cooperation-in-the-aftermath-of-covid-19-reimagining-the-mainstream-yakin-erturk/, 24 Mayıs 2021.
• Farrior, Stephanie, “The Due Diligence Standard, Private Actors and Domestic Violence”, 2010. (www.humanrightshistory.umich.edu)
• Fraser, Nancy, “Contradictions of Capital and Labor”, New Left Review, Sayı 100, Temmuz/Ağustos 2016. (www.newleftreview.org)
• Giddens, Anthony, Runaway World, Londra, Profile Books, 1999.
• Goldscheid, Julie ve D. J. Liebovits, “Due Diligence and Gender Violence: Parsing Its Power and Its Perils”, Cornell International Law Journal, Cilt 48, 2015, s.301-345.
• Gürgey, F. İrem, Özge Y. Dericiler, “Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Özen Yükümlülüğünün Dönüşümünün Bir Örneği Olarak CEDAW Komitesinin 35 Sayılı Tavsiye Kararı”, Ankara Barosu Dergisi, Cilt 77, Sayı 1, 2019, s.233-266.
• Hessbruegge, Jan, “The Historical Development of the Doctrines of Attribution and Due Diligence in International Law”, New York University Journal of International Law, Sayı 36, 2004, s.265-306.
• Holtmatt, Rikki, “Preventing Violence against Women: the Due Diligence Standard with Respect to Obligation to Banish Gender-Stereotypes on the Grounds of Article 5(a) of the CEDAW Convention” Due Diligence and Its Application to Protect Women from Violence, (Ed.) C. Benninger-Budel, Leiden, Martinus Nijhoff Publishers, 2008, s.63-89.
• Kannabiran, Kalpana, “India Case Study” in Feminist Advocacy, Family Law and Violence against WomenInternational Perspectives, (Ed.) Mahnaz Akhami, Yakın Ertürk ve Ann Elizabeth Mayer, Routledge, 2019, s.51-70.
• Kapur, Ratna, “The Tragedy of Victimization Rhetoric: Resurrecting the ‘Native’ Subject in International/Post-Colonial Feminist Legal Politics”, Harvard Human Rights Journal, Cilt 15, 2002, s.1-37.
• Merry, Sally E., “Human Rights Law and the Demonization of Culture (And Anthropology Along the Way)”, Political and Legal Anthropology Review, Cilt 26, Sayı 1, 2003, s.55-76.
• Obreja, Leyla-Denisa, “Expanding Due Diligence: Human Rights Risk Assessment and Limits to State İnterventions Aimed at Preventing Domestic Violence”, Groningen Journal of International Law, Cilt 7, Sayı 2, 2020. (https://doi.org/10.21827/GroJIL.7.2.182-194)
• Özkazanç, Alev, “Otoriter Sağ Popülizmin Yükselişi ve Küresel Kadın Hareketi”, https://kisadalga.net/yazar/otoriter-sag-populizmin-yukselisi-ve-kuresel-kadin-hareketi_27536, 8 Nisan 2022.
• Qureshi, Shazia, “The Emergence/Extention of Due Diligence Standard to Assess the State Response towards Violence against Women/Domestic Violence”, South Asian Studies, Cilt 28, Sayı 1, 2013, s.55-66.
• Roggeband, Conny, International Women’s Rights: Progress Under Attack?, KFG Working Paper Series, No. 26, Ocak 2019, (https://ssrn.com/abstract=3316700)
• Rosenblum, Darren, “Unsex CEDAW, or What's Wrong With Women's Rights”, Columbia J. Gender & Law, Cilt 20, Sayı 2, 2011, s.98-194. (www.digitalcommons.pace.edu/lawfaculty/810/)
• Stoyanova, Vladislava, “Due Diligence versus Positive Obligations”, in International Law and Violence Against Women: Europe and the Istanbul Convention, (der.) J. Niemi, L. Peroni ve V. Stoyanova, London, Routledge, 2020.