OSMANLI DEVLETi’NDEN TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NE FENER RUM-ORTODOKS PATRİĞİNİN SAHİP OLMASI GEREKEN NİTELİKLER VE SEÇİLME KOŞULLARI

Yıl 2019, Sayı: 62-63, 313 - 332, 01.12.2019

Cihan Osmanağaoğlu Karahasanoğlu

Öz

Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi, 1453’te İstanbul’un fethi sonrası, Bizans’tan Osmanlı Devleti’ne miras kalmış bir kurumdur. 1454’te Fatih Sultan Mehmet’in iradesi ile (İslâm hukukunun zimmet akdine ilişkin teorik hükümleri bağlamında) yeniden organize edilmiştir. Söz konusu patrikhane, Osmanlı Devleti’nin Rum-Ortodoks tebaasının dini akaidine ilişkin maddi ve manevi ihtiyaçlarını karşılayacaktı. Ayrıca, şahıs halleri, evlilik, miras, eğitim gibi konularda da Rum-Ortodoks cemaati, Fener Rum-Ortodoks Patrikhanesi’nin yönetimindeydi. Çünkü modern-seküler devlette, dini hükümlerin dışında kalan bu alanlar, Osmanlı Devleti hukuk sisteminde, on dokuzuncu yüz yılın ikinci yarısına kadar, dini-hukuki hükümlere bağlıydılar. Zira Osmanlı Devleti, meşruiyetini ilahi odaktan almaktaydı. Dolayısıyla teorik olarak, Müslüman ve Müslüman olmayan Osmanlı tebaasının bağlı olduğu hukuk kurum ve kurallarının geçerlilikleri İslâm hukukuna dayanmaktaydı.
Fener Rum-Ortodoks Patrikhanesi’nin başında, (Fener) Rum-Ortodoks patriği bulunmaktaydı. Bu çalışmada Rum-Ortodoks patriğinin hukuki statüsü, patriğin sahip olması gereken nitelikler / seçilebilme koşulları ve seçilme şekli bağlamında, ifade edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fener Rum-Ortodoks Patrikhanesi, Osmanlı Devleti, Bizans, 1862 Tarihli Rum Patrikliği Nizamatı

Kaynakça

• Ahmet Reşit, Ekalliyetlerin Himayesi, Matbaa-i Ebüzziya, İstanbul, 1933.
• Benlisoy, Yorgo/Macar, Elçin, Fener Patrikhanesi, Ayraç Yayınevi, Ankara, 1996.
• Berkes, Niyazi, Patrikhane ve Ekümeniklik, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2005, 2. baskı.
• Bozkurt, Gülnihâl, Alman - İngiliz Belgelerinin ve Siyasî Gelişmelerin Işığı Altında Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukukî Durumu (1839 - 1914), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1996, 2. baskı.
• İbrahim Hakkı, Hukuk-i İdare, C. I, Karabet Matbaası, İstanbul.
• İksel, Settar F., “İstanbul Rum Patrikhanesi,” Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, sayı 62, Kasım 1972.
• Joseph von Hammer, Osmanlı Tarihi, C. I, Çev.: Mehmet Ata, özetleyerek yeniden yazan: Abdülkadir Karahan, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 2005, 4. baskı. Kenanoğlu, Macit, Osmanlı Millet Sistemi Mit ve Gerçek, Klasik Yayınları, İstanbul, 2004.
• Şahin, M. Süreyya, Fener Patrikhanesi Ve Türkiye, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1999.
• Ortaylı, İlber, Osmanlı’da Milletler ve Diplomasi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009, 2. baskı.
• Osmanağaoğlu, Cihan, 1862 Rum Patrikliği Nizamatı Çerçevesinde Fener Rum-Ortodoks Patrikhanesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010
• Özel, Sibel, Fener-Rum Patrikhanesi ve Ruhban Okulu, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2008.