In the Context of Intangible Cultural Heritage Shepherds Terms: Kozak/Çamavlu Village Example

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 398 - 414, 31.07.2025

Şaziye Dinçer Bahadır

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1652999

Öz

Since the beginning of human life, people have gone through various stages. Initially, they hunted animals for food and later domesticated them for further use. In this regard, horses and sheep hold a special place in Turkish cultural history. The domestication of these animals significantly altered the lives of nomadic Turks and led to the development of the shepherding profession. However, today, both shepherds and shepherding are losing their value, and the terminology of this profession is at risk of extinction. This study begins with an overview of the region, followed by explanations of shepherding. After describing how shepherding is practiced in Kozak/Çamavlu Village, the relevant shepherd terms used in the region are listed alphabetically, with their origins and meanings. It is also examined whether these terms appear in the Dictionary of Compilation, Shepherd Culture Since the Early Ages I, and the Glossary of Shepherd Terms. Through this, the richness of the regional shepherd terminology as part of intangible cultural heritage is documented.
Keywords: shepherd, shepherding, shepherd terms, cultural heritage, Kozak/Çamavlu Village.

Anahtar Kelimeler

shepherd , shepherding , shepherd terms , cultural heritage , Kozak Çamavlu village

Somut Olmayan Kültürel Miras Bağlamında Çobanlık Mesleği Jargonu: Kozak/Çamavlu Köyü Örneği

Öz

İnsanoğlu hayata adım attığı ilk günden bu yana çeşitli aşamalardan geçmiştir. Özellikle besin ihtiyacını karşılayabilmek için önceleri belli hayvanları avlamış, sonrasında bazı hayvanları evcilleştirip onlardan faydalanma yoluna gitmiştir. Bu anlamda at ve koyun Türk kültür tarihi içerisinde ayrı bir öneme sahiptir. At ve koyunun evcilleştirilmesi, konar-göçer Türklerin yaşamının seyrini değiştirmiştir. Aynı zamanda koyunun sürüler hâlinde beslenmesi çobanlık mesleğinin doğmasına zemin hazırlamıştır. Dünden bugüne önemli bir kültür mirası olan çoban ve çobanlık günümüzde yavaş yavaş değerini yitirmeye başlamıştır. Bununla birlikte bu meslekte kullanılan kelimeler de yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu çalışmada öncelikli olarak yöreye ait kısa bilgi verilmiş ardından çoban ve çobanlığın ne olduğuyla ilgili açıklamalar yapılmıştır. Kozak/Çamavlu Köyü’nde çobanlığın nasıl yapıldığı başlıklar altında açıklandıktan sonra yörede kullanılan çoban terimleri verilmiştir. Kişisel tecrübemizden faydalanarak tespit edilen söz konusu terimler, alfabetik olarak dizilip kökenleri belirlenerek anlamlandırılmıştır. Sonrasında tarama yöntemiyle Derleme Sözlüğü, İlkçağlardan Günümüze Çoban Kültürü I ve Çoban Terimleri Sözlüğü’nde bu terimlerin olup olmadığı belirlenmiştir. Böylelikle somut olmayan kültürel miras bağlamında yöreye ait çoban terimlerinin zenginliği ortaya çıkarılmış ve kayıt altına alınması sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

çoban , çobanlık , çoban terimleri , kültürel miras , Kozak Çamavlu Köyü

Kaynakça

• Ayverdi, İ. (2011). Misalli büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Bayat, F. (2011). Türk mitolojik düşüncesinde çobanlık. E. G. Naskali. (Ed.), Çoban kitabı içinde (ss. 168-185). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Begiç, H. N. (2016). Orta Asya’dan küçük Asya’ya geleneksel bir sembol; kepenek. ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 44-62. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jiss/issue/40235/479496.
• Conrad P. K. (2021). Kültürel antropoloji kültürel çeşitliliği takdir etmek. A. Gürsoy. (Çev.), Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe sözlük. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çoban, V. (2015). Türk halk kültüründe çobanlık. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
• Çobanoğlu, Ö. (1999). Süreklilik ve değişme açısından Dede Korkut hikâyelerinde çoban kavramı. Çetin, İ. ve Yüksel, H. A. (Ed.), Ankara. IV. Türk dünyası yazarlar kurultayı bildirileri içinde (ss. 171-185). Ankara: İLESAM Yayınları.
• Divitçioğlu, S. (2005). Orta Asya Türk imparatorluğu. Ankara: İmge Kitabevi.
• Durmuş, İ. (2014). Türk kültür çevresinde kültür adlandırmaları. Akademik Bakış, 8(15), 189-220. https://doi.org/10.19060/gav.64557.
• Ergun, P. 2011. Türk mitolojisinde çoban. E. G. Naskali. (Ed.), Çoban kitabı içinde (ss. 305-344). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Eriş, E. (1996). Kozak. Bergama: Bergama Belediyesi Kültür Yayınları.
• İsi, H. (2014). Dil teması ve çoban kelimesi üzerine düşünceler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(33), 176-187. https://www.sosyalarastirmalar.com/articles/consideration-on-the-language-contact-and-the-word-oban.pdf
• Kafesoğlu, İ. (2000). Türk millî kültürü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kahriman, S. T. (2019). Emirgazi ve Karapınar’da koyunculuk ve çobanlık, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kalafat, Y. (2008). Dedem Korkut aşağı eller. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kalafat, Y. (2011). Türk halk inançlarında çoban. E. G. Naskali. (Ed.), Çoban kitabı içinde (ss. 187-193). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Karabulut, A. (2017). Bergama Kazası’nın demografik ve iskân yapısı. Tarih Okulu Dergisi, 10(30), 121-167. https://search.trdizin.gov.tr/en/yayin/detay/277254.
• Koca, S. (2002). Eski Türklerde sosyal ve ekonomik hayat. Türkler Ansiklopedisi, III, 5-37.
• Kurul. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Nişanyan, S. (2009). Sözlerin soyağacı (çağdaş Türkçenin etimolojik sözlüğü). İstanbul: Everest Yayınları.
• Ögel, B. (1991). Türk kültür tarihine giriş. III, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öz Açık, G. (2023). Türkçede jargon: jandarma dili örneği. Avrasya Terim Dergisi, 11(3), 95-101. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejatd/issue/81930/1281647
• Özdemir C. ve Kaplan D. (2013). Çobanlık ve çoban gözüyle arazi: Mikail Kaplan ve aşağı Çamlı Köyü örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(27), 442-455. https://www.sosyalarastirmalar.com/articles/shepherding-and-lands-from-shephers perspective-mikail-kaplan-and-an-instance-of-asagi-camli-village.pdf.
• Şahin, İ. (2018, 24-26 Mart). Göçebe uygarlığında “çoban” ve “çobanlık”. Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi-Kültürü sempozyumu IV, Kocaeli. https://www.academia.edu/44844251/%C3%87OBAN_MUSTAFA_PA%C5%9EA_VE_KOCAEL%C4%B0_TAR%C4%B0H%C4%B0_K%C3%9CLT%C3%9CR%C3%9C_SEMPOZYUMU_IV_B%C4%B0LD%C4%B0R%C4%B0LER%C4%B0 adresinden 28.02.2025 tarihinde erişilmiştir.
• Tietze, A. (2021). Tarihî ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Töret, A. B. ve Söğüt, Z. (2023). Çobanlığın dijital dönüşümü: Youtuber çoban Orhun Topkaya. Avrasya Uluslararası Araştırma Dergisi, 11(37), 388-407. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1402095.
• Tulay, A. S. (2014). İlkçağlardan günümüze çoban kültürü. I sözlük. Afyon: Afyonkarahisar Belediyesi Kültür Yayınları.
• Tulay, A. S. (2014). İlkçağlardan günümüze çoban kültürü. II atasözü ve deyimler. Afyon: Afyonkarahisar Belediyesi Kültür Yayınları.
• Yalman (Yalgın), A.R. (1993). Cenupta Türkmen oymakları. II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.