COVID-19’lu Hastalara Bakım Veren Sağlık Çalışanlarının Psikososyal Problemleri: Hemşirelik Bakış Açısı

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 36 - 47, 25.08.2022

Mahire Olcay Çam , Hanımgül Dokumacı

Öz

Çin’in Wuhan kentinde 1 Aralık 2019’da ortaya çıkan, Dünya Sağlık Örgütü tarafından da pandemi olarak ilan edilen COVID-19 salgını, bireylerin ve toplumların sadece fiziksel değil, ruhsal sağlığını da olumsuz etkilemiştir. Pandemilerde tüm insanların karşılaştığı toplumsal kaymalar ve duygusal stres faktörlerine sağlık çalışanları daha fazla maruz kalmaktadır. Tarih boyunca yaşanan savaşlar, afetler, salgınlarda olduğu gibi COVID-19 pandemisinde de sağlık çalışanları içinde en büyük grup olan hemşireler, ön cephede yer almakta ve COVID-19 şüpheli ve tanısı olan hastalara 24 saat özverili bir şekilde bakım vermektedirler. Hemşirelerin pandemi sırasında hastaları tedavi etme, başkalarını enfekte etmekten kaçınma yükümlülüğü, sınırlı tıbbı kaynakların hakkaniyetle kullanılması ve zorunlu izolasyon önlemlerini sağlamak gibi görevleri vardır. Sözü edilen tüm bu faktörler, hemşirelerin yüksek düzeyde stres yaşamasına, ruh sağlığını sürdürme konusunda risklerle karşı karşıya kalmasına yol açmaktadır. Bu derleme, COVID-19 pandemi sürecinde ön safta çalışan hemşirelerin ruhsal sağlığını etkileyen durumlar ve yaşadıkları psikososyal sorunlarına dikkat çekmek amacıyla kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, hemşirelik, pandemi süreci, ruh sağlığı, psikososyal

Destekleyen Kurum

YOKTUR

Psychosocial Problems of Healthcare Professionals Caring for Patients with COVID-19: from a Nursing Perspective

Öz

The COVID-19 epidemic, which emerged in Wuhan, China on December 1, 2019 and declared as a pandemic by the World Health Organization, negatively affected not only the physical but also the mental health of individuals and societies. Healthcare professionals are more exposed to social shifts and emotional stress factors faced by all people in pandemics. In the COVID-19 pandemic, as in wars, disasters and epidemics throughout history, nurses, the largest group of healthcare professionals, are on the frontline and provide 24-hour self-care to patients with COVID-19 suspects and diagnoses. Nurses have a duty to treat patients during a pandemic, such as the obligation to avoid infecting others, equitable use of scarce medical resources, and mandatory isolation measures. All of these factors cause nurses to experience high levels of stress and face risks in maintaining their mental health. This review has been written to draw attention to the conditions affecting the mental health of nurses working in the front line during the COVID-19 pandemic and the psychosocial problems they experience.

Anahtar Kelimeler

: Covid-19, nursing, pandemic process, mental health, psychsocial

Kaynakça

• 1. Parkı S, Parkı Y. Mental health care measures in response to the 2019 novel coronavirus outbreak in Korea. Psychiatry Investigation. 2020;17(2):85-86.
• 2. Kavas B, Develi A. Çalışma yaşamındaki sorunlar bağlamında Covid-19 pandemisinin kadın sağlık çalışanları üzerindeki etkisi. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi. 2020;4(2):84-112.
• 3. Aylaz R. Yıldız E. Yeni koronavirüs hastalığının toplum üzerine etkileri ve hemşirelik yaklaşımları. Uyumlu A.B (eds.) Koronavirüslerin yapısı ve özellikleri. Malatya 2020 İnönü Üniversitesi Yayınevi;2020;1-13.
• 4. Mo Y, Deng L, Zhang L, Lang Q, Liao C, Wang N, Qin M, Huang H. Work stress among Chinese nurses to support Wuhan in fighting against COVID-19 epidemic. J Nurs Manag. 2020; 28(5): 1002-9.
• 5. Yalçın A. COVID-19 sürecinde yoğun bakım yönetimi. Medical Research Reports. 2020;3:66-85.
• 6. Akgül Ö. SARS-CoV-2/ COVID-19 pandemisi. Tıp Fakültesi Klinikleri. 2020;3(1):1-4.
• 7. Kliger A, Silberzweig J. Mitigating Risk of COVID-19 in Dialysis Facilities. Clin J Am Soc Nephrol. 2020; CJN.03340320.
• 8. İşsever H, İşsever T, Öztan G. COVID-19 Epidemiyolojisi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi.2020;3:0001.
• 9. Karadem F.B. Sağlık çalışanlarında Covid korkusunu belirleyen psikiyatrik değişkenlerin incelenmesi. T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Hastalığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi. Tez Danışmanı: Demirbaş A. 2020 Isparta.
• 10. İlhan A.Ş. SARS-COV-2 ve COVID-19 Patogenezi. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi.2020; Özel Sayı:78-87.
• 11. Leblebicioğlu H, Nair Aktaş F. COVID-19 salgınıyla mücadele: Yoğun bakım hemşireliği meslek ve kişisel etik perspektifi. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi.2020;24:73-80.
• 12. Pappa S, Ntella V, Giannakas T, Giannakoulis V, Papoutsi E, Katsaounou P. Prevalence of depression, anxiety, and insomnia among healthcare workers during the COVID-19 pandemic: A systematic review and meta-analysis.. Brain, Behav Immun. 2020;88:901-907.
• 13. Zaka A, Shamloo S, Fiorente P. Tafuri A. COVID-19 pandemic as a watershed moment: A call for systematic psychological health care for frontline medical staff. J Health Psychol. 2020;2 5(7):883-887.
• 14. TRT Haber. Dünyanın koronavirüs tablosu ağırlaşıyor: 78 milyonu aştı. Haber Giriş: 22 Aralık 2020 Salı 20:22, Son Güncelleme: 23 Aralık 2020 Çarşamba 00:51. https://www.trthaber.com/haber/dunya/du nyanin-koronavirus-tablosu-agirlasiyor-78- milyonu-asti-540295.html. (Erişim tarihi: 07.02.2021)
• 15. Aylaz R. Yıldız E. Yeni Koronavirüs Hastalığının Toplum Üzerine Etkileri ve Hemşirelik Yaklaşımları. Güneş G. (eds.) Yeni Koronavirüs (COVID-19) Hastalığı: Küresel Durum. Malatya 2020 İnönü Üniversitesi Yayınevi. 2020;14-26.
• 16. Polat Ö, Coşkun F. COVID-19 salgınında sağlık çalışanlarının kişisel koruyucu ekipman kullanımları ile depresyon, anksiyete, stres düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Batı Karadeniz Tıp Dergisi.2020;4(2):51-58.
• 17. Sarmasoğlu Ş, Tarakçıoğlu Çelik G.H, Korkmaz F. İnceleme: COVID-19 hastalığından korunmaya yönelik kişisel koruyucu ekipman kullanımı. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi.2020;7 (Özel Sayı):47-65.
• 18. Demirağ H, Hintistan S. COVID-19’un klinik yönetimi ve hemşirelik. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi.2020; 9(2):222-231.
• 19. T.C. Sağlık Bakanlığı COVID-19 Bilgilendirme Sayfası . https://COVID19.saglik.gov.tr/TR-66935/gene l-koronavirus-tablosu.html?gclid=Cj0KCQiAvP 6ABhCjARIsAH37rbRzwlPKtJ_zCmDzwcG6-F ScXVT0YDdSL8qo4fVeesssGRo3JxPPqY8aA jo3EALw_wcB (Erişim tarihi: 07.02.2021)
• 20. Pala SÇ, Metintaş S. COVID-19 pandemisinde sağlık çalışanları. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi.2020;5 (COVID-19 Özel Sayısı):156-68.
• 21. International Council of Nurses (ICN), ICN calls for data on Healthcare worker infection rates and deaths International Council of Nurses 2020. Available from: https://www.icn.ch/news/icn-calls-data-he althcare-worker-infection-rates-and-deaths [Accessed 10.05.2020]
• 22. International Council of Nurses. ICN callsfordata on Healthcare worker infection rates and deaths. 2020. Available from: https://www.icn.ch/news/icn-calls-data-he althcare-worker-infection-rates-and-deaths [Accessed 26.05.2020]
• 23. The International Council of Nurses (ICN). Available from: https://www.icn.ch/news/icn-confırms-150 0-nurses-have-died-COVID-19-44-countriesand-estimates-healthcare-worker-COVID.
• 24. Medimagazin gazetesi. TTB duyurdu: 4 sağlık çalışanı daha COVID-19'dan hayatını kaybetti. Haber Girişi: 15 Şubat 2021 08:53. https://www.medimagazin.com.tr/medilife/ /tr-ttb-duyurdu-4-saglik-calisani-daha-covId19dan-hayatini-kaybetti-10-686-94164.html (Erişim tarihi: 18 Şubat 2021)
• 25. AA Haber. DSÖ: Dünya nüfusunun yüzde 3’ünü oluşturan sağlık çalışanlarının yüzde 14’ünde Kovid-19 vakası tespit edildi. Haber Girişi: 14.12.2020. https://www.aa.com.tr/tr/koronavirus/dsodunya-nufusunun-yuzde-3unu-olusturan-sa glik-calisanlarinin-yuzde-14unde-kovid-19-v akasi-tespit-edildi/2076867 (Erişim tarihi: 06.02.2021)
• 26. Aylaz R. Yıldız E. Yeni Koronavirüs Hastalığının Toplum Üzerine Etkileri ve Hemşirelik Yaklaşımları.: Salgının Sağlık Personeli Üzerindeki Etkileri. Cengiz Z. Malatya 2020 İnönü Üniversitesi Yayınevi.2020;206-215.
• 27. Duygulu S, Başaran Açıl S, Kuruca Özdemir E, Erdat Y. COVID-19 Salgını: Yönetici hemşirelerin rol ve sorumlulukları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi.2020;7(Özel Sayı), 34-46.
• 28. CNN TÜRK.com haber. Sonunda COVID-19 meslek hastalığı olarak kabul edildi. Haber Girişi: 31 Aralık 2020 Perşembe 14:08. https://www.cnnturk.com/yazarlar/guncel/ prof-dr-derya-uluduz/sonunda-COVID-19-m eslek-hastaligi-olarak-kabul-edildi (Erişim tarihi:06.02.2021)
• 29. Afacan E, Avcı N. Koronavirüs (COVID-19) örneği üzerinden salgın hastalıklara sosyolojik bir bakış. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD). 2020;7(5):1-14.
• 30. Emiral E, Çevik ZA, Gülümser Ş. COVID-19 pandemisi ve intihar. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2020;5(COVID-19 Özel Sayısı):138-47.
• 31. Usher, K.,Durkin, J.,Bhullar, N. The COVID‐19 pandemic and mental health impacts. International Journal of Mental Health Nursing. 2020; 29(3):315-318.
• 32. Tükel R. COVID-19 pandemi sürecinde ruh sağlığı. Türk Tabipler Birliği- COVID-19 Pandemisi Altıncı Ay Değerlendirme Raporu. 617- 628.
• 33. Fardin M. COVID-19 and Anxiety: A review of psychological ımpacts of ınfectious disease outbreaks. Arch Clin Infect Dis. 2020; 15(COVID-19):e102779.
• 34. Wan S, Kuan K, Su P. Using psychoneuroimmunity against COVID-19 Brain Behav Immun. 2020; 87:4-5.
• 35. Huang Y, Zhao N. Generalized anxiety disorder, depressive symptoms and sleep quality during COVID-19 outbreak in China: a web-based cross-sectional survey. Psychiatry Res. 2020 Jun; 288: 112954.
• 36. IASC (Kuruluşlar arası Daimi Komite) Acil Durumlarda MHPSS (Ruh Sağlığı ve Psikososyal Destek) Referans Grubu. Covid-19 salgınının ruh sağlığı ve psikososyal etkenler acısından ele alınması. Ara Bilgilendirme Notu. Versiyon 1.5. 17 Mart 2020.
• 37. Aylaz R. Yıldız E. Yeni Koronavirüs Hastalığının Toplum Üzerine Etkileri ve Hemşirelik Yaklaşımları. Yıldız E.(ed.) COVID-19 Pandemisinin Yaşam Tarzı ve Psikososyal Alandaki Etkileri. Sayfa 111-119. Malatya 2020 İnönü Üniversitesi Yayınevi. 2020; 111-19.
• 38. Ekiz T, Ilıman E, Dönmez E. Bireylerin sağlık anksiyetesi düzeyleri ile Covid-19 salgını kontrol algısının karşılaştırılması. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi.2020;6(1):139-154.
• 39. Wang C ve ark. Immediate psychological responses and associated factors during the initialstage of the 2019 coronavirus disease (COVID-19) epidemic among the general population in China. International Journal of Environ Mental Research And Public Health. 2020;17(5):1729.
• 40. Okur İ, Demirel Ö.F. COVID-19 ve psikiyatrik bozukluklar. Medical Research Reports 2020;3:86-99.
• 41. Usher K, Bhullar N, Durkin J, Gyamfi N, Jackson D. Family violence and COVID‐19: Increased vulner ability and reduced options for support. International Journal of Mental Health Nursing.2020;29(4):549-552.
• 42. Chong M.Y, Wang WC, Hsieh WC. Psychological impact of severe acute respiratory syndrome on health workers in a tertiary hospital. British Journal of Psychiatry.2004;185:127–133.
• 43. Göçmen Baykara Z, Eyüboğlu G. COVID-19 pandemisinde hemşirelik bakımı. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi.2020;(Özel Sayı):9-17.
• 44. Hiçdurmaz D, Özçetin S, Üzar Y. Protection of COVID-19 frontline nurses’ mental health and prevention of psychological trauma the prevalence of Covid-19 in the general. HUHEMFAD-JOHUFON. 2020,7(Özel Sayı), 1-7.
• 45. Havlioğlu S, Demir H.A. COVID 19 pandemisinde görevli acil servis çalışanlarının anksiyete düzeylerinin belirlenmesi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2020;17(2):251-255.
• 46. Shechter A, Diaz F, Moise N, Anstey E, Ye S, Agarwal S, Birk J, Brodie D, Cannone D, Chang B, Claassen J, Cornelius T, Derby L. Psychological distress, coping behaviors, and preferences for support among New York healthcare workers during the COVID-19 pandemic. Gen Hosp Psychiatry. 2020; 66: 1–8.
• 47. Lai J, Ma S, Wang Y, Cai Z, Hu J, Wei N, Wu J, Du H, Chen T, Li R, Tan H, Kang L, Yao L, Huang M, Wang H, Wang G, Liu Z, Hu S. Factors as sociated with mental health out comes among healthcare workers exposed to Coronavirus disease 2019. JAMA Netw Open.2020;3(3): 3976.
• 48. Tan BY, Chew NW, Lee GK, Jing M, Goh Y, Yeo LL, et al. Psychological impact of the COVID-19 pandemic on health care workers in Singapore. Annals of Internal Medicine. 2020; 173(4), 317-320.
• 49. Leodoro J, JanetAlexis A. COVID-19 anxiety among front-line nurses: Predictive role of organisational support, personal resilience and social J Journal of Nursing Management. 2020;28(7):1653-1661.
• 50. Tuncay F.E, Koyuncu E, Özel Ş. Pandemilerde sağlık çalışanlarının psikososyal sağlığını etkileyen koruyucu ve risk faktörlerine ilişkin bir derleme. Ankara Medical Journal 2020;(2):488-501.
• 51. Zhang W R, Wang K, Yin L, Zhao WF, Xue Q, Peng M. et. al. Mental health and psychosocial problems of medical health workers during the COVID-19 epidemic in China. Psychotherapy and Psychosomatic.2020;9:1-9.
• 52. Giuffrida A, Tondo L. ‘As if a storm hit:more than 40 Italian health workers have died since crises began. The Guardian. Available from: URL: https://www.theguardian.com/world/2020/ mar/26/as-if-a-storm-hit-33-italian-health-w orkers-have-died-since-crisis-began
• 53. Hacimusalar Y, Kahve A.C, Yaşar A.B, Aydın M.S. COVID-19 Pandemisinde kaygı ve umutsuzluk seviyeleri: Türkiye'deki sağlık uzmanları ve diğer toplum örnekleminin karşılaştırmalı bir çalışması. Psikiyatrik Araştırmalar Dergisi.2020; 129: 181-188.
• 54. Kılınçel Ş, Tuncer Issı Z, Kılınçel O, Akpınar Aslan E, Ay R, Erzin G, Çelikbaş Z, Akkaya C. Effects of coronavirus (Covid-19) pandemic on health anxiety levels of healthcare professionals. Contemporary Medicine.2020;10(3):312-318.
• 55. Zhang C, Yang L, Liu S, Ma S, Wang Y, Cai Z, Du H, Li R, Kang L, Su M, Zhang J, Liu Z, Zhang B. Survey of Insomnia and Related Social Psychological Factors Among Medical Staff Involved in the 2019 Novel Coronavirus Disease Outbreak. Front Psychiatry.. 2020 Apr 14;11:306.
• 56. Fernandez R, Lord H, Halcomb E, Moxham L, Middleton R, Alananzeh İ, Ellwood L. Implications for COVID-19: A systematic review of nurses' experiences of working in acute care hospital settings during a respiratory pandemic. Int J Nurs Stud.2020, 103637.
• 57. Fan J, Hu K, Li X, Jiang Y, Zhou X, Gou X, Li X. A qualitative study of the vocational and psychological perceptions and issues of transdisciplinary nurses during the COVID-19 outbreak. Aging (Albany NY). 2020;12(13):12479-12492.
• 58. Karasu F, Çopur E. COVID-19 Vakaları artarken salgının ön safındaki bir yoğun bakım hemşiresi: “Cephede Duran Kahramanlar” olgu sunumu. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi. 2020;24(1):11-14.
• 59. Akın Palandöken E. COVID-19 pandemisi ve hemşireler için etik sorunlar. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi.2020; 5(2): 139-142.
• 60. Baki S, Piyal B. COVID-19 pandemisi ve benzeri olağanüstü durumlarda sağlık çalışanları açısından iş-aile çatışması. Sağlık ve Toplum Dergisi. 2020;(Covid-19 Özel Sayısı):119-123.
• 61. Sert ET, Mutlu H, Kokulu K, Sarıtaş A. Anxiety levels and associated factors among emergency department personnel fighting COVID-19. Contemporary Medicine. 2020;10.
• 62. Bayhan G.İ, Bedir Demirdağ T. COVID-19 pandemisi sırasında sağlık çalışanları için kişisel koruyucu ekipmanlar. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi.2020; 4: 15-17.
• 63. Liu Q, Luo D, Haase J, GuoQ, Wang X, Liu S, Xia L, Liu Z, Yang J, Yang B. The experiences of health-care providers during the COVID-19 crisis in China: a qualitative study. Lancet Glob Health. 2020;8(6):790- 798.
• 64. Gupta A.K, Mehra A, Bulutsusu A, Kafle K, Deo S.P, Singh B, Sahoo S, Grover S. Prevalence of anxiety and depression among the healthcare workers in Nepal during the COVID-19 pandemic. Asian J Psychiatr. 2020 54:102260.
• 65. Xiao H, Zhang Y, Kong D, Li S, Yang N. The Effects of Social Support on Sleep Quality of Medical Staff Treating Patients with Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in January and February 2020 in China. Med Sci Monit. 2020; 26: 923549-1, 923549-8.
• 66. Kaçkın Ö, Ciydem E, Acı Ö. Türkiye’de COVID-19 tanısı alan hastalara bakan hemşirelerin deneyimleri ve psikososyal sorunları. Uluslararası Sosyal Psikiyatri Dergisi.2020;168(10): 1245-1251.
• 67. Bana P. Covid-19 salgını sürecinde sağlik çalişanlarinin yaşadiği olumsuz durumlarin ve sosyal damgalanma algisinin değerlendirilmesi. Research Journal of Business and Management. Pressacademia. 2020:115-120.
• 68. Ramacı T, Barattucci M, Ledda C, Rapisarda V.Social stigma during COVID-19 and its impact on HCWs outcomes. Sustainability.2020;12(9):3834.
• 69. Tuncay F.E., Koyuncu E, Şule Özel Ş. Pandemilerde sağlık çalışanlarının psikososyal sağlığını etkileyen koruyucu ve risk faktörlerine ilişkin bir derleme. Ankara Medical Journey.2020;(2):488-501.
• 70. Kamran, A, Naeim M, Bagvand SG. Effective recommend ationsfor reducing anxiety and depression caused by COVID-19 outbreak in medical staff. Archives of Psychiatric Nursing. 2020;34(4)192-193.
• 71. Aşkın R, Bozkurt Y, Zeybek Z. COVID-19 Pandemisi: Psikolojik etkileri ve terapötik müdahaleler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2019;( COVID-19 Sosyal Bilimler Özel Sayısı);19(37) Bahar (Özel Ek):304-318.