COVID-19'UN E-TİCARET VE TÜKETİCİ DAVRANIŞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ: TÜRKİYE ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 21 - 33, 30.06.2021

Ferhat Özbay , Altan Özcan

Öz

İnsanlık tarihinde pandemiler, geçmişten günümüze büyük değişimler meydana getirmiştir. Yakın tarihte gerçekleşen en büyük pandemi, Çin Halk Cumhuriyeti’nin Wuhan kentinde ortaya çıktığı düşünülen Koronavirus (Covid-19) salgınıdır. Covid-19 pandemisinin getirdiği olumsuz etkinin ne kadar süreceği tam olarak bilinmemektedir. Bu bilinmezlik içerisinde birçok ülkede tedbir amaçlı getirilen kısıtlamalar sebebiyle birçok alanda olduğu gibi tüketici davranışlarında da bir takım değişmelere neden olmuştur. Bu çalışmanın amacı, Covid-19 pandemisinin e-ticaret sektöründe tüketici davranışlarında nasıl bir değişim yarattığını tespit etmektedir. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden literatür taraması şeklinde yapılırken burada, literatürde pekte rastlanmayan ve birçok alanla bağlantılı şekilde yorumlama olanağı sağlayan PESTE analiz yöntemi kullanılmıştır. Sonuç olarak, salgın sırasında sağlık, hijyen ve kişisel bakım ürünlerine olan talep artmıştır. Öte yandan giyim, aksesuar ve lüks tüketim ürünlerinin talebinde ise azalma meydana gelmiştir. PESTE analizinin sonucuna bakıldığında pandeminin politik, ekonomik, sosyolojik, teknolojik ve ekolojik davranışları geliştirdiği/değiştirdiği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, E-Ticaret, Tüketici Davranışı, Yenilikçi Davranış, PESTE

THE EXAMINED OF THE INFLUENCE OF COVID-19 ON E-COMMERCE AND CONSUMER BEHAVIOR: A STUDY ON TURKEY

Öz

Pandemics in human history have brought about great changes from the past to the present. The most serious outbreak in recent history is Coronavirus (Covid-19), which is thought to have started in Wuhan, People’s Republic of China. How long the negative effects of the Covid-19 pandemic will last is unknown. In this obscurity, some changes have been observed in customer behaviour as well as several areas due to the precautionary restrictions in many countries. This study aims to identify what kind of changes the Covid-19 pandemic has caused in e-commerce and customer behaviour. While the study was conducted with a literature review, one of the qualitative research techniques, PESTE Analysis which is rare in literature and provides the opportunity to evaluate the results in an interdisciplinary manner was also used. As a result, has increased demand for health, hygiene and personal care products during the pandemic. On the other hand, demand for several services such as travel and entertainment has decreased. When we look at the result of the PESTE analysis, Pandemic has been observed to develop/change political, economic, sociological, technological, and ecological behaviours.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, E-Commerce, Consumer Behavior, Innovative Behavior, PESTE.

Kaynakça

• Addo, P.C., Jiaming, F., Kulbo, N.B. & Liangqiang, L. (2020). COVID-19: fear appeal favoring purchase behavior towards personal protective equipment, The Service Industries Journal, 40(7-8). 471-490. doi: 10.1080/02642069.2020.1751823
• Aguilar, F. (1967). Scanning the Business Environment. NY: Macmillan.
• Aydın, B. ve Doğan, M. (2020). Yeni Koronavirüs (COVID-19) Pandemisinin Turistik Tüketici Davranışları ve Türkiye Turizmi Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi. Pazarlama Teorisi ve Uygulamaları Dergisi, 6(1), 93-115.
• Aydoğan, S. (2020). Covid-19 Sürecinin Tüketici Davranışlarına Etkisi ve Yeni Tüketici Eğilimleri. Zeren, D., Yılmaz, O. (Ed.), Covid-19 Sürecinde Üretim, Yönetim ve Pazarlama içinde (67-100). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Baker, S.R., Farrokhnia, R.A., Meyer, S., Pagel, M. & Yannelis, C. (2020). “How does household spending respond to an epidemic? Consumption during the 2020 COVID-19 pandemic”, National Bureau of Economic Research. 1-34.
• Bilge, M. (2020). Türkiye’de Covid-19 Pandemi Sürecinde Dezavantajlı Bireylere Yönelik Uygulamaların İncelenmesi: “Vefa Sosyal Destek Grubu Örneği”, Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 16, 101-114.
• Bozkurt, V. (2000). Elektronik Ticaretin Ekonomik ve Toplumsal Boyutu. İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Brough, A.R. & Martin, K.D. (2020). “Consumer Privacy During (and After) the COVID-19 Pandemic”, Journal of Public Policy & Marketing, 1-3.
• Çakıroğlu, I., Pı̇rtı̇nı̇, S., Çengel, Ö. (2020). Covid-19 Sürecinde ve Post-Pandemi Döneminde Yaşam Tarzı Açısından Tüketici Davranışlarının Değişen Eğilimi Üzerine Kavramsal Bir Çalışma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (37), 81-103.
• Çevik Tekin, İ. (2020). Pandemi Sürecinde Değişen Tüketici Davranışları. Business & Management Studies: An International Journal, 8(2), 2331-2347.
• Danışmaz, A.T. (2020). “COVID-19 Salgınının Tüketicilerin Online Alışveriş Tercihine Etkisi”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 9 (2), s.83-90.
• Del Rio-Chanona R.M., Mealy, P., Pichler, A., Lafond, F. & Farmer, D.F. (2020). Supply and demand shocks in the COVID-19 pandemic: an industry and occupation perspective. COVID Economics Vetted and RealTime Papers, Centre for Economic Policy Research Press, 6, 65-103.
• Deloitte (2020). Covid-19 salgını Türkiye’de hangi sektörleri ne kadar etkiledi? Marketing Türkiye:https://www.marketingturkiye.com.tr/haberler/deloitte-analiz-etti-covid-19-salginiturkiyede-hangi-sektorleri-ne-kadar-etkiledi, Date of access: 09.02.2021.
• Durmaz, Y. (2011). “Kişisel Faktörlerin Tüketici Satın Alma Davranışlarına Etkisi Üzerine Bir Araştırma”. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 114-133.
• Duygun, A. ve Şen, E. (2020). Evaluation of Consumer Purchasing Behaviors in the COVID-19 Pandemic Period in the Context of Maslow's Hierarchy of Needs. Pazarlama Teorisi ve Uygulamaları Dergisi, 6 (1), 45-68.
• Elavarasan, R.M., & Pugazhendhi, R. (2020). “Restructured society and environment: A review on potential technological strategies to control the COVID-19 pandemic”. Science of The Total Environment 725, 138858, s.1-18.
• Erdağ, N. ve Batuman, E. (2006). Elektonik Ticaret El Kitabı. İstanbul: Arıkan Basım Yayın.i
• E-Ticaret Bilgi Platformu (2020). “E-Ticaret İstatistikleri”, https://www.eticaret.gov.tr/istatistikler, Date of access: 08.02.2021.
• Gencer, N. (2020). Kovid-19 Sürecinde Yaşlı Olmak: 65 Yaş ve Üstü Vatandaşlar İçin Uygulanan Sokağa Çıkma Yasağı Üzerine Değerlendirmeler ve Manevi Sosyal Hizmet. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 4(1), 35-42.
• Gerhold, L. (2020). COVID-19: Risk perception and Coping strategies. https:// doi.org/10.31234/osf.io/xmpk4.
• Goddard, E. (2020). “The impact of Covid‐19 on food retail and food service in Canada: Preliminary assessment”. Canadian Journal of Agricultural Economics, 1-5.
• Gökmen, K. (2019). Bilgi Toplumunda Elektronik Ticaret ve Türkiye Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gugu, E. (2020). Elektronik Ticaret ve Uluslararası Ticarette Kullanılan Pazarlama Yöntemleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Güven, H. (2020). Covid-19 pandemik kriz sürecinde e-ticarette meydana gelen değişimler. ASEAD, 7(5), 251-268.
• He, H. & Harris, L. (2020). “The Impact of COVID-19 Pandemic on Corporate Social Responsibility and Marketing Philosophy”. Journal of Business Research, 116, 176-182.
• Ho, J. K. K. (2014). Formulation of a systemic PEST analysis for strategic analysis. European academic research, 2(5), 6478-6492.
• İnce, M. ve Tor Kadıoğlu, C. (2020). Tüketicilerin Covid19 (Korona) Virüsüyle Artan Stoklama İsteğinin Online Satın Alma Davranışına Etkisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16 (29), 1875-1906.
• İslamoğlu, A.H. ve Altunışık, R. (2013). Tüketici Davranışları, 4. Baskı, Beta Yayıncılık: İstanbul.
• Javaid, M., Haleem, A., Vaishya, R., Bahl, S., Suman, R. & Vaish, A. (2020). “Industry 4.0 technologies and their applications in fighting COVID-19 pandemic”. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews, 14, 419-422.
• Johnson, G., K. Scholes and R. Whittington. 2009. Fundamentals of Strategy. Prentice Hall. Harlow. England.
• Kartal, C. ve Şentürk, E. (2020). Covid-19 Dönemi Tüketici Harcamalarındaki Değişiklikler, Sanayi ve Ticari Faaliyet Üzerindeki Etkileri, 5th International Scientific Research Congress, September 1-2, Istanbul, Turkey.
• Kirk, C.P. & Rifkin, L.S. (2020). I'll Trade You Diamonds for Toilet Paper: Consumer Reacting, Coping and Adapting Behaviors in the COVID-19 Pandemic. Journal of Business Research, 117, 124-131.
• Knotek II, E.S., Schoenle, R., Dietrich, A., Kuester, K., Müller, G., Myrseth, K.O.R. & Weber, M. (2020). “Consumers and COVID-19: A RealTime Survey”. Economic Commentary, 8, 1-6.
• Korkmaz, S. (2009). Pazarlama Kavramlar-İlkeler-Kararlar, 1. Baskı, Siyasal Kitabevi: Ankara.
• Kotler, P. ve Armstrong, G. (2018). Pazarlama İlkeleri, Çeviri Editörü Ercan Gegez, 1. Baskı, Beta Basım: İstanbul.
• Koumparoulis, D. N. (2013). PEST Analysis: The case of E-shop. International Journal of Economy, Management and Social Sciences, 2(2), 31-36.
• Localveri (2020). https://localveri.com.tr/blog/e-ticaret-2/koronavirusun-etkileri-her-alanda-dijitallesme/, Date of access: 08.02.2021.
• Long, N. & Khoi, B. (2020). An empirical study about the ıntention to hoard food during COVID-19 pandemic. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 16, 1-12.
• Maslow, A.H. (1943). “A Theory of Human Motivation”, Psychological Review, 50, 370-396.
• Mucuk, İ. (2014). Pazarlama İlkeleri, 20. Basım, Türkmen Kitabevi: İstanbul.
• Nar, M.Ş. (2020). Covid-19 Salgını ve Dönüşümün Etkisi: Şimdi ve Sonrası. İmgelem, 4(7), 363-382.
• Nguyen, H.V., Tran, H.X., Van Huy, L., Nguyen, X.N., Do, M.T. & Nguyen, N, (2020). “Online Book Shopping in Vietnam: The Impact of the COVID-19 Pandemic Situation”, Publishing Research Quarterly, 1-9.
• Özden, A.T. (2007). Etnosentrik eğilimin tüketicilerin satın alma davranışına etkisi: Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgeleri üzerine karşılaştırmalı analiz. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özdoğan, M. (2020). “Koronavirüs Pandemisinin Çevreye Etkisi”, https://www.drozdogan.com/koronavirus-pandemisinin-cevreye-etkisi-resimli-anlatim, Date of access: 09.02.2021.
• Özkan, S. (2020). Covid-19 Sürecinde Tüketici Davranışları. Karışmaz, K. (Ed.), Covid-19 Sürecinin Ekonomik ve Sektörel Etkileri içinde (285-299). Ankara: İksad Yayınevi.
• Richards T.J. & Rickard, B. (2020). COVID-19 impact on fruit and vegetable markets. Canadian Journal of Agricultural Economics, Special Issue: 1–6. doi.org/10.1111/cjag.12231.
• Rude, J. (2020). COVID-19 and the Canadian cattle/beef sector: some preliminary analysis. Canadian Journal of Agricultural Economics, 1-7. doi:10.1111/cjag.12228.
• Sammut‐Bonnici, T., & Galea, D. (2015). PEST analysis. Wiley Encyclopedia of management, 1-1.
• Schumpeter, J. A. (1934). The Theory of Economic Development: An Inquiry into Profits, Capital, Credit, Interest, and the Business Cycle. Translated from the German by Redvers Opie. New Brunswick, N.J. : Transaction Publisher (1983).
• Sharma, N. (2020). “Torn safety nets: How COVID-19 has exposed huge inequalities in global education”, https://www.weforum.org/agenda/2020/06/torn-safety-nets-shocks-toschooling-in-developing-countries-during-coronavirus-crisis, Date of access: 10.02.2021.
• Sheth, J. (2020). Impact of Covid-19 on Consumer Behavior: Will the Old Habits Return or Die?. Journal of Business Research, 117, 280-283.
• Stanciu, S., Radu, R.I., Sapira, V., Bratoveanu, B.D., & Florea, A.M. (2020). Consumer Behavior in Crisis Situations. Research on the Effects of COVID19 in Romania. Annals of “Dunarea de Jos” University of Galati Fascicle I. Economics & Applied Informatics, 26(1), 5-13.
• Tekin, V.N. (2009). Pazarlama İlkeleri: Politikalar-Stratejiler-Taktikler, 2. Basım, Seçkin Yayıncılık: Ankara.
• Toplu Yılmaz, Ö. ve Bayram, Ö. (2020). COVID-19 pandemi döneminde Türkiye’de e-ticaret ve e-ihracat. Kayseri Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 37-54.
• Torun Kayabaşı, E. (2020). Covid-19’un Piyasalara ve Tüketici Davranışlarına Etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 15-25.
• Türetken, M. (2020). https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/pandemi-doneminde-istanbulda-evlerde-su-tuketimi-yuzde-30-artti/1913673, Date of access: 10.02.2021.
• Wen, J., Kozak, M., Yang, S., & Liu, F. (2020). “COVID-19: Potential Effects on Chinese Citizens’ Lifestyle and Travel”, Tourism Review, 1-14.
• Wetter, E., Rosengren, S., & Törn, F. (2020). Private Sector Data for Understanding Public Behaviors in Crisis: The Case of COVID-19 in Sweden. SSE Working Paper Series in Business Administration, 2020:1, 1-14.
• Widayat, & Arifin, Z. (2020). Attitude and Behavior on Daily Food Purchasing Decisions in the Time of COVID-19: A Case Study of Indonesia Consumers. Jurnal Inovasi Ekonomi 5(2), 37-44.
• World Trade Organisation (1998). Work Programme on Electronic Commerce, General Council Decision.
• Yang, G.Z., Nelson, B.J., Murphy, R.R., Choset, H., Christensen, H., Collins, S.H., Dario, P., Goldberg, K., Ikuta, K., Jacobstein, N., Kragic, D., Taylor, R.H. & Mcnutt, M. (2020). “Combating COVID-19–The role of robotics in managing public health and infectious diseases”, Science Robotics, 5(40), 1-3.
• Yürük, P. (2010). Kriz Dönemlerinde Tüketicilerin Satın Alma Davranışlarındaki Değişiklikler: Edirne İlinde Bir Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Zerenler, M. (2013). Dijital İş Yaşamı: Tüm Boyutlarıyla Elektronik Ticaret (2.Basım). İstanbul: Gazi Kitabevi.
• Zwanka, R. & Buff, C. (2021). COVID-19 Generation: A Conceptual Framework of the Consumer Behavioral Shifts to Be Caused by the COVID-19 Pandemic. Journal of International Consumer Marketing, 33(1), 58-67.