Ortaokul Matematik Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Eğilim ve Uygulama Algıları Arasındaki İlişki

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 55 - 74, 31.12.2021

Ersin Tunçer , Ahmet Sapancı

https://doi.org/10.47215/aji.1000040

Cited By: 4

Öz

Bu çalışmanın temel amacı ortaokul matematik öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile eleştirel düşünme öğretim uygulamaları arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Araştırmanın örneklemini Düzce, Karabük, Çorum ve Kastamonu illerinde görev yapan 852 ortaokul matematik öğretmeni arasından, seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden uygun örneklem tekniği ile seçilen 381 ortaokul matematik öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Eleştirel Düşünme Eğilim Ölçeği ve Eleştirel Düşünme Öğretimi Uygulama Düzeyi Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS 25.00 paket programında analiz edilmiştir. Verilerin analizinde Bağımsız Örneklem T-Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi, Korelasyon Analizi ve Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim düzeyleri ile eleştirel düşünme öğretimi uygulama düzeyleri arasında pozitif anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Çalışmada son olarak öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim ölçeğinin alt boyutları olan üstbiliş, esneklik, sistematiklik, azim sabır ve açık fikirlilik puanlarının eleştirel düşünme öğretimi uygulamalarını yordama gücü araştırılmıştır. Üstbiliş, azim sabır ve açık fikirlilik değişkenlerinin eleştirel düşünme öğretimi uygulamalarının anlamlı yordayıcıları olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel düşünme eğilimi, eleştirel düşünme uygulamaları, matematik eğitimi

Kaynakça

• Adams, M. H.,Whitlow, J. F., Stover, L. M. ve Johnson, K. W. (1999). A longitudinal evaluation of beccalaureate students’ critical thinking abilities. Journal of Nursing Education, 38(3), 139-141.
• Akbulut, H. (2019). Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Tespiti ve Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yüksek lisans tezi, Trabzon Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Trabzon.
• Akdere, N. (2012). TurkishPre-Service Teachers’ Critical Thinking Levels, Attitudes and Self-Efficacy Beliefs in Teaching For Critical Thinking. Doktora tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akınoğlu, O. (2001). Eleştirel Düşünme Becerilerini Temel Alan Fen Bilgisi Öğretiminin Öğrenme Ürünlerine Etkisi. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Annable, C. J. (2006). Developing Critical Thinking Skills and Mathematical Problem Solving Ability in Grade Six Students. Master dissertation, The University of Nipissing.
• Aoki, S.(2018). The Effects of Critical Thinking in Internationel Baccalaureate Classes in Japan. Doctoral dissertation, Union University.
• Aslan, S. (2010). Ortaöğretim 10. Sınıf Öğrencilerinin Üst Bilimsel Süreç ve Eleştirel Düşünme Becerilerinin Geliştirilmesine Bilimsel Tartışma Odaklı Öğretim Yaklaşımının Etkisi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aslan, D. C. (2019). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Düzeylerine Yönelik Algılarının Belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Aşık, S. (2018). Biyoloji Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Düzeyleri: Trabzon Örneği. Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Ay, Ş. (2005). Ortaöğretim Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Güçleri ve Öğrencileri Etkileyen Eleştirel Düşünme Faktörleri (Düzce ili Örneği). Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Bayram, D. (2015). The Effects of Webquest-Supported Critical Thinking Instruction on The Critical Thinking Disposition Level and L2 Writing Performance of Turkish Pre-Service EFL Teachers. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Beşoluk, Ş. ve Önder, İ. (2010). Öğretmen adaylarının öğrenme yaklaşımları, öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 679-693. [Online]: http://ilkogretim-online.org.tr adresinden 19 Mart 2019’da alınmıştır.
• Breeding, C. A. (2004). The Effects of cognitive teaching techniques on ninth-grade mathematics achievement: Shifting the balance for special populations.
• Can, Ş. ve Kaymakçı, G. (2015). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. Education Sciences, 10(2), 66-83.
• Cohen, L.,Manion, L. and Morrison, K. (2007). Research Methods in Education (6th ed.). London and New York, NY: Routledge Falmer.
• Cüceloğlu, D. (1995). Özgün Yaşam Üzerine Yakup Bey’le Söyleşiler, İyi Düşün Doğru Karar Ver.(10. Basım). Ankara: Sistem Yayıncılık.
• Costa, A. L. and Presseisen, B. (1985). A Glossary of Thinking Skills. (Ed: Arthur L. Costa). Developing Hinds: A Resource Book for Teaching Thinking. Association for Supervision and Curriculum Development, Alexandria, VA, 306-309.
• Demirtaş, A. A. (2019). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilim Düzeyleri.Yüksek lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Eldeleklioğlu, J. ve Özkılı., R. (2008). Eleştirel düşünme eğitiminin PDR öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), 25-36.
• Ennis, R. H. (1985). Goalsfor a Critical Thinking Curriculum. Developing Minds: A Resource Book for Teaching Thinking. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development, 68-72.
• Erden, Y. (2009). Öğretmenlerin Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Mesleki Özellikler Açısından Karşılaştırılması (Çankaya, Yenimahalle, Mamak İlköğretim Okulları Örneği).Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ersoy, E. ve Başer, N. (2011). İlköğretim ikinci kademede eleştirel düşünmenin yeri. Adnan Mendere Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1), 1-10.
• Ertaş, H. (2012). Okul Dışı Etkinliklerle Desteklenen Eleştirel Düşünme Öğretiminin, Eleştirel Düşünme Eğilimine ve Fizik Dersine Yönelik Tutuma Etkisi. Doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erüs, E. E. (2007). Analitik Geometri Dersinde Eleştirel Düşünme Becerilerine Dayalı Öğretimin Öğrenci Erişi Düzeyi ve Kalıcılığa Etkisi. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Facione, P. A. (1990). Executive Summary of Critical Thinking: A Statement of Expert Consensus for Purpose of Educational Asseeement and Instruction, Including all Tables, Finding and Recommendations of The Delphi Report. California Academic Press.
• Facione, N. ve Facione, P.A. (1996). Assessment design issues for evaluating critical thinking in Nursing. Holistic Nursing Practice,10, 41-53.
• Gelen, İ. (1999). İlköğretim Okulları 4.Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Düşünme Becerilerini Kazandırma Yeterliklerinin Değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Göbel, Ş. D. (2013). Sınıf Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Becerisi Öğretimi Yeterlilikleri ve Uygulamaları, Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Gündüz, M. (2017). The Impact of Critical Thinking Bbased Instruction on Turkish EFL Students’ Critical Thinking Disposition Level, Critical Readind Self-Efficacy Level, English Writing Performance and Opinion on Critical Thinking. Yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Güner, C. (2015). The Effects of Critical-Thinking Based Instruction on Pre-Servıce Efl Teachers’ Critical Thinking Disposition Level, English Reading Self-Effıcacy Level, And English Writing Performance. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Harari, Y. N. (2018). 21 Lessons for the 21st Century. Random House.
• Hayırsever, F. ve Oğuz, E. (2017). Öğretmen adaylarının eğitim inançlarının eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 757-778.
• Hayran, İ. (2000). İlköğretim Öğretmenlerinin Düşünme Beceri ve İşlemlerine İlişkin Görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Hirose, S. (1992). Critical thinking in community colleges. ERIC Digest.(ERIC Identifier: ED348128. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED348128.pdf adresinden 20 Mart 2019’da alınmıştır.
• Işık, A.,Ciltaş, A. ve Bekdemir, M. (2008). Matematik eğitiminin gerekliliği ve önemi. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 244-248.
• Kandemir, M.A. (2017). Sınıf ve ilköğretim matematik öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilim düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Turkish Studies, 12(6), 453-474. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.10116 adresinden 22 Mart 2019’da alınmıştır.
• Kanik, F. (2010). Öğretmenlerin Eleştirel Düşünme Anlayışlarının ve 7. Sınıf Düzeyinde Eleştirel Düşünmeyi Geliştirmeye İlişkin Uygulamalarının Değerlendirilmesi. Doktora tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karadeniz, A. (2006). Liselerde Eleştirel Düşünme Eğitimi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karalı, Y. (2012). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri (İnönü Üniversitesi Örneği). Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (24.baskı), Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Korkmaz, Ö. (2009). Eğitim fakültelerinin öğrencilerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeylerine etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 879-902.
• Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik Durumlarında Karar Verme ve Problem Çözme. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kural, V. (2018). Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümü Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Akademik Öz Yeterliklerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Kurnaz, A. (2007). İlköğretim Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Beceri ve İçerik Temelli Eleştirel Düşünme Öğretiminin Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Becerileri, Erişi ve Tutumlarına Etkisi. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Küçük, G. (2007). Aday Öğretmenlerin Eleştirel Düşünme Eğilimleri ile Duygusal Zeka Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Kürüm, D. (2002). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Gücü. Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• McMillan, J.H. and Schumacher, S. (2001). Research in education: A Conceptual introduction. New York: Longman.
• Melek, Ç. (2011). Bir İlköğretim Matematik Öğretmeninin Etkinlik Seçimlerine İlişkin Pedagojik Akıl Yürütme Süreçleri. Doktora tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Nosich, G. M. (2012). Eleştirel Düşünme Rehberi (Çev: Birsel Aybek), Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ormrod, J. E. (1990). Human Learning: Theories, Principle and Education Applications. New York: MacMillan.
• Osborne, J. W. (2014). Best Practices in Exploratory Factor Analysis. Scotts Valley, CA: Create Space Independent Publishing.
• Özden, Y. (2003). Öğrenme ve Öğretme. (6.baskı)Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Özden, S. (2019). Ortaokul Öğretmenlerinin Yaşam Boyu Öğrenme ile Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi. Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Özsevgeç, T. ve Altun, E. (2015). Fen bilimleri öğretmenlerinin eleştirel düşünmeye yönelik görüşlerinin belirlenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 66-95.
• Özüberk, D. (2002). Feuerstein’ın Aracılı Zenginleştirme Programı Temel Alınarak Hazırlanan Programın Lise Birinci Sınıf Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Becerilerine Etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Özyurt, M. ve Bezirgan, G. (2019). Sınıf öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerisini geliştirmeye yönelik yöntem ve teknikleri kullanım sıklıklarının incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 21(1), 270-287.
• Peter, E. E. (2012). Critical thinking: Essence for teaching mathematics and mathematics problem solving skills. African Journal of Mathematics and Computer Science Research, 5(3), 39-43.
• Preacher, K. J. and MacCallum, R. C. (2002). Exploratory factor analysis in behavior genetics research: Factor recovery with small sample size. Behavior genetics, 32(2), 153-161.
• Reed, J. H. ve Kromrey, J. D. (2001). Teaching critical thinking in a community college history course: Empirical evidence from infusing Paul's model. College Student Journal, 35(2), 201.
• Ruggiero, V. R. (1988). Teaching Thinking Aacross The Curriculum. New York: Harper and Row.
• Seferoğlu, S.S ve Akbıyık, C. (2006). Eleştirel düşünme ve öğretimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(30), 193-200.
• Schreglmann, S. (2011). Konu Temelli Eleştirel Düşünme Öğretiminin Öğretmen Adaylarının Akademik Başarı, Eleştirel Düşünme Eğilimine ve Düzeyine Olan Etkisi. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Semerci, N. (2016). Eleştirel düşünme eğilim ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik revize çalışması. Turkish Studies, 11(9), 725-740.
• Sternberg, R.J. (1999). The nature of cognition. Boston: MIT Press.
• Sofuoğlu, S. (2019). Müze Eğitiminin Eleştirel Düşünme Eğilimine ve Problem Çözeme Becerisine Etkisi. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Söğüt, B. Ö. (2009). Öğrencilerin ve Matematik Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Becerilerini Kazanmaya Yönelik Görüşleri. Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Şahin, A. (2014). The relationship between english language teachers’ critical thinking dispositions levels and their levels of utilizing critical thinking strategies. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Şahinel, S. (2001). Eleştirel Düşünme Becerileri ile Tümleşik Dil Becerilerinin Geliştirilmesi. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şahinel, S. (2007). Eleştirel Düşünme. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Şengül, C. ve Üstündağ, T. (2009). Fizik öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimi düzeyleri ve düzenledikleri etkinliklerde eleştirel düşünmenin yeri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 36, 237-248.
• Şimşek, A. (2016). Araştırma modelleri. (Editör: Ali Şimşek). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. (6.baskı) Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayınları.
• Tavşancıl, E. (2002). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi.Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tishman, S. Jay E. ve Perkins, D. N. (1992). Teaching thinking dispositions: From transmission to enculturation. Theory Into Practice, 32(3), 147-153.
• Tok, E. ve Sevinç, M. (2010). Düşünme becerileri eğitiminin eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerine etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(27), 67-82. Wenglinsky, H. (2004). Facts of critical thinking skills? What NAEP results say. Educational Leadership, 62(1), 32.
• World Economic Forum. (2018). The Future of Jobs Report 2018. Geneva: World Economic Forum. http://hdl.voced.edu.au/10707/465072 adresinden 19 Aralık 2019’da alınmıştır.
• Yağcı, R. (2008). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eleştirel Düşünme: İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretiminde, Öğretmenlerin Eleştirel Düşünme Becerilerini Geliştirmek İçin Uyguladıkları Etkinliklerin Değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Yang, T. C. (2012). Cultivating critical thinkers: Exploring transfer of learning from pre-service Teacher training to classroom practice, Teaching and Teacher Education, 28, 1116-1130.
• Yıldırım, Ç. A. (2005). Türkçe ve Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Becerilerinin İncelenmesi. Yüksek lisans tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.