Klasik Türk Şairlerinin Dilinden Kudüs ve Mescid-i Aksâ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 138 - 158, 30.08.2018

Mehmet Altınova

Öz

Bir edebî eserin temel yapısını oluşturan ögeleri
arasında mekân son derece önemlidir. Gerek manzum gerekse mensur eserlerde
mekân, olayın geçtiği bölge olarak tasavvur edilir. Olayı gerçekleştiren
kahramanların, bu mekânın çevresinde bulunması sebebiyledir ki çoğu zaman mekân
ile olay ya da kahramanlar ile mekân arasında bir bağlantı kurulur. Edebiyat
tarihinin her döneminde hem gerçek hem de hayalî mekânlar kullanılmıştır.

Klasik Türk edebiyatı dönemi olarak tanımlanan
XIII. ve XIX. yüzyılları kapsayan dönemde gerek mesnevi, gazel, kaside gibi
manzum gerekse tazarru-nâme, tevârih, tezkire gibi mensur eserlerde mekânın
kullanıldığı bilinmektedir. Kudüs ve onunla bağlantılı olarak Mescid-i Aksa ile
Kubbetü’s-sahre de Klasik Türk edebiyatında bu minvalde sıklıkla
kullanılmıştır.

Üç ilahî din tarafından kutsal kabul edilen ve
Osmanlı devletinin uzun süre elinde tuttuğu bu mekânlar, bu çalışmada sözü
edilen dönem boyunca nazımda nasıl ele alındığı incelenecek, değişik
yüzyıllarda yazılan divanlar taranarak elde edilen şiirler, bize Klasik Türk
şiirinde Kudüs ve Mescid-i Aksa ile Kubbetü’s-sahre’nin divan şairlerince nasıl
kullanıldığı hakkında bilgi verecektir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Kudüs, Mescid-i Aksa, Kubbetü’s-sahre

Kaynakça

• Akyol, İbrahim (2005). Hanyalı Kâmî ve Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi
• Akyüz, Kenan, Beken, Süheyl, v.d. (1990). Fuzulî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ayan, Hüseyin (1981). Cevrî, Hâyatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, ve Divanının Tenkidli Metni. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Aydemir, Yaşar (2017a). Ravzî Divan. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56190,ravzi-divanipdf.pdf?0 [erişim tarihi: 05.02.2018].
• Aydemir, Yaşar (2017b). Ramazan Behiştî Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56445,ramazan-behisti-divanipdf.pdf?0 [erişim tarihi: 05.02.2018].
• Aydın, Abdullah (2017). “Şair Tezkirelerine Göre Osmanlı’nın Unvanlı Şehirleri”. Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, (7): 35-59.
• Bahadıroğlu, Mustafa (2011). Üftâde Divanı. İstanbul: Semerkand Yayınları.
• Bayram, Yavuz, Erdemir, Avni (Tarihsiz). “Samsunlu Şairler” http://kultur.samsun.bel.tr/samsem2006/doc/047.pdf [erişim tarihi: 05.02.2018]
• Bilkan, Ali Fuat (1997). Nâbî Dîvânı C. I. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Çift, Pelin, Harman, Ömer Faruk (2017). Kudüs’ün Gizemli Tarihi. İstanbul: Destek Yayınları.
• Doğancı, Kâmil (2005). “Prusa (Bursa) Kentinden Geçen Antik Yollar”, Osman Gazi ve Bursa Sempozyumu 04-05 Nisan 2005 Bildiriler Kitabı. Cafer Çiftçi. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları. 175-177.
• Duru, Orhan (2016). Kısas-ı Enbiya. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Emre, Ali (2016). Şiirimizde Ortadoğu. İstanbul: Temmuz Yayınları.
• Erkul, Rasih (2017). “Birrî Mehmed Dede Divânı’nda Âyetlerden İktbaslar”, MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi. 15(3): 97-104.
• Gıynaş, Kamil Ali (2017). Pervâne Bey Mecmuası, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55832,pervane-bey-mecmuasi-pdf.pdf?0 [erişim tarihi: 11.02.2018].
• Gülnar, Özlem (1996). Hüsâm-zâde Feyzî Dîvânı-İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• http://www.tebdiz.com [erişim tarihi: 10.08.2017].
• Kaplan, Mahmut (1996). Neşâtî Divanı. İzmir: Akademi Kitabevi.
• Karagöz, İsmail (2015). Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Bakanlığı Yayınları.
• Karaman, Hayrettin, Özek, Ali, v.d. (2016). Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kılıç, Filiz. (2017). Âşık Çelebi Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55975,asik-celebi-divanipdf.pdf?0 [erişim tarihi: 06.02.2018]
• Kolektif, (2015). Hadislerle İslam C. VII. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Köksal, Mehmet Fatih, (2017). Edirneli Nazmi Mecma’u’n-Nezâ’ir, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56057,mecmaun-nezair-edirneli-nazmi-pdf.pdf?0 [erişim tarihi: 11.02.2018]
• Köksal, Mustafa Âsım (2015). Peygamberler Tarihi C. I-II. Ankara: Türkiye Diyanet Yayınları.
• Küçük, Sebahattin (2015). Bâkî Dîvânı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Külekçi, Numan (1985). Gani-zâde Nâdirî-Hayatı, Edebî Kişiği, Eserler: Dîvânı ve Şehnâmesi’nin Tenkidli Metni. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Mazıoğlu, Hasibe (1974). Ahmed Fakih Kitabu Evsâfı Mesâcidi’ş-Şerîfe. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Memiş, Şerife Eroğlu (2017). Hurûfat Defterlerinde Kudüs-i Şerîf Kazası. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Mengi, Mine (2011). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Meydan Faruk (1993). Erzurumlı İbrahim Hakkı Mârifet-nâme. İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Okuyucu, Cihan (1994). Cinânî -Hayatı, Eserleri, Divanının Tenkitli Metni. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Onay, Ahmet Talât (2013). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Haz. Cemal Kurnaz. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Öztürk, Mustafa (2017). “Türk Edebiyatında Kudüs Teması”. Journal of Islamicjerusalem Studies, 17 (2): 39-57.
• Pala, İskender (2009). Yusuf Nâbî Hayriyye. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Pala, İskender (2012a). Süleyman Çelebi Mevlid (Vesîletü’n- Necat). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Pala, İskender (2012b). Akademik Divan Şiiri Araştırmaları. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Pala, İskender (2012c). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihat (1992). Hayâlî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Taş, İbrahim. (2017). Yusuf u Zeliha, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56443,seyyad-hamza--yusuf-ve-zelihapdf.pdf?0 [erişim tarihi: 05.02.2018]
• Timurtaş, Faruk Kadri (1970). Süleyman Çelebi Mevlid (Vesilet-ün-Necât). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi Yayınları.
• Top, Yılmaz (2017). “Ayasofya Hatîbi Hamdullâh Hamdî (Ö. H. 983/ 1575)’nin Mevlûdü’n-Nebî’si”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. (19): 345-432.
• Uludağ, Süleyman (2016). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Yavuz, Orhan, Yavuz, Kemal (2016a). Muhibbi Divanı Bütün Şiirleri C. I. Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Yavuz, Orhan, Yavuz, Kemal (2016b). Muhibbi Divanı Bütün Şiirleri C. II. Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Yenikale, Ahmet (2017). Sünbülzâde Vehbî Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56212,sunbulzade-vehbi-divanipdf.pdf?0 [erişim tarihi: 05.02.2018]
• Zorlu, Muhammed Tayyib (2015). Abdullah bin Mahmûd Figânî-zâde Çorumî’nin Fetih-nâme-i Kudüs Adlı Eseri- İnceleme, Metin. Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.