Öğretmen Liderliği Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 328 - 346, 30.09.2022

Ercan Yılmaz Gulnar Jafarova

Öz

Bu araştırmada, öğrenci görüşlerine göre öğretmenlerin öğretmen liderliği becerilerini ölçmek amacıyla geçerli ve güvenilir bir ölçme aracının geliştirilmesi amaçlanmıştır. Sistematik bir yaklaşım izlenen bu çalışmada Açımlayıcı ve Doğrulayıcı Faktör analizi gerçekleştirilmiştir. Faktör analizleri 690 öğrenciden (AFA için 445, DFA için 245 öğrenci) elde edilen veriler üzerinde yapılmıştır. AFA sonucunda ölçeğin 18 vinyete dayalı madde ve 2 alt boyuttan oluştuğu tespit edilmiştir. İlgili literatür dikkate alınarak bu boyutların “Etkileme” ve “Takım Liderliği” olarak isimlendirilmesine karar verilmiştir. Öğretmen Liderliği Ölçeği’nin (ÖLÖ) bu yapısı üzerinde DFA gerçekleştirilmiş, sonuçta 2 madde ölçekten çıkartılmıştır. İkinci Düzey DFA ile de sınanan ölçeğin uyum değerlerinin kabuledilebilir veya mükemmel düzeyde olduğu belirlenmiştir. Gerçekleştirilen faktör analizleri sonucunda 16 vinyete dayalı maddeden oluşan iki boyutlu bir yapı ortaya konulmuştur.
Ölçeğin güvenirliğini tespit etmek amacıyla Cronbach alfa iç tutarlılık katsayıları hesaplanmıştır. Gerçekleştirilen güvenirlik analizleri sonuçları ölçeğin boyutları açısından incelendiğinde ÖLÖ’nün “Etkileme” alt boyutu için .902 ve “Takım Liderliği” alt boyutu için .701 olduğu tespit edilmiş, iç tutarlılık katsayısı ise .903 olarak belirlenmiştir. Bulgular ışığında 5’li likert tipli olan Öğretmen Liderliği Ölçeği’nin öğretmenlerin liderlik becerilerini ölçmek için geçerli ve güvenilir ölçme aracı olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, Öğretmen liderliği, Lider öğretmen özellikleri, Ölçek geliştirme, Öğretmen, Öğretmen liderliği, Lider öğretmen özellikleri, Ölçek geliştirme

Kaynakça

• Akyürek, M.İ & Özdemir, M. (2021). Öğretmen Liderliği Ölçeğinin Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2). pp.488-500.
• Alashwal, M. (2019). Essential professional qualities and skills of an effective and modern teacher. American Journal of Educational Research, 7(12). ss. 983-988
• Alexander, C.S. & Becker, H. J. (1978). The Use of vignettes in survey research. Public Opinion Quarterly, 42(1), 93–. doi:10.1086/268432
• Aslan, M. (2011). Öğretmen liderliği davranışları ve sınıf iklimi: Öğretmen ve öğrenci görüşleri bağlamında bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir
• Ayas, A. (2009). The Importance of teaching profession and current problems in teacher training. Inonu University Journal Of The Faculty Of Education, 10(3). pp.1-11.
• Beycioğlu, K. & Şahin, İ. (2017). Liderlik ve Etkileme Süreci. Özdemir, S. & Cemaloğlu, N (Ed.), Örgütsel Davranış ve Yönetimi içinde (s.129-148). Ankara: Pegem Akademi.
• Beycioğlu, K. & Aslan, B. (2010). Öğretmen liderliği ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 9(2), 764-775.
• Bozak, A. (2019) Öğretimsel Liderlik ve Öğretmenin Liderlik Rolü. Sarıgöz, O., Tösten, R. & Baş, M. (Ed.), Sınıf Yönetimi içinde (s.224-240). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bryman, A. & Cramer, D. (2001). Quantitative data analysis with SPSS release 10 for Windows. London: Routledge.
• Büyüköztürk, Ş. (2015). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayınları.
• Can, A. (2018). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Can, N. (2014). Öğretmen liderliği. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, N. (2009). Öğretmenlerin sınıfta ve okulda liderlik davranışları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2). 385-399.
• Cheng, C. K. (2009). Revitalizing teacher leadership via bureaucratic-professional practices: A structural equation model. The Asia-Pacific Education Researcher, 18, 283–295. http://doi.org/dsz8fr
• Colak, I., Altinkurt, Y. & Yilmaz, K. (2014). The Relationship between teachers’ teacher leadership roles and organizational commitment levels. Educational Process: International Journal, 3(1-2), 35-51. DOI: 10.12973/edupij.2014.312.3
• Cosenza, M.N. (2015), "Definitions, Structures, and Cultures that Promote Teacher Leadership: Making Sense of Section Two", Hunzicker, J. (Ed.) Teacher Leadership in Professional Development Schools, Emerald Publishing Limited, 191-198. https://doi.org/10.1108/978-1-78743-403-520181014
• Cretu, D. (2017). Fostering 21st century skills for future teachers. The European Proceedings of Social & Behavioural Sciences, 7th International Conference. ss.671-681.
• Çakırer, M.A. (2017). Lider öğretmen. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Çeçen, A. R.(2006). Duyguları Yönetme Becerileri Ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26). ss. 101-113.
• Demir, K. (2014). Öğretmen Liderliği Kültürü Ölçeği: Geçerlik ve güvenilirlik çalışması. İlköğretim Online, 13(2), pp.334-344.
• Deniz, L. & Hasançebioğlu, T. (2003). Öğretmen liderlik stillerini belirlemeye yönelik bir ölçek çalışması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 17, pp.55–62.
• DeVellis, R. F. (2014). Ölçek geliştirme: Kuram ve uygulamalar (Çev. Ed. T. Totan). Ankara: Nobel Akademik.
• Fairman, J. & Mackenzie, S. (2012). Spheres of teacher leadership action for learning, Professional Development in Education, 38(2), 229-246, DOI: 10.1080/19415257.2012.657865229-246.
• Greenlee, B. J.(2007). Building teacher leadership capacity through educational leadership programs. Journal of Research for Educational Leaders, 4(1), pp.44-74.
• Guenzler, A. M. (2016). Teacher leadership and teacher efficacy: A correlational study comparing teacher perceptions of leadership and efficacy and teacher evaluation scores from the North Carolina educator evaluation system. (Unpublished doctoral dissertation), Gardner-Webb University, US.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Felsefe, Yöntem, analiz (5.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Güven, Y. (2015). Lider öğretmenlerin okul kültürüne etkileri. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Harris, A. (2003). Teacher leadership as distributed leadership: heresy, fantasy or possibility? School Leadership and Management 23(3). 313-324. DOI: 10.1080/1363243032000112801
• Harrison, C. & Killion, J. (2007). Ten roles for teacher leaders. Educational Leadership, 65(1), 74.
• Hook, D. P. (2006). The Impact of Teacher Leadership on School Effectiveness in Selected Exemplary Secondary Schools. (Doktora Tezi). A&M University, Texas
• Hughes, R. & Huby, M. (2002). The application of vignettes in social and nursing research. Methodological İssues in Nursing Research, 37(4), 382–386. doi:10.1046/j.1365-2648.2002.02100.x
• Hughes, R. & Huby, M. (2002). The application of vignettes in social and nursing research. Methodological İssues in Nursing Research, 37(4), 382–386. doi:10.1046/j.1365-2648.2002.02100.x
• İnanır, B. (2020). Öğretmenlerin işle bütünleşme düzeyleri ile okul iklimi ve öğretmen liderliği arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Investigation of the relationship between teachers 'work engagement and school climate and teacher leadership]. (Yüksek lisans tezi). Kastamonu Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Kabler, A. L. (2013). Understanding the Relationship between School Culture and Teacher Leadership. (Unpublished doctoral dissertation). Phoenix, Arizona: Grand Canyon University.
• Katyal, K. R. & Evers, C. W. (2004). Teacher leaderhip and autonomous student learning: adjusting to new realities. International Journal of Educational Research. 41, pp. 367-382.
• Katzenmeyer, M., & Moller, G. (2009). Awakening the sleeping giant: Helping teachers develop as leaders (3rd ed.). Thousand Oaks: CA: Corwin Press.
• Lai, E. & Cheung, D. (2015). Enacting teacher leadership: The role of teachers in bringing about change. Educational Management Administration & Leadership, 43(5), 673-692. doi:10.1177/1741143214535742
• Lambert, L. (2003). Leadership redefined: an evocative context for teacher leadership. School Leadership & Management, 23(4), pp.421–430. doi:10.1080/1363243032000150953
• Leithwood, K. & Jantzi, D. (1999). The Relative effects of principal and teacher sources of leadership on student engagement with school. Educational Administration Quarterly, 35. 679-706
• Lunenburg, F.C. (2010). Schools as open systems. Schooling, 1(1). pp. 1-5. Mansor, M., Yunus, J,N. & Yuet, F.K.C. (2018). Validity and reliability of the Teacher Leadership Inventory in Malaysian educational context. International Journal of Academic Research in Progressive Education and Development, 7(3), 480–488. DOI: 10.6007/IJARPED/v7-i3/4566
• Meydan, C. H. & Şeşen, H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi ve AMOS Uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Muijs, D & Harris, A. (2006). Teacher led school improvement: Teacher leadership in the UK. Teaching and Teacher Education 22(8), 961–972. DOI: 10.1016/j.tate.2006.04.010
• Muijs, D. & Harris, A. (2003). Teacher leadership—ımprovement through empowerment?an overview of the literature. Educational Management Administration & Leadership 31(4). 437-448. DOI: 10.1177/0263211X030314007
• Okilwa, N.S.A. and Robert, C. (2018). Teacher Leadership. In The TESOL Encyclopedia of English Language Teaching (eds J.I. Liontas, T. International Association and M. DelliCarpini). https://doi.org/10.1002/9781118784235.eelt0875
• Özcan, S. (2001). İstatistiksel proses kontrol tekniklerinden Pareto analizi ve çimento sanayinden bir uygulama. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2), 151-174.
• Özel, N. (2016). Bilgi ve iletişim teknolojilerinin etkisiyle değişen bilgi kaynakları, hizmetleri ve öğrenme ortamları. Milli Eğitim, 209, ss.270-294.
• Öztürk, N. & Şahin, S. (2017).Eğitim örgütlerinde örgüt kültürü ve öğretmen liderliği: lider-üye etkileşiminin aracılık rolü. İlköğretim Online, 16(4), 1451-1468. doi: 10.17051/ilkonline.2017.342967
• Pallant, J. (2016) SPSS Survival Manual: A step by step guide to data analysis using SPSS program. London: McGraw-Hill Education
• Pang, N.S. & Miao, Z. (2017). The roles of teacher leadership in Shanghai education success. Bulgarian Comparative Education Society Conference Books. 15.
• Riel, M., & Becker, H. J. (2008). Characteristics of teacher leaders for information and communication technology. In J. Voogt & G. Knezek (Eds.), International handbook of information technology in primary and secondary education (pp. 397–417). New York, NY: Springer.
• Rooks, G., Raub, W., Selten, R. & Tazelaar, F. (2000). How Inter-firm Co-operation Depends on Social Embeddedness: A Vignette Study. Acta Sociologica, 43(2), pp.123–137. doi:10.1177/000169930004300203
• Rutherford, C. (2006). Teacher leadership and organizational structure:The implications of restructured leadership in an Edison school. Journal of Educational Change 7(1), 59-76. DOI:10.1007/s10833-006-0013-4
• Saydullayeva F, A.& Raxmonova L.O. (2021). Key qualities of a modern teacher leader. Journal of Pedagogical Inventions and Practices, 3. ss.49-50.
• Shen, J., Wu, H., Reeves,P., Zheng, Y., Ryan, L. & Anderson, D. (2020). The association between teacher leadership and student achievement: A meta-analysis. Educational Research Review, 31. ss.1-19. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2020.100357
• Sinha, S., Hanuscin, D., Rebello, C., Muslu, N & Cheng, Y. (2012). Confronting Myths about Teacher Leadership. European Journal of Physics Education, 3 (2), 12-21.
• Sugg, S. A. (2013). The relationship between teacher leadership and student achievement. (Unpublished doctoral dissertation). Eastern Kentucky University, Richmond. https://encompass.eku.edu/etd/138
• Şimşek, Ö.F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş, Temel İlkeler ve LİSREL Uygulamaları. Ankara: Ekinoks.
• Tsai, K.C. (2017). Development of the Teacher Leadership Style Scale. Social Behavior and Personality An International Journal, 45 (3). 477-490.
• Wang, M., & Xia, J. (2020). A scale for measuring teacher leadership in early childhood education in China: Development and validation. Educational Management Administration & Leadership, 1-23.
• Warren, L.L. (2021). The Importance of teacher leadership skills in the classroom. Education Journal, 10(1). pp. 8-15. doi: 10.11648/j.edu.20211001.12
• Wilson, S. J. (2016). Examining the relationship between teacher leadership styles and student achıevement, (Unpublished doctoral dissertation). Texas: Our Lady of the Lake University faculty of the Department of Leadership Studies.
• Worthington, R. L.& Whittaker, T. A. (2006). Scale Development Research: A Content Analysis and Recommendations for Best Practices. The Counseling Psychologist, 34(6), 806–838. doi:10.1177/0011000006288127
• Wynne, S. M. (2004). A study of the relationships between teacher leadership and school culture in secondary schools within the Eastern School District on Prince Edward Island. Stratford, PE: University of Prince Edward Island.
• Yaacob, W.S.W & Don, Y (2018). Teacher leadership model: roles and values. Journal of Pedagogical Research, 2(2), 112-121.
• Yılmaz, E., & Jafarova, G. (2022). Development of Data Driven Decision Making Scale: A Validity and Reliability Study. Research on Education and Psychology, 6 (Special Issue), 69-91.
• Yılmaz, V. & Çelik, H. (2009). LISREL ile Yapısal Eşitlik Modellemesi -I. Ankara, Pegem Akademi
• Yiğit, Y., Doğan, S. & Uğurlu, C. T. (2013). Öğretmenlerin öğretmen liderliği davranışlarına ilişkin görüşleri. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 2(2), 93-105. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/cije/issue/4275/57587
• Yuet, F.K.C., Yusof, H. & Mohamad, S.I.S. (2016). Development and validation of the Teacher Leadership Competency Scale. Malaysian Journal of Learning and Instruction, 13 (2). 43-69.
• Yusof, H., Al-Hafiz Osman, M.N. & Noor, M.A.M (2016). School culture and ıts relationship with teacher leadership. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 6 (11). ss. 272-286. DOI: 10.6007/IJARBSS/v6-i11/2396