Reklamcılıkta Distopya Gerçeği: Reklamlara Yönelik Bir Çözümleme

Yıl 2019, Sayı: 31, 147 - 170, 30.06.2019

Cihan Becan

https://doi.org/10.31123/akil.528054

Cited By: 2

Öz

Yaşadığımız
tüketim çağında insanlar, geçmişe nazaran nasıl daha mutlu bir yaşama
erişebileceğinin arayışı içerisinde olmuştur. Çoğu zaman tüketicilerine
mükemmel bir dünya tasarımı vadeden reklamlar, her zaman onlara kendilerini
özel hissettirerek ulaşmayabilir. Reklamın kusursuz dünyasına meydan okuyan
distopik (anti-ütopik) söylem ile hazırlanmış reklamlar, korkudan ve tehditten
yararlanarak hedef kitleyi satın almaya yönlendirebilir. Konunun kuramsal
çerçevesinin ‘distopya’ kavramı ışığında ele alınması da böylesi bir
gereksinimden ortaya çıkmıştır. Temel itibariyle bu çalışmada tüketim
sistemiyle bağlantılandırılan distopya olgusunun ve distopik unsurların,
sembolik tüketim mekanizmasının ana çarklarından biri olarak kabul edilen
reklamlarda nasıl işlendiği gösterilmeye çalışılmaktadır. Bu çerçevede
“Reklamda Distopik Çerçeve” nin ortaya koyduğu distopik bileşenler açıklanmış ve
ülkemizde yayınlanan TV reklam spotları incelenmiştir. Televizyon ortamında
yayınlanan reklamlara yönelik nitel araştırma yöntemi altında, söylem analizi
anlayışı benimsenmiştir. Elde edilen verilere göre, reklamcılıktaki distopik
çerçeveyi oluşturan unsurların televizyon reklamlarında görsel ve dilsel
iletilerinde görüldüğü ve tüketimi pekiştirmek için kullanıldığı
doğrulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Distopya, distopik çerçeve, reklam, tüketim, söylem analizi

Kaynakça

• Atabek, Gülseren Ş. ve Atabek, Ümit (2007). Medya Metinlerini Çözümlemek: İçerik Göstergebilim ve Söylem Çözümleme Yöntemleri. Ankara: Siyasal.
• Aziz, Aysel (2008). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri. Ankara: Nobel.
• Bauman, Zygmunt (2011). Bireyselleşmiş Toplum. Çev., Yavuz Alogan. 2.bs. İstanbul: Ayrıntı.
• Berger, John (2007). Görme Biçimleri. Çev., Yurdanur Salman, 13.bs. İstanbul: Metis.
• Bezel, Nail (1984). Yeryüzü Cennetlerinin Sonu: Ters Ütopyalar. İstanbul: Say.
• Bouet, Elsa (2009). “Memory Erased: Effective Thought Control in Dystopia”. 4th Global Conference, Visions of Humanity in Cyberculture Cyberspace and Science Fiction. 1 – 10.
• Bradbury, Ray (2012). Fahrenheit 451. Çev., Zerrin Kayalıoğlu ve Korkut Kayalıoğlu. İstanbul: İthaki.
• Bravo, Işıl Bayar (2010). “Küreselleşme ve Görünümleri Üzerine”, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi. 10: 1 – 23.
• Budakov, Vesselin (2010).“Dystopia: An Earlier Eighteenth Century Use”. Notes and Queries. 57 (1): 86 – 88.
• Calhoun, Craig (2007). “Bourdieu Sosyolojisinin Ana Hatları”. Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi. Güney Çeğin (Der) içinde. İstanbul: İletişim.
• Çoban, S. (2008). “İletişim, Küreselleşme, Kültürel Emperyalizm ve Televizyon”. Küreselleştirme Makinesi: Medya. Can Bilgili ve Nesrin Tan Akbulut (Der) içinde. İstanbul: Beta. 189 – 211.
• Darvish, Bahareh ve Najjar, Mohammadreza G. (2011). “From Utopian Dream to Dystopian Reality: George Orwell’s Animal Farm a Case Study”. American Journal of Scientific Research. 18: 100 – 106.
• Dima-Laza, Stancuta R. (2012). “Utopia or Dystopia: A Perfect Environment for a Perfect Existence”. International Conference on Humanity, History and Society. 34: 12 – 16.
• Feenberg, Andrew (1995). Alternative Modernity: The Technical Turn in Philosophy and Social Theory. California: University of California.
• Foucault, Michel (2003). Cinselliğin Tarihi. Çev., Hülya Uğur Tanrıöver. İstanbul: Ayrıntı.
• Holloway, J. (2008). “Yabancılaşma Üzerine Bir Not”. Çev., Derya Koptekin ve İlker Kabran. Eleştirel Psikoloji Bülteni. 1, http://www.elestirelpsikoloji.org/arsiv/ 01/holloway.html, Erişim tarihi: 27.05.2018.
• Harvey, David (1999). Postmodernliğin Durumu. Çev., Sungur Savran. İstanbul: Metis.
• Harvey, David (2008). Umut Mekânları. Çev., Zeynep Gambetti, İstanbul: Metis.
• Huxley, Aldoux (1998). Brave New World. New York: Harper Perennial.
• İmançer, Dilek (2003). “Çağdaş Kimliğin Yapılanma Süreci ve Televizyon”. Doğu-Batı Düşünce Dergisi. 6 (23): 237 – 257.
• Jameson, Frederic (2009). Ütopya Denen Arzu. Çev., Burak Aydar. İstanbul: Metis.
• Kaplan, Ali Barış (2006). “Kimliğin İfşasında Göstergenin Başat Söylemi: İletişim Kuralları Açısından Modern İnsanın Kendini Tanımlamasında (“Kimlik” ve “Kimliksizleşmesi”) Kimliğin Göstergeye Dönüştürülerek Fetişleştirilmesi Olgusuna Eleştirel Bir Yaklaşım”. Medyada Olmayanlar. Can Bilgili (Der) içinde. İstanbul: Beta. 193 – 237.
• Kellner, Douglas (2001). “Popüler Kültür ve Postmodern Kimliklerin İnşası”. Doğu-Batı Düşünce Dergisi. 4 (15): 187 – 219.
• Kumar, Krishan (2006). Modern Zamanlarda Ütopya ve Karşı Ütopya. Çev., Ali Galip. İstanbul: Kalkedon.
• Laughey, Dan (2010). Medya Çalışmaları: Teoriler ve Yaklaşımlar. Çev., Ali Toprak. İstanbul: Kalkedon.
• Mahalingam, Ramaswami (2003). “Essentialism, Culture and Power: Representations of Social Class”. Journal of Social Issues. 59 (4): 733 – 749.
• Marcuse, Herbert (1970). One Dimensional Man: Studies in the Ideology of Advanced Industrial Society. Boston: Beacon.
• McRobbie, Angela (2004). “Notes on ‘What Not to Wear’ and Post-feminist Symbolic Violence”. Feminism after Bourdieu. Lisa Adkins & Beverley Skeggs (Ed) içinde. Oxford: Blackwell/The Sociological Review. 99 – 109.
• Meral, Pınar Seden (2008). “Küreselleşme ya da Emperyalizm: Değişen Gündelik Hayatın Reklamlardaki Yeni Yüzü”. Küreselleştirme Makinesi: Medya. Can Bilgili ve Nesrin Tan Akbulut (Der) içinde. İstanbul: Beta. 173 – 189.
• Odabaşı, Yavuz (2006). Tüketim Kültürü. İstanbul: Sistem.
• Orwell, George (2010). 1984. Çev., Nuran Akgören. İstanbul: Yağmur.
• Öztürk, Faruk (2006). Ütopya ve Eğitim. Ankara: Nobel.
• Riot-Sarcey, Michele; Bouchet, Thomas ve Picon, Antoine (2003). Ütopyalar Sözlüğü. Çev., Turhan Ilgaz. İstanbul: Sel.
• Sakallı, Nuray (2006). Sosyal Etkiler: Kim Kimi Nasıl Etkiler?. 2.bs. Ankara: İmge.
• Shankar, Avi ve Fitchett, James A. (2002). “Having, Being and Consumption”. Journal of Marketing Management. 18 (5-6): 501 – 516.
• Sucu, İpek (2011). “Gözetim Toplumunun Karşı Ütopya Yüzü: İktidar Güçleri ve Ötekiler”. Atatürk Üniversitesi İletişim Dergisi. 1 (2): 125 – 140.
• Thompson, John B. (1984). Studies in the Theory of Ideology. Los Angeles: University of California.
• Van Dijk, Teun A. (1999). “Söylemin Yapıları ve İktidar Yapıları”. Medya, İktidar, İdeoloji. M. Küçük (Der) içinde. Ankara: Ark.
• Wacquant, Loic (2013). “Symbolic Power and Group Making: On Pierre Bourdieu’s Reframing of Class”. Journal of Classical Sociology. 13 (2): 274 – 291.
• Wernick, Andrew (1996). Promosyon Kültürü: Reklam, İdeoloji ve Sembolik Anlatım. Çev., Orhan Ahınbay. Ankara: Bilim ve Sanat.
• Wilkinson, Rachel (2010). “Teaching Dystopian Literature to a Consumer Class”. English Journal. 99 (3): 22 – 26.
• Williamson, Judith (2001). Reklamların Dili: Reklamlarda Anlam ve İdeoloji. Çev., Ahmet Fethi. Ankara: Ütopya.
• Wright, Elizabeth (1998). Postmodern Brecht. Çev., Ayşegül Bahcıvan. Ankara: Dost.
• Zamyatin, Yevgeni (2012). Biz. Çev., Fatma Arıkan ve Serdar Arıkan. 2. bs. İstanbul: İthaki.