TÜRK HALK ANLATILARINDA “MİSAFİRPERVERLİK” OLGUSU VE PSİKO-SOSYAL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Esma Şimşek

TÜRK HALK ANLATILARINDA “MİSAFİRPERVERLİK” OLGUSU VE PSİKO-SOSYAL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 4, 67 - 83, 01.09.2014

Öz

Sevgi, saygı, sadakat, güven ve doğruluk ilkesi üzerine bina edilen toplumlar sağlam ve sağlıklı bir yapıya sahiptir. Bunların temelinde ise insan sevgisi yatar. Türk kültüründe insan sevgisinin ve insana verilen değerin önemli bir yeri vardır ve bu duygu, beraberinde “misafirperverlik” olgusunu da getirmiştir. Vermenin, paylaşmanın ve fedakârlığın sembolü olan Türk misafirperverliği, sosyal hayatın her aşamasında olduğu gibi sanat dünyasını da etkileyerek sinemanın, resmin, şiirin ve müziğin yanında halk edebiyatı anlatı türlerinde de yerini bulmuştur. Özellikle masal, hikâye, fıkra ve efsanelerde misafire verilen önem, ait olduğu Türk toplumunun psiko-sosyal yapısını da ortaya koymaktadır.

Kaynakça

AKALIN, Sami (1972), Türk Manileri, C.: 1, İstanbul.
AKSAN, Doğan (2008), Türkçeye Yansıyan Türk Kültürü, Ankara.
AKSOY, Ömer Asım (1991), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Ankara.
ALPTEKİN, Ali Berat (1993), Fırat Havzası Efsaneleri, Antakya.
ALPTEKİN, Ali Berat (2002), Taşeli Masalları, Ankara.
ATALAY, Besim (1992), Divanü Lügat-it Türk Tercemesi, C. I, Ankara.
AYVA, Aziz (2000), Beddua Sonucu oluşan Göllerle İlgili Efsaneler, Konya, (Selçuk Ün. Sos. Bil. Fak. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Semineri)
AYVA, Aziz (2001), Anadolu Göl Efsaneleri (İnceleme – Metin), Konya, (Selçuk Ün. Sos. Bil. Fak. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
BAYATLI, Necdet Yaşar (2009), Irak Türkmenlerinin Halk Masalları (İnce- leme- Metin – Sözlük), Ankara.
ÇOBANOĞLU, Özkul (2004), Türk dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü, An- kara.
ERCİLASUN, Ahmet Bican- ŞEKÜR, Turan, (1989), Uygur Halk Masalları, Ankara.
ERGİN, Muharrem (1989), Dede Korkut Kitabı I / Giriş-Metin-Faksimile, Ankara.
ERGUN, Metin (1997), Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi, C. II, Ankara.
GENİŞ, Özlem (1998), Malatyalı Suzan Geni,ş’ten Derlenen Masallar, Ela- zığ (F.Ü. Fen-Ed. Fak. lisans tezi).
GÖRGÜ Ansiklopedisi / Geleneklerimiz, Göreneklerimiz, (t.y.), (y.y.).
GÖRKEM, İsmail (1989), “Hazar Gölü (Elazığ-Sivrice) Üzerine Anlatılan Efsaneler”, Fırat Havzası II. Folklor ve Etnoğrafya Sempozyumu (5-7 Kasım 1987) / Bildiriler, Elazığ, 131-140.
GÖRKEM, İsmail (2000), Çukurovalı Âşık Mustafa Köse ve Hikâye Repertuvarı, Ankara.
GÖRKEM, İsmail (2006), Elazığ Efsaneleri (İnceleme – Metinler), Elazığ.
GÜLER, Zülfi (2006), Divan Şiirinde Peygamber Hikâyelerine Telmih, Ma- latya.
KAYA, Doğan (1999), Anonim Halk Şiiri, Ankara.
ÖGEL, Bahaeddin (1988), Türk Kültürünün Gelişme Çağları, İstanbul.
ÖNAL, Mehmet Naci (2003), Muğla Efsaneleri, Muğla.
ÖZÇELİK, Mehmet (2004), Afyonkarahisar Masalları / Araştırma- İnceleme – Metin, Isparta.
PALA, İskender (2010); Sözün Özünden Dünden Bugüne Atasözleri, İs- tanbul, Kapı Yayınları.
PİRİNÇÇİ, Behice (2002), Elazığ Masalları Üzerine İnceleme, Elazığ (F.Ü. Fen-Ed. Fak. lisans tezi).
SAKAOĞLU, Saim (1989), 101 Anadolu Efsanesi, Ankara.
SAKAOĞLU, Saim (2003a), 101 Anadolu Efsanesi, Ankara.
SAKAOĞLU, Saim (2003b), 101 Türk Efsanesi, Ankara.
SAKAOĞLU, Saim – Ali Duymaz (2002), İslâmiyet Öncesi Türk Destanları / İnceleme -Metin, İstanbul.
SAKAOĞLU, Saim – Ali Berat Alptekin (2009), Nasreddin Hoca, Ankara.
SEYİDOĞLU, Bilge (1980), “İki Gezgin Efsane Tahlili”, Köz, 2(5), Ağustos, 1-3.
ŞİMŞEK, Esma (2001), Yukarıçukurova Masallarında Motif ve Tip Araştır- ması, Ankara.
ŞİMŞEK, Esma (2006), “Hendek (Sakarya) Efsaneleri Üzerine Bir Değer- lendirme”, I. Uluslar Arası Kocaeli ve Çevresi Kültür Sempozyumu Bildirileri 20-22 Nisan I-II, C.II”, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kocaeli 2006, 1069-1097.
TAN, Nail (1999), Türkçe’nin Oyaları / Divan ve Halk Edebiyatımızda Lâedrî ve Ölçülü Sözler, Ankara.
TOKMAKÇIOĞLU, Erdoğan (2004), Bütün Yönleriyle Nasreddin Hoca, İst.
YALMAN (YALKIN), Ali Rıza (1977), Cenupta Türkmen Oymakları, (Hzl. Sabahat Emir), II C., Ankara.
YILDIRIM, Dursun (1999), Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları, Ankara.
YILDIRIM, Nilüfer (2002), Kutadgu Bilig’de Yer Alan Folklor Unsurları, Elazığ (F. Ü. Sos. Bil. Enst. Yüksek lisans semineri). “Hoş geldin misafir
Tava delik yağ da yok
Oda küçük yer de yok” (Tan 1999, 25) 6. Sonuç
Bugün, büyük şehirlerde, aynı apartmanda yaşayan insanların bile bir- birini tanımadığı bir yerde misafirlik geleneğinden söz etmek biraz zordur. Her şeyin yapaylaştığı bir zamanda evlere kabul edilen misafirler de gerçek yüz yerine yapmacık bir tavır ile karşılanmaktadır. Yapılan ikramların teme- linde, misafiri en güzel şekliyle ağırlama düşüncesinden ziyade kendi varlı- ğını, gücünü ve becerisini ispatlama kaygısı vardır. Misafirden misafire ka- pısı açılan salonlar ise, âdeta lüks ve pahalı eşyaların sergilendiği bir mekân konumundadır.
AKALIN, Sami (1972), Türk Manileri, C.: 1, İstanbul.
AKSAN, Doğan (2008), Türkçeye Yansıyan Türk Kültürü, Ankara.
AKSOY, Ömer Asım (1991), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Ankara.
ALPTEKİN, Ali Berat (1993), Fırat Havzası Efsaneleri, Antakya.
ALPTEKİN, Ali Berat (2002), Taşeli Masalları, Ankara.
ATALAY, Besim (1992), Divanü Lügat-it Türk Tercemesi, C. I, Ankara.
AYVA, Aziz (2000), Beddua Sonucu oluşan Göllerle İlgili Efsaneler, Konya, (Selçuk Ün. Sos. Bil. Fak. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Semineri)
AYVA, Aziz (2001), Anadolu Göl Efsaneleri (İnceleme – Metin), Konya, (Selçuk Ün. Sos. Bil. Fak. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
BAYATLI, Necdet Yaşar (2009), Irak Türkmenlerinin Halk Masalları (İnce- leme- Metin – Sözlük), Ankara.
ÇOBANOĞLU, Özkul (2004), Türk dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü, An- kara.
ERCİLASUN, Ahmet Bican- ŞEKÜR, Turan, (1989), Uygur Halk Masalları, Ankara.
ERGİN, Muharrem (1989), Dede Korkut Kitabı I / Giriş-Metin-Faksimile, Ankara.
ERGUN, Metin (1997), Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi, C. II, Ankara.
GENİŞ, Özlem (1998), Malatyalı Suzan Geni,ş’ten Derlenen Masallar, Ela- zığ (F.Ü. Fen-Ed. Fak. lisans tezi).
GÖRGÜ Ansiklopedisi / Geleneklerimiz, Göreneklerimiz, (t.y.), (y.y.).
GÖRKEM, İsmail (1989), “Hazar Gölü (Elazığ-Sivrice) Üzerine Anlatılan Efsaneler”, Fırat Havzası II. Folklor ve Etnoğrafya Sempozyumu (5-7 Kasım 1987) / Bildiriler, Elazığ, 131-140.
GÖRKEM, İsmail (2000), Çukurovalı Âşık Mustafa Köse ve Hikâye Repertuvarı, Ankara.
GÖRKEM, İsmail (2006), Elazığ Efsaneleri (İnceleme – Metinler), Elazığ.
GÜLER, Zülfi (2006), Divan Şiirinde Peygamber Hikâyelerine Telmih, Ma- latya.
KAYA, Doğan (1999), Anonim Halk Şiiri, Ankara.
ÖGEL, Bahaeddin (1988), Türk Kültürünün Gelişme Çağları, İstanbul.
ÖNAL, Mehmet Naci (2003), Muğla Efsaneleri, Muğla.
ÖZÇELİK, Mehmet (2004), Afyonkarahisar Masalları / Araştırma- İnceleme – Metin, Isparta.
PALA, İskender (2010); Sözün Özünden Dünden Bugüne Atasözleri, İs- tanbul, Kapı Yayınları.
PİRİNÇÇİ, Behice (2002), Elazığ Masalları Üzerine İnceleme, Elazığ (F.Ü. Fen-Ed. Fak. lisans tezi).
SAKAOĞLU, Saim (1989), 101 Anadolu Efsanesi, Ankara.
SAKAOĞLU, Saim (2003a), 101 Anadolu Efsanesi, Ankara.
SAKAOĞLU, Saim (2003b), 101 Türk Efsanesi, Ankara.
SAKAOĞLU, Saim – Ali Duymaz (2002), İslâmiyet Öncesi Türk Destanları / İnceleme -Metin, İstanbul.
SAKAOĞLU, Saim – Ali Berat Alptekin (2009), Nasreddin Hoca, Ankara.
SEYİDOĞLU, Bilge (1980), “İki Gezgin Efsane Tahlili”, Köz, 2(5), Ağustos, 1-3.
ŞİMŞEK, Esma (2001), Yukarıçukurova Masallarında Motif ve Tip Araştır- ması, Ankara.
ŞİMŞEK, Esma (2006), “Hendek (Sakarya) Efsaneleri Üzerine Bir Değer- lendirme”, I. Uluslar Arası Kocaeli ve Çevresi Kültür Sempozyumu Bildirileri 20-22 Nisan I-II, C.II”, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kocaeli 2006, 1069-1097.
TAN, Nail (1999), Türkçe’nin Oyaları / Divan ve Halk Edebiyatımızda Lâedrî ve Ölçülü Sözler, Ankara.
TOKMAKÇIOĞLU, Erdoğan (2004), Bütün Yönleriyle Nasreddin Hoca, İst.
YALMAN (YALKIN), Ali Rıza (1977), Cenupta Türkmen Oymakları, (Hzl. Sabahat Emir), II C., Ankara.
YILDIRIM, Dursun (1999), Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları, Ankara.
YILDIRIM, Nilüfer (2002), Kutadgu Bilig’de Yer Alan Folklor Unsurları, Elazığ (F. Ü. Sos. Bil. Enst. Yüksek lisans semineri).